Over de Lotus-soetra (33): Wat is de Tathagata

Ik ben geen deskundige op het gebied van de Lotus-Soetra, maar dat hoeft toch ook niet? De soetra brengt mij op allerlei gedachten en die wil ik met lezers van het BD delen. Hoeveel afleveringen deze serie gaat tellen, is pas na de laatste aflevering bekend. Deze keer:

Wat is de Tathagata.

Tathagata betekent: “Hij die vanuit de absolute Waarheid tot ons komt”. Het woord tathagata is afgeleid van het Sanskriet tathata, dat de betekenis heeft van ‘ de ware gedaante van alle dingen’.  En wat is het ware gedaante van alle dingen? Het ZIJN. De WET. Niets meer, niets minder. Boeddha IS.

Nu zeggen mensen die daarvoor hebben doorgeleerd dat de Boeddha een drievoudige gestalte heeft: 1. een oorspronkelijke gestalte (dharmakaja); 2. een gekregen gestalte (sambhogakaja) en 3. Een aangenomen gestalte (nirmanakaja). In het Japans zijn dat hossjin, jodjin en odjin. De oorspronkelijke gestalte is de Eeuwige Boeddha. Je kunt daar op geen enkele manier een vorm aan geven, want deze gestalte is altijd, overal, alles doordringend. Er heeft nooit iets buiten deze gestalte bestaan, er bestaat nu niets buiten deze gestalte en er zal nooit iets buiten deze gestalte bestaan. Ik noem het voor mezelf De Vader. De gekregen gestalte is die van tijdelijke aard. Die gestalte wordt namelijk geboren, leeft en gaat dood en is tijdens het leven herkenbaar voor de wezens die net zo sterfelijk zijn. Voor mensen ziet de gekregen gestalte er dus uit als een mens. Ik noem dat voor mezelf De Zoon. En de aangenomen gestalte is die van de idee die blijft hangen, de ‘geest’ die inspireert en aanspoort het juiste te doen. Ik noem dat De Heilige Geest. Boeddha Jezus en Shakyamuni Christus zijn in mijn ogen één en dezelfde, namelijk beide ‘ gekregen gestalten’ van de Eeuwige Boeddha. (O, ik zie voor me dat nu zowel sommige boeddhisten als sommige christenen wellicht heftig met de ogen rollen en denken: onzin!). En nadat beide zijn overleden, de een aan (waarschijnlijk) een soort voedselvergiftiging en de ander aan een kruis, leeft hun leer onder ons verder wanneer wij hen ‘aannemen’: in ons…

Ja, ja. Shakyamuni zegt het in de Lotus-soetra zo: “Ik was ontelbare miljoenen en miljoenen eeuwen geleden al Boeddha.” . Daarmee zegt hij heus niet dat hij al miljoenen en miljoenen jaren geleden al als mens op aarde rondliep. Wie dat denkt, mist de clou. Bedoeld is (denk ik) dat de WET die hij (de mens Shakyamuni) belichaamt al miljoenen en miljoenen jaren bestaat. Sterker nog: er is niks anders.

Wanneer iemand het over Shakyamuni als de Tathagata heeft, heeft ie het over de in Shakyamuni vleesgeworden WET. De mens is vleesgeworden Waarheid geworden. Dat was ie nog niet toen hij als zoon van een stamhoofd in de watten werd gelegd en ook nog niet toen hij definitief de poort uitreed om de waarheid te zoeken. Hij was het zelfs nog niet toen hij onder een lindeboom ging zitten mediteren met de idee ‘ de dood of de gladiolen’. Het werden uiteindelijk dus gladiolen, in die zin dat hij de Tatahagata werd. Hoe? Doordat de WET uit iedere vezel van zijn lichaam naar buiten brak en met iedere in- en uitademing werd gerealiseerd. De verlichting ging niet van buiten naar binnen, maar brak van binnenuit door naar buiten.

Boeddhisten hebben het dus over de Tathagata als zij het hebben over Shakyamuni Boeddha, maar in werkelijkheid zijn er talloze tathagata’s. De meeste kennen wij niet. Uit diverse soetra’s (ik vergeet die namen altijd) kun je leren dat iedere tathagata een eigen ‘ rijk’ krijgt, een eigen land. Tathagata Shakyamuni kreeg (volgens de soetra’s) deze wereld. Tathagata Amitthaba – om er maar een te noemen – kreeg ‘ het Zuivere Land’ (ergens in het Westen). En weer een andere Tathagata kreeg ‘het land van zuivere smaragd’. Zoveel Tathagata’s zoveel landen, zullen we maar zeggen. Waarom het ene land te verkiezen zou zijn boven het andere, ontgaat mij volledig. Of zou het gras in het ene tranendal echt groener zijn dan in het andere?  Ik heb evenmin nauwelijks voorkeur voor bepaalde Tathagata’s. Ik neig persoonlijk evenwel door opvoeding en culturele besmetting naar Tathagata Jezus. Maar ik vind daar weinig medestanders in. Op zich ook niet erg.

Tathagata’s vallen stuk voor stuk bijna volledig samen met de Eeuwige Boeddha. Bijna. Dat wil zeggen… niet helemaal. Dat kan niet, want zij komen uit de Eeuwige Boeddha voort. En dan niet door geboorte, maar door het totaal opgeven van het zelf. Er bestaat namelijk niet zoiets als een “ik” naast de Eeuwige Boeddha… “Ik” en de Eeuwige Boeddha, is een ontkenning van wat de Eeuwige Boeddha is. Pas wanneer er niets meer is dat zich identificeert met een “ik”, ontstaat er een Tathagata. Niet eerder. Zolang een bodhisattva denkt of zegt: “ik ga alle wezens redden”, is die bodhisattva nog geen Tathagata. Er is dan nog iets teveel “ik”. Tathagata Shakyamuni Boeddha redt ook niemand. Dat zegt hij uitdrukkelijk (lees vorige bijdrage). “Leer op eigen benen staan!”