Ik ben geen deskundige op het gebied van de Lotus-Soetra, maar dat hoeft toch ook niet? De soetra brengt mij op allerlei gedachten en die wil ik met lezers van het BD delen. Hoeveel afleveringen deze serie gaat tellen, is pas na de laatste aflevering bekend. Deze keer:
De parabel van de kruiden
Boeddha bezit vele zeer verheven eigenschappen, lees ik in de Lotus Soetra. Dat geloof ik graag, maar tegelijk denk ik dat je er niet van uit mag gaan dat Boeddha een alleskunner is, iemand die meester is in wat dan ook. Nou, het bezitten van talloze verheven eigenschappen betekent voor mij niet dat iemand automatisch alles kan. Ik geloof best dat Boeddha de meest hartelijke persoon is die je je kunt voorstellen, maar ik geloof niet dat ie zomaar als hartchirurg inzetbaar is. En ik geloof ook dat ie onvoorstelbaar wijs is, maar niet dat ie verstand heeft van DNA-sequencing. Om maar wat te noemen. De man zou in Nederland gewoon nergens aan de bak komen, omdat hij geen erkende diploma’s of certificaten heeft. Nul. Kijk, dat betekent dat hij wellicht een eredoctoraat van een of andere universiteit kan krijgen, maar géén toestemming om op een vorkheftruck te rijden. Ik weet bijvoorbeeld zeker dat ie geen rijbewijs heeft. Zo kan ik nog wel even doorgaan. Is dat erg? Nee, maar het geeft wel aan dat je niet met de Nederlandse maatstaven van 2023 naar iemand moet kijken die inmiddels een paar duizend jaar geleden bekend stond als Shakyamuni. Waarschijnlijk mag hij in het Nederland van nu zelfs geen eens aantreden als boeddhistisch zielszorger voor bajesklanten, want hij heeft nooit een door de overheid erkende opleiding gevolgd. Wij leven in een door papiertjes bepaalde werkelijkheid! En vergeet de PE-punten niet! (De punten voor permanente educatie). Het elfde gebod luidt misschien wel: “Gij zult leren tot de dood erop volgt!”
Educatie betekent zoiets als: opvoeding, vorming, en scholing. Boeddha spreekt daar op zijn eigen manier over. En uit zijn woorden maak ik op dat hij onder groei, vorming en ontwikkeling véél meer verstaat dan alleen kennis bijspijkeren. Dat blijkt wel uit de parabel van de kruiden, die ik weer in mijn eigen woorden weergeef (waar ik drie puntjes tussen haakjes zet, laat ik e.e.a. weg): “Kasyapa, laat de ogen van jouw verbeelding eens gaan over de bergen en door de valleien (…) en kijk naar alle bomen en planten, naar het struikgewas en alle kruiden (…) Zie dan hoe er een donkere wolk komt opzetten (…) en de regen (…) doet neerkomen. Het vocht geeft wasdom aan alles (…) Zelfs de kleinste plantjes met hun kleine worteltjes, hun tere stengeltjes (…) krijgen hun volle deel van het water. (…) ”
Om een lang verhaal kort te maken: zowel de grootste en dikste bomen als de kleinste kruidjes krijgen wat ze nodig hebben. En ook al staan ze allemaal in dezelfde grond, en krijgen ze hetzelfde water, ze mogen allemaal zijn wat ze zijn en krijgen ieder precies wat ze nodig hebben om zich te ontwikkelen. En een boom met een rechte stam heeft in deze vergelijking evenveel recht op voeding als een boom met een kromme stam. En… precies zolang als het leeft. Permanente ontwikkeling! En onkruid bestaat niet. Wat dat laatste betreft: onkruid is kruid dat groeit op een plaats en op een manier die mensen niet aanstaat. Dat zegt dus niks over het kruid, maar over de mens. Hetzelfde geldt voor ongedierte. Dat is gedierte dat op een of andere manier de twijfelachtige eer heeft om bepaalde mensen onwelgevallig te zijn. Onkruid en ongedierte bestaan niet, net zo min als onmensen.
Wat ik begrijp uit de parabel van de kruiden en andere lessen van Boeddha, is dat ieder levend organisme, van klavertje vier tot sequoia, van amoebe tot blauwe vinvis en van een pasgeboren Inuïtbaby tot een hoogbejaarde Siciliaan een plaats onder de zon verdient. De een is als levend organisme niet méér waard dan de ander, hoe anders ook. Betekent dat dan ook dat je een iedereen precies hetzelfde moet behandelen? Ja en nee. Ja, in die zin dat iedereen het volste recht heeft te zijn wie hij of zij is, en dat recht dient geëerbiedigd te worden door iedereen ook de kans te geven zich naar eigen aard te ontwikkelen zonder over hem of haar te oordelen en te dicteren wie hij hij of zij mág zijn, moet zijn, hoort te zijn. Volgens wie? En nee, in die zin dat we op aarde geen paar miljard presidenten nodig hebben, of alleen maar CEO’s van multinationals. Ieder heeft een eigen plaats, een eigen leefomgeving, een eigen taak en een eigen – vul maar in – nodig.
Zegt Boeddha niet precies hetzelfde als wat wij in de bijbel kunnen lezen? En in andere heilige geschriften? Regen en zonneschijn…daar hebben we alles aan te danken. IK ga hier geen verzen aanhalen of benoemen, zoek zelf maar, zou ik zeggen. Wat je zelf vindt heeft altijd meer waarde dan wat je zomaar even aangereikt krijgt. Doe je best. Laat ik het zo zeggen: wat Boeddha aangeeft is niets anders dan de waarheid, de WET. En omdat er geen andere is, vind je die terug in allerlei culturen, op allerlei manieren verwoord. Maar wat doen mensen? Niks regen of zonneschijn en ieder mag zijn wie hij of zij is. Nee, wij hebben het over ongedierte, onkruid, kunstmest, pesticiden, en ga zo maar door. Wij, als mensen, wijzen anderen op hun plaats, verheffen de een en duwen de ander naar beneden. Wij creëren heiligen, machthebbers, onderdanen, slaven, ongelovigen en uitschot … en wij bepalen wel wie wat krijgt van de regen en wie er in de zon mag zitten en wie niet. Kortom (ik merk dat ik me kwaad begin te maken, niet doen … niet doen… in/uit in/uit… rustig blijven ademen).
Goed. Waar was ik gebleven? O ja… de Lotus soetra en de eigenschappen van Boeddha. Voor die eigenschappen zijn allerlei namen, zoals wellicht een van de bekendste: (1) Tathagata (‘Hij die uit het rijk van de waarheid komt”). Andere namen zijn: (2) De Aanbedene; (3) de Alwijze; (4) de Volmaakte; (5) de Heilige; (6) de Barmhartige; (7) de Onovertroffene; (8) de Onfeilbare; (9) de Bezieler; (10) de Alomgeëerde. Iemand die alle in deze serie benoemde deugden of eigenschappen heeft, mag zich terecht Boeddha noemen. Het zij zo. Ik wordt er warm noch koud van. Ben ik nu godslasterlijk? Nee, want Boeddha zegt zelf dat hij geen god is! Boeddhalasterlijk dan? Ik denk het niet want ik geloof nooit dat Boeddha zichzelf al deze eigenschappen en namen heeft gegeven. Dat hebben anderen gedaan. Hoogstens kunnen Boeddha-adepten beweren dat ik oneerbiedig ben – in hun ogen! Komt Boeddha uit het rijk der waarheid? Vast. Wij komen daar allemaal vandaan, maar het verschil is dat Boeddha dat rijk hier op aarde representeert op een manier waar niks op aan te merken is. Maar ik ben er ook van overtuigd dat hij daar niet uniek in is.
Wordt hij aanbeden. Zeker, net als Christus en allerlei moderne idolen. Is hij alwijs? Zal zeer zeker, maar wat betekent dat eigenlijk? Is dat volmaakt wijs of alleen maar heel erg slim? En wat is wijs? Ik houd het er op dat Boeddha door ervaring en een zeer goed verstand als geen ander wist wat juist was en wat niet. Is hij volmaakt? Geen idee. Ik zou in ieder geval niet van die enorme oorlellen willen hebben (als hij die al had…) en geloof ook dat volmaaktheid zoiets inhoud als “helemaal af – niks meer aan doen”. Daar komen zeer veel wezens voor in aanmerking. Was of is Boeddha heilig? Daar zeg ik niks over behalve dat heiligheid in een heilig huisje woont en ik houd ervan dat soort huisjes te slopen. Is Boeddha barmhartig of barmhartiger dan wie dan ook? Vast wel, maar dat waren en zijn anderen ook. Is hij onovertroffen? Op welk vlak? Is hij onfeilbaar? Laat de Paus het niet horen! Is hij een bezieler? Zeker, hoewel er ook mensen zijn die zich door iemand anders (hebben) laten bezielen. En Alomgeëerd? Nee hoor. Dat is menselijk wensdenken. Kortom, Shakyamuni was ongetwijfeld een bijzonder mens en wij zijn allemaal Boeddha’s in spe. Laat niemand je een etiket opplakken of embleem opnaaien, zelfs niet wanneer het met gouddraad is geborduurd. Vooral dat niet. Ik wacht op een Boeddha met titels als: de Gewone, de Meelevende, de Openhartige, de Liefdevolle, de Rechtvaardige … prima titels, eigenschappen en deugden. En laat ik het meteen zelf maar zeggen: onkruid vergaat niet.
(wordt vervolgd)
