In de sutta’s van de Pali-canon zegt de Boeddha op meerdere plaatsen:
‘Dhamma heeft slechts één smaak. De smaak van bevrijding.’
In het Theravada spreken wij van ‘gelijkmoedig aandachtig zijn’. Sati én upekkha. De combinatie van beide is vipassana. De dingen zien zoals ze écht zijn. Yatha bhuta.
In Zen (Mahayana) noemt men dit hishiryo (Jap.). Dit is ‘denken-voorbij-het-denken’ dat vergelijkt, meet, berekent:
‘Tijdens zazen (2) komen allerlei beelden, gedachten en hersenspinsels op uit het onbewuste. We laten ze voorbijgaan, zoals de wolken aan de hemel voorbijkomen en uit het zicht verdwijnen.
Wanneer we stoppen met onze persoonlijke gedachten te onderhouden, verschijnt hishiryo: het bewustzijn dat denken en niet-denken overstijgt.
Zonder te proberen de waarheid te bereiken of illusies te verbrijzelen, zonder te vluchten of iets te volgen, komt ons oorspronkelijk, intuïtief bewustzijn bloot te liggen, waarin we vrij kunnen worden van alle vaste beelden en meningen die we over onszelf koesteren.
We kunnen ongehinderd en onbevreesd dit moment zijn.‘ (1)
Hishiryo is zien-zonder-denken: als je denkt, ga je keuzes maken en met de keuze die je gemaakt hebt ga je je identificeren. Door keuzes te maken bestendig je het ‘ik’-systeem. Het bestendige ‘worden’ (P. bhava). Het ‘weder’-geboren worden.
Door gelijkmoedig aandachtig te zijn kun je je boven elke keuze plaatsen. ‘Zien-zonder-denken’ wil gewoon zeggen: zet het denken stop; stop die stroom van gedachten (P. vinnanasota), die ellendige vloed van mind chatter. Kom gewoon tot jezelf. Anders gezegd: kom tot die lege ruimte ’tussen twee gedachten’.
Dhamma is één. Dhamma heeft slechts één smaak. De smaak van bevrijding. De diverse stromingen vormen slechts interpretaties van één en dezelfde wijsheid.
_______
(1): www.zenantwerpen.be
(2): ‘zazen’ (Chin.), Syn.: shikantaza (Jap.): letterlijk ‘zittende meditatie’. Het is ‘zitten zonder zich te bewegen’; ‘alleen maar zitten’; ’zitten als een berg’. Zazen is de meditatievorm die beoefend wordt in het Zen-boeddhisme. Zazen wordt beoefend om zich te bevrijden van dukkha door het realiseren van een kalme, wakkere geest die niet gehinderd wordt door emoties en illusies.
