‘Meditatie moet geëngageerd zijn. Inzicht moet tot handelen leiden. Wat is anders het nut van inzicht?’
Thich Nhat Hanh, Iedere stap is vrede, Deventer 1995, p. 94.
Thich Nhat Hanh is zojuist overleden. Op 22 januari, om precies te zijn. Desmond Tutu is overleden. Op 26 december 2021. De mensen op onze aarde die bewust en actief vrede nastreven blijven ontheemd achter.
Maar dat is niet waar. Beide nu overleden vredes- en mensenrechtenactivisten hebben gestreden voor een vrij Vietnam en een vrij Zuid-Afrika. Niet alleen voor hun eigen land, gestreden hebben ze voor een mondiaal vredesbeleid.
Bij beiden gaat het om een lang leven in het teken van welzijn, vrijheid en vrede. Vooral ook om werkwijzen die succesvol bleken. Vietnam en Zuid-Afrika hebben nu veel meer vrijheid, mede dankzij hun inzet. Zij zijn bovendien een bewijs dat – massaal én individueel – actievoeren voor grote belangrijke doelen werkt. De vredesbeweging heeft werkelijk resultaten geboekt, die niet zomaar weg te cijferen zijn. Ook al zijn er momenteel nog zoveel hele en halve dictators aan de macht. Er is perspectief, al is het moeilijk.
Zij vormen concrete voorbeelden van wat telt in de vreedzame strijd voor welzijn, recht en democratie. Zo steunde Desmond Tutu de BDS-beweging die gericht is op de bevrijding van Palestina van sociale uitsluiting, apartheid. Tutu wist als weinig anderen, als Zuid-Afrikaans strijder voor recht en gelijkwaardigheid, wat apartheid betekent. Hoe apartheid een houding van menselijke saamhorigheid vernietigt.
Vandaag de dag leven we in een complexe tijd. De mensheid heeft een razende technologie voortgebracht die weliswaar welvaart, maar ook veel lijden veroorzaakt. Niet toevallig staan Rusland en Oekraïne tegenover elkaar. Om de vrede hier terug te krijgen is een grote inzet nodig. Waar vroeger bij een dergelijke inzet gewezen werd op het vreedzame mondiale pacifisme lijkt de inzet voor vrede op het eerste gezicht een doelloos gapend gat. Je ziet de vijandige raket vaak niet eens meer, laat staan de cyber-oorlog. Waar speelt de oorlog zich nu af? En bij welk loket kun je je bezwaren deponeren?
Wellicht is een gevolg van die relatieve onzichtbaarheid dat ook het pacifisme niet meer bestaat of zelfs uit de tijd is. Maar dat is schijn. Eerder is het zo dat ook onder de actuele omstandigheden de vraag moet worden gesteld: wat is een goed werkend pacifisme in de huidige tijd? En dat blijkt meer te zijn dan een gebroken geweertje alleen. Namelijk ook het actieve optreden binnen al de beleidsvelden die op het uitgebreide militaire vlak aan de orde zijn. Welbewust optreden. Samen werken aan een pacifisme van deze tijd. Vreedzame inzet en morele ontwikkeling. Een vreedzame strijd voor veilige digitalisering, welzijn en een democratische biologisch diverse, veilige wereld. De actiepunten liggen overal, wat niet wegneemt dat het zichtbare wapengekletter een grote rol speelt.
Stoer de wapens opnemen in Oost-Europa kan hoogstens een fractie zijn in de situatie als geheel. Solidariteit met de Oekraïners moet zich uitbreiden met een gepast begaan-zijn met Russen die kennelijk menen in de geschiedenis van afgelopen decennia te veel verloren te hebben. Iets wat ‘het Westen’ vaak maar moeilijk kan snappen. Heel de voorgeschiedenis van honderden jaren, inclusief kolonialisme en imperialisme spelen mee. Mede daarom is het pacifisme niet verouderd. Een basis van goed en afgewogen wederzijds begrip kan helpen conflicten in te dammen.
Het blijft een goede vraag. ‘Wat is pacifisme in de huidige tijd?’ Pacifisme kan ook anders bestaan dan vroeger, niet in de laatste plaats door de inzet van digitale middelen. Pro actief, present, er zijn als het kan. Je niet stil houden. Begrip voor burgers die de wapens oppakken, maar die geest moet zo snel mogelijk wel weer in de fles.
Is er dan voldoende inzicht in de kansen van de vrede? Niet vanzelf, de mondiale bedreigingen zijn groot door schaarste, door vervuiling, door machtsmisbruik, door de – nog maar pas begonnen – revolutionaire digitale ontwikkeling, enzovoorts. Last but not least is er de ontwikkeling van digitale wapensystemen, die de potentie in zich hebben vrijwel ‘alles’ te overheersen of te vervormen. Een groot risico voor de vrije persoon.
Er wordt nu en morgen heel veel van alle mensen gevraagd. Dat wordt nog onvoldoende onderkend. Zeker bij de massa, de mens van deze tijd die er wél mee te maken krijgt. De dreigende oorlog in Oost-Europa is niet alleen uiterst gevaarlijk, hij kan ook een kans inhouden. Een kans voor een veel hoger niveau van inzicht én politieke aandacht. Over voorwaarden voor de vrede, voorwaarden voor het voortbestaan überhaupt.
Op de vraag waar het radicale pacifisme gebleven is, zijn verschillende antwoorden mogelijk. Maar duidelijk is: de pacifisten moeten er wél zijn. Zij moeten zich niet richten op (slechts) één wapensysteem of land, maar zich actief bezinnend presenteren met visie op de uiterst complexe mondiale samenleving van de toekomst.
Heb je behoefte aan meer kennis over de huidige ontwikkeling met betrekking tot wapens, wapenhandel, de-escalatie en de strijd tegen bewapening, kijk dan op de website Stop Wapenhandel.
Link: https://stopwapenhandel.org/
