Je hoort of leest wel eens dat de bezorgdheid over de verandering van het klimaat religieuze trekken heeft. Doorgaans zijn het blanke mannen in de tweede helft van hun leven die dat beweren en die grote moeite hebben met de klimatologische feiten. Het mag raar klinken als ik zeg dat die mannen gelijk hebben. Maar ik haast me toe te voegen dat ze gelijk hebben om de verkeerde reden.

Religie is verbinden wat ogenschijnlijk gescheiden is. Verbinden is zoiets als een basisoperatie in de rekenkunde. En net als de rekenkundige basisoperatie ’optellen’ een tegenhanger heeft in ’aftrekken’, heeft verbinden zijn tegenhanger in scheiden. Dat is precies wat wetenschappers (en ook dichters, overigens) sinds mensenheugenis doen: verbinden en scheiden.

Verbinden

De door mensen veroorzaakte opwarming is een robuust natuurwetenschappelijk feit. De klimatologie laat er geen twijfel over bestaan dat menselijk (stook)gedrag oorzakelijk verbonden is met een verandering in de stralingsbalans  van de planeet en in het globale ecologische netwerk. Homo sapiens en zijn natuurlijke habitat, planeet aarde geheten, zijn onlosmakelijk en intiem met elkaar verbonden. In die zin en enkel in die zin is de klimatologie een religieus project: het intieme verband laten zien van wat ogenschijnlijk gescheiden is: homo sapiens en zijn habitat. En in die zin heeft ook zorg voor het klimaat religieuze kwaliteit.

Scheiden.

De wetenschap maakt een scherp onderscheid tussen mens en planeet aarde. De planeet zal ook zonder de mens z’n gang gaan terwijl het omgekeerde uitgesloten is. Anders gezegd: de relatie mens / habitat is a-symmetrisch. Kort en krachtig geformuleerd komt het erop neer dat verbonden zijn niet hetzelfde is als identiek. Deze fundamentele a-symmetrie in de relatie is door de klimatologie genadeloos blootgelegd. Genadeloos voor iedereen, ongeacht of hij zichzelf profileert als godsdienstige rentmeester van de natuur, activistische natuurbeschermer of sektarische eco-fascist.

Mijn opvatting van religie is 100% seculier. Het is meer een Aziatische dan een Europese opvatting. In het Chinees bestaat er evenmin als in de vroeg-boeddhistische teksten een woord voor ’religie’. Het onderscheid dat wij, Europeanen anno 2018, maken tussen het ‘maatschappelijke leven’ en ‘religie’ wordt er gewoon niet gemaakt. Het is een cliché maar daarom niet minder waar: alles wordt gezien als met elkaar verbonden en daar komt geen godheid, geloofsbelijdenis of dogma aan te pas. De klimatologie doet niet anders.