Doodsaaie bubbles

De meeste Nederlanders beleven hun levensbeschouwing op geheel eigen wijze, buiten kerken, synagogen, moskeeën of tempels om. Ze verblijven in hun zelfgekozen bubble. Daar zijn miljoenen versies van. De inhoud verandert met wat mensen overkomt en met het media-aanbod. Bubbles zijn commercieel interessant geworden.

Facebook is een voorname leverancier. Op een comfortabele plek beoefenen gelijkgezinde vrienden hun vrijheid van meningsuiting. De mooiste waarheid is die van het meest gedeelde bericht. Meedoen is even gemakkelijk als afhaken. Vrijheid blijheid. Wat niet aanstaat, wordt meestal genegeerd en soms grof bestreden.

Het magazine ‘Happinez’ is een andere bron. Het blad zorgt maandelijks voor nieuwe toevoer van opvattingen en praktijken. Levensbeschouwing is een consumptieartikel geworden, individueel genoten.

Of neem de boeken van Paulo Coelho. Bestsellers met een boodschap. Maar verder vult iedere lezer er zijn eigen bubble mee. Elk nieuw Coelho-boek zorgt voor groot onderhoud aan die bubble.

De bubble staat voor een vorm van leven en laten leven. Tolerantie troef. Wie niet als gelijkgezinde wordt herkend, krijgt doorgaans geen aandacht. Bekeren heeft een negatieve klank gekregen. Het eigen gelijk blijft intact, meestal zonder al te veel confrontatie met andere perspectieven. Voor de zinzoeker voelt de eigen bubble veilig aan.

Levensbeschouwelijke bubbles hebben in ons land een lange staat van dienst. De verzuiling was er de meest uitgewerkte versie van. Van de wieg tot het graf voltrok zich het mensenleven langs voorspelbare banen, zorgvuldig aangelegd binnen de grenzen van de eigen verzuilde bubble. De bubbles troffen elkaar uiteindelijk in de Haagse politiek en beoefenden verder de gewapende vrede. Nieuwgekomen moslims konden in de nadagen van de verzuiling nog net meeliften met dat stelsel en hun eigen bubbles maken.

De grondige verbouwing van de samenleving, die sinds ruim een halve eeuw gaande is, brak de meeste zuilen af. Het gebouw stortte in. Ontkerkelijking heeft de kerkelijk verzuilde bubbles laten leeglopen. In de politiek, het onderwijs, de media en de zorg vind je weliswaar nog restanten van de zuilen, maar hun identiteit is allang aangepast.

Door de individualisering is de vrijheid om de eigen levensbeschouwelijke bubbles in te richten toegenomen. Wel zorgen stukjes oud repertoire, voor zover bruikbaar, nog voor enige overlap en continuïteit. Maar de meeste mensen hebben de inrichting voor de eigen bubble bij elkaar geshopt op internet of bij de media. Boeddhabeelden staan bij de Blokker.

So far so good. Iedereen tevreden.

Er is echter één bezwaar: het leven in een bubble is dodelijk saai. Bubbles zijn de dood in de levensbeschouwelijke pot. Waren de zuilen te nadrukkelijk aanwezig, de levensbeschouwelijke bubbles zijn al even nadrukkelijk afwezig. Als iedereen zich terugtrekt in de eigen comfort zone, zijn er minder gedeelde waarden waarop men zich kan beroepen als samenleven moeilijk wordt. Migratie- en integratieproblemen, zoals rond de islam, dreigen zo Wilders’ monopolie te worden. Bubbles ontnemen het zicht op wat zich allemaal voordoet in de samenleving. Zelfs als het goed gaat.

Vrijheid werkt fragmentariserend. Fragmentatie, als opperste vrijheid, belemmert de verdediging van diezelfde vrijheid. Ogenschijnlijke tolerantie is gekanteld naar onverschilligheid. De verzuiling was overgeorganiseerd, de bubbles zijn zorgwekkend onder georganiseerd.

Wat dan? Simpel: kom uit je bubble en overwin je angst voor verschillen. Check eens of je eigen waarden de vergelijking met die van anderen kunnen doorstaan. Informeer je over standpunten die je tot nu toe negeerde. Probeer te ontdekken hoe en waarom mensen tot die opinies gekomen zijn. Prik desnoods je eigen bubble en die van anderen door.

Zoek conflict zones om je waarden te testen. Hoor de ruis op de lijn. Ontdek tot je verrassing welke waarden ondanks alles gedeeld worden. Omhelzen is niet verplicht, vriendelijk afwijzen kan ook. Maar ga op marktonderzoek. Kijk of je van gedachten kunt veranderen.