Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Meditatie en gelukshormonen

door

Het is wetenschappelijk bewezen dat bèta endorfine een stof is die ons een geluksgevoel geeft.

De stof kan op verschillende manieren opgewekt worden, onder anderen door meditatie, maar ook door een gezellig avondje of seks. Betekent dat ons geluk iets wetenschappelijks is? Komt er binnenkort een bèta endorfinepil op de markt?

Ik heb altijd beweerd dat het verschijnsel bèta endorfine een prettige bijkomstigheid van meditatie is, en een valkuil. Geluk is niet eeuwigdurend, zo als duisternis de voorwaarde voor licht is, zo is ongeluk de voorwaarde voor geluk. Eeuwig geluk nastreven is een waanidee, tenminste als je geluk ziet als afwezigheid van ongeluk. Als je gelukkig met je ongeluk bent…Nee, het gaat om iets anders, tevredenheid komt dichter bij wat ik bedoel; het gaat om ontwaken. Iedereen kent wel iemand die met de volgende uitspraak aan kwam zetten: ‘Een boeddhabeeld mag je niet zelf kopen, dat moet je cadeau krijgen’. En als je dan vraagt: ‘waarom?’ is het antwoord: ‘Anders brengt hij geen geluk’.

Boeddha draait zich om in zijn graf. Boeddha, die het leed in deze wereld bloot legde, zijn vier edele waarheden, hebben niets met deze vorm van geluk te maken. De vier edele waarheden leiden naar inzicht, ontwaken en uiteindelijk nirwana. Het heeft niets te maken met het gelukzalige gevoel die bèta endorfine veroorzaakt. Een doos chocola leeg eten is minder schadelijk dan bèta endorfine. Bèta endorfine is net zo’n ine als heroine, cocaine, amphetamine, enz. De valkuil waar ik het over heb is het najagen van dit geluksgevoel. Meditatie behoort gericht te zijn op het doorgronden van wat je geest je voorspiegelt. Niet: spiegeltje spiegeltje aan de wand, wie is het gelukkigste van het land? Maar: in een lege spiegel kijken. Daar is moed voor nodig. Jezelf loslaten in plaats van op zoek naar jezelf te gaan. Loslaten betekent geen houvast meer hebben.

In de tijd dat ik intensief met verslaafden omging was er een meisje van een jaar of negentien die verslaafd was en het volgende gedicht maakte:

‘Geen gevoel, dat is ook een gevoel.
Het gevoel van geen gevoel’.

En ze ondertekende met: ‘Painful Love’.

Dit gedichtje gaat tot op het bot. Maar het gaat niet tot op het merg.

Het is een vingerwijzing die tot op het bot gaat, maar een kreet van machteloosheid, die gaat je door merg en been. En…de wetenschap zal vast wel een tabel hebben om kreten van machteloosheid in te delen in categorieën.

Op internet vond ik wat de wetenschap er van vindt.

fMRI scans en meditatie

Tegenwoordig is de wetenschap zover dat ze de mediterende geest daadwerkelijk aan het werk kan zien. Met behulp van fMRI scans kan worden gekeken wat er in de hersenen gebeurt als iemand mediteert. Uit onderzoek is gebleken dat meditatie zorgt voor een bepaalde chemische reactie in de hersenen. (Bron Meditatietimer.nl).

Boeddhisten

Al sinds duizenden jaren zijn boeddhisten er van overtuigd dat gewoon simpel zitten, de adem volgen en de gedachten laten passeren voordelige effecten heeft op de geestelijke gemoedstoestand. Ook in de westerse wereld ervaren steeds meer mensen dat meditatie gevoelens en gedachten positief beinvloedt. Hoe valt dit te verklaren? De wetenschap is op dit moment nog niet zo ver dat ze de werking van hersenen op dezelfde manier kan analyseren als de rest van het lichaam. Maar ze is wel hard op weg.

Verandering hersenen door meditatie

De afgelopen jaren zijn er verschillende onderzoeken op dit gebied geweest. Ook al laten op een aantal specifieke gebieden de onderzoekers nog verschillende resultaten zien, over een ding zijn de wetenschappers het inmiddels eens. Tijdens het mediteren gebeurt er iets in de hersenen.

Gelukshormonen en grijze massa

Mediteren beinvloedt het sterkst de gedeeltes van de hersenen die geassocieerd worden met geluk en positieve gevoelens. Het gaat hier met name om de hippocampus en de prefrontale cortex. Onderzoekers hebben bewezen dat mensen die mediteren significant meer grijze massa (neuronen) in deze gebieden hebben. Dit kan verklaren waarom mediterende mensen emotioneel stabieler zijn en makkelijker beslissingen kunnen nemen.

De wetenschap probeert alles te vangen in formules om het te kunnen herhalen en dat noemt ze dan: Het bewijs. Zelfs dat alles aan verandering onderhevig is stopt ze in een formule.

Succes in illusie, zo zou je de wetenschap, wetenschappelijk kunnen noemen.

Geef mij Hans van Dam in het BD maar, zijn ongrijpbare vrijheid van het ‘niet weten’ stijgt boven vastleggen uit.

 

 

Lees Interacties

Reacties

  1. G.J. Smeets zegt

    Ciao Zeshin,
    “De wetenschap probeert alles te vangen in formules om het te kunnen herhalen en dat noemt ze dan: Het bewijs.”

    Dat is een rare en kinderlijke karikatuur van het wetenschappelijke bedrijf. Formules zijn gewoon beschrijvingen van iets. En elke wetenschapper weet dat er niks valt te bewijzen (behalve in de zuivere wiskunde) hooguit iets aannemelijk te maken door het goed ge-formule-erd te noteren.

    “Zelfs dat alles aan verandering onderhevig is stopt ze in een formule.”
    Tja, dat is nogal logisch en voor de hand liggend. Het boeddhistische gedachtegoed is er geen uitzondering op, wat dacht je van de formule van de impermanentie?

    Overigens ben ik het geheel met je eens dat Hans van Dam’s ‘niet weten’-project een geschenk is. Reken maar dat daar een paar goed doordachte formules in zitten. Trouwens, dankzij de formules van de informatiewetenschap hebben jij en ik weet van zijn project.

  2. nic schrijver zegt

    In het boek ‘ Siddharta’s brein’ van James Kirkland tekend de auteur op dat de Dalai Lama afstand doet van Boeddhistische geloofspunten als door wetenschappelijk onderzoek anders wordt aangetoond.
    Het is een interessant boek.
    Wetenschap en meditatie en ‘niet weten’ sluiten elkaar niet uit.

  3. Gerben zegt

    Wetenschap levert ‘kennis uit de tweede hand’ door via min of meer objectieve methoden verschijnselen te bestuderen. Boeddhisme benadrukt de rol van ‘kennis uit de eerste hand’. Het spoort ons aan om de inzichten / ‘vier edele waarheden’ ZELF te ervaren, dus bijvoorbeeld niet als boekenwijsheid.

    Zoals Zeshin aangeeft gaat het om ’tevredenheid’ en ontwaken. Daar kan de wetenschap van alles over zeggen en dat is zeker nuttig. Maar niets is zo bevrijdend als de innerlijke ervaring van het ontwaken. Wetenschappelijke kennis daarover is hooguit leuk, nuttig en praktisch, maar het blijft slechts kennis uit de tweede hand.

    De wetenschap dringt steeds meer door in het Boeddhisme. Niet in de laatste plaats door de inspanningen van bijvoorbeeld de Dalai Lama. Helemaal goed en nuttig zolang we maar niet uit het oog verliezen dat de eigenlijke beoefening niet zo veel met wetenschap te maken heeft.

    • kees moerbeek zegt

      Gerben, misschien nuttig om hiervan kennis te nemen. Het ‘Mind and life Institute’ bestaat overigens al een jaar of 30. De initiatiefnemers en anderen vinden dat de ‘eigenlijke beoefening’ wel degelijk iets met wetenschap te maken heeft. https://www.mindandlife.org/people/

      Je hebt eigen ervaring (= kennis uit eerste hand) hoog zitten. Boeddha reikt zijn persoonlijke ervaringskennis aan. Eeuwenlang is dit mondeling overgedragen en in verschillende Canons op schrift gesteld. Ook is het becommentarieerd, gesystematiseerd e.d. Ik weet niet door hoeveel handen die ervaringskennis van de mens Boeddha gegaan is.

      Daar bovenop heeft in de 19de eeuw vanuit o.a. Sri Lanka, Japan, China en met hulp van de Theosofen er een vernieuwing plaatsgevonden van het traditionele boeddhisme.

      De ‘eigenlijke beoefening’ is 1000-den jaren wetenschap, maar anders dan de definitie van (natuur)wetenschap. De Dalai Lama, net als vele anderen (boeddhist of niet) zien wetenschap (= gesystematiseerde, geobjectiveerde ervaringskennis) niet als bedreiging. De Boeddha had een open blik en vraagt eenieder om zelf op onderzoek te gaan en niet bevreesd te zijn.

      Disclaimer: Dit slaat niet op jouw persoonlijk, Gerben. Ik ben het met Nirvair eens.

  4. G.J. Smeets zegt

    Gerben,
    je terminologie is ietwat verwarrend. Wetenschap over menselijk bewustzijn (daar hebben we het over) levert geen kennis ‘uit de 2e hand’ en mediteren levert geen kennis ‘uit de 1e hand’. De gangbare termen zijn third person perspective resp. first person perspective. Kun je opzoeken in willekeurige encyclopedie onder het lemma ‘cognitive science’.

    Daarnaast heb je het second person perspective, Dat is het intersubjectieve over-en-weer in het contact tussen mensen. In het geval van meditatie dus het contact tussen leraar en leerling waarbij de leraar het first person perspective van de leerling becommentarieert/corrigeert.

    Overigens lijkt me intensieve meditatie o.l.v. een leraar ook een wetenschappelijke bedrijvigheid. Het is zeer methodisch, gedisciplineerd, regels-gebonden, experimenteel en een kwestie van herhaling van het experiment. En geen enkele meditatie leraar pretendeert dat je via meditatie zoiets als ‘nirvana’ bereikt. Net zoals geen enkele projectleider van willekeurig NatLab pretendeert dat je zoiets als de ‘waarheid’ vindt. ‘Nirvana’ en ‘waarheid’ zijn kinderlijke dromen. Waaruit je kunt ontwaken.

  5. Nirvair Kaur zegt

    BOEDDHISME EN DE WETENSCHAP

    Seshin schrijft….. ‘Ik heb altijd beweerd dat het verschijnsel bèta endorfine een prettige bijkomstigheid van meditatie is, en een valkuil’.

    β-Endorphin ofwel bèta endorfine is een Endogenous Opioid Neuropeptide die gevonden wordt in het centrale en perifere zenuwstelsel.
    Dit perifere zenuwstelsel vormt vele verbindingen van en naar weefsels en onze organen en uiteindelijk naar het centrale zenuwstelsel welke verdeeld is in het autonoom en het somatisch zenuwstelsel.

    Het begrip ‘endo-orphin’; is samengebracht uit de woorden endogenous ( interne oorsprong) en morfine; ofwel gelijksoortige stoffen die een morfineachtig ofwel een pijnstillend effect creëren. Het endogenous proces en de stof vinden hun oorsprong binnenin ons organisme, ons weefsel en cel structuur…. en het weefsel van alle diersoorten …waar Beta-endorphins wordt verondersteld dat deze 20 tot 30 keer de pijnstillende potentie hebben dan farmaceutische morfine. (de valkuil ! )

    De OPIOID ontvangers (receptoren) zijn wijd verspreid in onze hersenen, ons ruggenmerg en ons spijsverteringsysteem die de bèta-endorfine reguleren in geval van stress, pijn etc. …

    Neuropeptiden, kleine proteïneachtige moleculen (peptiden) zijn in het lichaam actief en communiceren met elkaar, Deze zijn neurologische signaliserende moleculen die de activiteit in de hersenen en het lichaam beïnvloeden .Verschillende neuropeptiden zijn betrokken in de functie van de hersenen, onder andere in de pijnstillende functie! Vandaar ook het ontspanning effect ten tijde van stress ( of gedurende meditatie).

    Deze kennis van het lichaam ( de materie) is wat de westerse wetenschap in de laatste eeuw met ons deelt en waar we in zekere zin groei en vooruitgang door hebben verkregen. Uiteindelijk is de materie, het universum en dit lichaam niets anders dan vele bijeen gebrachte chemische processen.

    Er schuilt daarom wellicht een te gekke mogelijkheid voor groei in, als we wetenschap en religie samen zouden kunnen brengen en bestuderen …uiteindelijk kan de leer van de Boeddha ook als een wetenschap benadert worden…het langzaam en grondig onderzoeken van de geest in dit geval!

    Einstein en Boeddha zijn uiteindelijk tot een soortgelijke ontdekking gekomen …hoewel met het grote en belangrijke verschil dat de een het bij toeval ontdekte en de ander bewust wist hoe hij er gekomen was.

    Gerben zegt; “Wetenschappelijke kennis daarover is hooguit leuk, nuttig en praktisch, maar het blijft slechts kennis uit de tweede hand”.

    Veel van wat we in het Boeddhisme leren is ook tweede hands kennis …de meeste van ons staan in de rij voor de lezing over meditatie of kopen de boeken over verlichting in plaats van het daadwerkelijk te praktiseren

    “Science is a great opportunity for spiritual growth”…al was het enkel maar om ons daarna te ontdoen van alles wat we denken te weten!

    With love and kindness

  6. Akshaya de Groot (Geluksdoctorandus) zegt

    Dankzij wetenschappelijk onderzoek naar meditatie en mindfulness wordt het mogelijk de effecten en de waarde ervan aan te tonen voor (in beginsel) iedereen. Op basis daarvan kunnen vroeg of laat alle kinderen hier de vruchten van proeven via het onderwijs.

    De redactie greep hier in en verwijderde een link omdat commerciële uitingen en reclame maken en advertenties niet toegestaan zijn in het BD. De link was naar een tweedaagse masterclass.

    De dalai lama begrijpt dit en pleit daarom voor samenwerking met wetenschappers (evenals voor een seculiere ethiek, die samenwerking tussen mensen met verschillende levensbeschouwingen mogelijk maakt).

    • Conrad zegt

      @Akshaya de Groot
      De kosten voor deze tweedaagse Masterclass bedragen € 1.495,-. Dit bedrag is inclusief koffie, thee en lunch en vrijgesteld van BTW.

      Bij aanmelding vóór 15 oktober geldt een vroegboekkorting en is het € 1.375,-.

      De kosten voor diner en eventuele overnachting zijn voor eigen rekening.

      Dit lijkt meer op je zakken vullen, maar ik kan het mis hebben. Deelt de dalai lama ook mee in de winst?

      Voor dat geld kan je bijvoorbeeld 7 sesshins doen bij ………….
      “Voor 200€ of naar draagkracht kan je meedoen op 29 oktober aan een 7 daagse sesshin incl eten en overnachting bij ……….

  8. Kay zegt

    Er is nogal eens een onaangename spanning ontstaan tussen BD en degelijk wetenschappelijk onderzoek. Ik vind dat subjectieve werkelijkheid en objectieve werkelijkheid in overeenstemming behoren te zijn.

  9. Kay zegt

    Er zijn verschillende vormen van kennis.
    1.) Kennis door indirecte afgescheiden kennis (=wetenschappelijke kennis van de uiterlijke realiteit))
    2.) Kennis door directe afgescheiden contact (=objectieve introspectie van innerlijke processen)
    3.) Kennis door directe en intiem contact(= experimentele kennis van innerlijke processen)
    4.) Kennis door directe identificatie (= Vedische kennis)
    De eerste 3 zijn buitenkantbenaderingen, de laaste zijn binnenkantbenaderingen.

    • kees moerbeek zegt

      Dank, Kay.

      Misschien zijn en ook nog andere classificaties te maken. Maar tussen de verschillende vormen is onderscheid te maken. Dat is kennis gebaseerd op geloof, traditie e.d. en controleerbare (toetsbare kennis) kennis.

      Risico van binnenkantkennis is dat het vaak subjectief is, persoonsgebonden daardoor niet herhaalbaar en mogelijk moet men in een bepaalde geestesgesteldheid verkeren of een bepaalde (geloofs)overtuiging (ingewijd zijn) hebben.

      • Kay zegt

        Hier bedoel ik niet religie, geloof. Het gaat om methoden om de werkelijkheid objectief, systematisch te kennen.

        • kees moerbeek zegt

          Dank, Kay.

          Op diverse momenten in een onderzoek kan ‘geloof’ de kop opsteken over hoe de werkelijkheid in elkaar steekt. Vandaar dat onderzoeksmethodes behoren te voldoen aan bepaalde kenmerken, zoals toetsbaarheid, herhaalbaarheid…

          Op welk aspect richt het onderzoek zich? Immers, het begrip ‘werkelijkheid’ is een zeer ruim begrip, bevat materiële en immateriële zaken e.d.

          Er is niks met subjectiviteit, geloof, intuïtie en dergelijke als inspiratiebron voor onderzoek, bijvoorbeeld voor wetenschappelijk onderzoek. Wetenschap is overigens maar een aspect van onze samenleving.

          Er is veel geschreven over wetenschapsfilosofie en wetenschapsgeschiedenis (hoe wetenschap werkelijk functioneert). Ik verwijs graag naar Popper, Kuhn, lakatos e.a.

          Popper is ook nog belangrijk vanwege zijn pleidooi over democratie versus totalitaire ideologieën, zoals in zijn tijd het nazisme en communisme. Hij leeft niet meer, jammer omdat hij vanuit zijn pleidooi pleidooi veel te zeggen heeft over populisme. Populisme was in zijn tijd en is nu een uiting van lijden en veroorzaakt lijden. De Boeddha wilde de mensheid bevrijden van het lijden :-)

          • Kay zegt

            Beste Kees dank voor je constructieve reacties. Met intuïtie kan ik wat. Iedere grote wetenschapper maakte gebruik van intuïtie. Van sommige wetenschappers is dat nauwkeurig vast gelegd. Wat subjectiviteit en objectiviteit op het’pad’ betreft ze behoren elkaar te bevestigen. Als er gesproken wordt over subjectieve ervaring van stilte dan zou dat fysiologisch of anderzijds objectief gemeten moeten kunnen worden. In mindfulness en relaxatie methoden wordt wel subjectief gesproken over rust of stilte, objectief klopt daar niets van, integendeel zelfs. Als bepaalde methoden subjectief iets suggereren dan zal dat uiterlijk ook gemeten kunnen worden.

          • Kees moerbeek zegt

            Kay, 21 oktober 2016 om 19:26

            Inderdaad, wetenschapsgeschiedkundige Kuhn beschrijft een aantal gevallen hoe ‘omdenken’ (intuïtie, ingeving…) grote omwentelingen (paradigma shift)s in de wetenschap hebben gebracht. Pas na een tijdje kwamen de daarbij overeenkomstige feiten.

            Maar het meeste werk wordt m.i. verzet door al die wetenschappers, die stug empirisch onderzoek doen: feiten verzamelen en experimenteren. Dit om een theorie aan te scherpen, mogelijk te ontkrachten.

            Overigens is dit niet typisch wetenschappelijk. Ook in ons dagelijks leven passen wij onze opvattingen (= manier van kijken) aan, als ze landurig en hard botsen met onze ervaringen. Beter is het niet te zeer vast te klampen aan die opvattingen (= ego): het voorkomt veel (inter)persoonlijk lijden.