Dit moet nu voor eens en voor altijd ophouden. En aan de kaak worden gesteld. Aan de orde is een fimpje van de Chinese televisiezender CCTV, die ook in het Engels uitzendt. Er wordt verslag gedaan van een Europees-Chinese conferentie in Chongqing over mensenrechten, in het bijzonder van de rechten van minderheden, waaronder die van mensen in Tibet.
De Nederlandse professor André van der Braak, hoogleraar in het boeddhisme aan de Vrije Universiteit Amsterdam, spreekt de conferentie toe en wordt in het filmpje twee maal geïnterviewd. Het confucianisme heeft China een traditie van mensenrechten gegeven. Mensenrechten zijn universeel, maar in hun toepassing ook lokaal. Geen woord over de feitelijke mensenrechtensituatie in China. Kijk zelf maar, hier is de link.
André is mijn zendocent geweest en ik heb hem uit die tijd hoog, maar dat verhindert me niet opnieuw kritiek op hem uit te oefenen over de naïeve manier waarop hij zich laat inpassen in de staatspropaganda van de Chinese politiestaat. Opnieuw, want ik heb hem al een keer in het openbaar van katoen gegeven om een stukje in BoeddhaMagazine waarin hij, verslag doende van een reis naar China, hetzelfde kunstje flikte. Dit was in 2014.
Waar is de geest van Hisamatsu in vredesnaam bij Maha Karuna Chan? Als geautoriseerde leraar in deze traditie dreigt Van der Braak op deze manier een schandvlek te worden voor de moderne zenbeoefening, ook al staat hij in een lange historie waarin boeddhisme het staatsgezag kritiekloos heeft geaccommodeerd.
André van der Braak zegt
Beste Jules,
De situatie rondom mensenrechten en rondom religie in China ligt gecompliceerd. Ik heb daar eerder over geschreven: https://boeddhistischdagblad.nl/nieuws/39459-vijf-bezoeken-aan-china-verder/
Het publiekelijk aan de kaak stellen van misstanden in de mensenrechtensituatie in China mag onszelf dan een voldaan gevoel geven, het is volgens mij niet de beste benadering om die mensenrechtensituatie daadwerkelijk te verbeteren. Het aangaan van de dialoog met China, hoe moeilijk en hoe omzichtig ook, en het winnen van het vertrouwen van die Chinese academici en beleidsmakers die zelf met het verbeteren van mensenrechten bezig zijn, levert op de langere termijn meer resultaat op. De EU-China dialoog is een voorbeeld van zo’n lange termijn initiatief. En conform de Chinese mores vindt de werkelijke dialoog niet plaats tijdens het officiele programma (dat heeft een hoog ceremonieel karakter), maar tijdens informele ontmoetingen in theepauzes en diners. Ook in Chongqing zijn weer een aantal stapjes voorwaarts gezet.
Tijdens het interview met CCTV lichtte ik mijn paper toe, die ging over de filosofische onderbouwing van mensenrechten, en de consensus-benadering die Charles Taylor voorstaat. Hij stelt dat verschillende culturen de normen van mensenrechten kunnen onderschrijven, terwijl ze die normen met verschillende waarden kunnen onderbouwen. In China kunnen dat confucianistische waarden zijn. Op die manier is het mogelijk om een dialoog met China aan te gaan zonder dat men het gevoel heeft dat westerse liberale waarden (zoals bijvoorbeeld individualisme en autonomie) op imperialistische wijze aan China worden opgedrongen.
Natuurlijk zond CCTV slechts een paar sound bites van het gesprek uit. Zo werken de media, ook in China. Maar wat mij betreft is het pure winst dat in China publiekelijk aandacht wordt besteed aan een mensenrechtenconferentie, en dat zelfs niet-Chinese sprekers (die meestal met argwaan worden bekeken) aan het woord worden gelaten. Ik ben het met je eens dat ik de vooruitgang van dit proces liever sneller zou zien verlopen, maar ik zie niet in hoe. Het typisch Nederlandse zwaaien met het vingertje (“Nederland waarschuwt China nog één keer”)is niet erg productief vrees ik.
Wat mij betreft handel ik met mijn optreden juist wel in de geest van Hisamatsu. Hij was een groot voorstander van de dialoog, ook en juist met andersdenkenden. Ook met jou ga ik graag de dialoog aan, maar dan wel meer gericht op de inhoud en op een meer neutrale en minder persoonlijke toon. Ik houd jou en anderen graag op de hoogte van de verdere resultaten van de dialoog met China.
Jij bent mijn zenstudent geweest, en ik heb je uit die tijd hoog. Laten we elkaar hooghouden.
Gassho,
André van der Braak
Jules Prast zegt
Dank voor de reflectie. Ik ken de gecompliceerde maatschappelijke realiteit van China in China en China in het buitenland (waaronder Nederland) heel goed uit de tijd dat ik Philips-directeur was en kind aan huis in het land zelf en bijv. bij de Chinese ambassadeur in Den Haag. Ik heb in China en daarbuiten ook veel met CCTV en andere Chinese media gewerkt.
Wetend wat je weet over het primaat van de politiek in China en de werking van de media, had je er ook voor kunnen kiezen je te beperken tot de dialoog achter de schermen en over zo’n gevoelig onderwerp een interview met CCTV te vermijden.
Het is fictie te denken dat een EU-China conferentie bijdraagt aan een publieke discussie over mensenrechten in China. Het land voert een actieve ontmoediging uit bij zijn onderdanen om ook maar aan het woord ‘mensenrechten’ te denken. Zo’n conferentie is een zorgvuldig afgeschermde bubbel. Het enige wat het Chinese publiek misschien krijgt voorgeschoteld is de impressie dat het buitenland bij monde van een Nederlandse professor het officiële partijbeleid inzake minderheden ondersteunt.
Mijn advies is om als zo’n filmpje van CCTV dan helaas toch is gemaakt, dit niet op Facebook neer te zetten zonder de reflectie die je nu in tweede instantie naar voren brengt.
En wat Hisamatsu betreft, deze voerde als zenleraar en filosoof volgens mij een religieuze en intellectuele dialoog achter de schermen en had verder een goed ontwikkeld gevoel voor de gevaarlijke invloeden die uitgingen van precies de twee krachten die in het China van nu samenkomen, een ontwrichtend kapitalisme en een corrupte overheid.
Mijn kritische reactie is juist bedoeld om elkaar scherp en hoog te houden, in de geest van een openbare ‘mutual inquiry’.
Gassho,
Taigu
Joop Ha Hoek zegt
De situatie rond de mensenrechten in China is helemaal niet gecompliceerd. Die worden al tientallen jaren met voeten getreden. Laat ik me beperken tot de situatie in het door China bezette Tibet. Meer dan een miljoen mensen zijn er door de Chinese bezetter vermoord. Er is geen vrijheid van meningsuiting, de Tibetaanse cultuur wordt mede door het invliegen van Han Chinezen om zeep geholpen. De Dalai Lama- een mede boeddhist die toch niet bekend staat als gewelddadig persoon, wordt als oud vuil neergezet. Nog deze week maakte de pas benoemde gouverneur van Tibet bekend ‘dwarsliggende’ monniken in Tibet hard aan te pakken, hun ‘verzet’ de kop in te drukken en nog meer Chinese cultuur op scholen met Tibetaanse kinderen en studenten in te voeren. De premier van de Tibetaanse regering in ballingschap reageerde daarop door te zeggen dat China wel over de lichamen van de Tibetanen kan heersen, maar niet over hun geest. Mensen steken zich uit wanhoop in brand of zitten jaren lang in de gevangenis voor onschuldige feiten. Tibet is radeloos, misschien reddeloos, staat in brand, het is geen tijd meer voor gebabbel met een kopje Chinese thee. Vijftig jaar terreur van wat Jules Prast noemt deze politiestaat in Tibet is meer dan genoeg. De dialogen die de afgelopen tien jaar met de communistische leiders zijn gevoerd over mensenrechten in Tibet zijn allemaal mislukt. Regeringsleiders van veel landen zwichten voor Chinese druk om de Dalai Lama niet meer te ontvangen. Alleen de VS, president Obama en de senaat, betuigen openlijk hun steun aan Tibet en aan de Dalai Lama. De rest van de wereld zwijgt. En helaas ook een professor boeddhisme uit Amsterdam, een stad die altijd pal heeft gestaan voor de vrijheid van het woord en meningsuiting.
G.J. Smeets zegt
Beste André van der Braak,
“Het publiekelijk aan de kaak stellen van misstanden in de mensenrechtensituatie in China mag onszelf dan een voldaan gevoel geven, het is volgens mij niet de beste benadering om die mensenrechtensituatie daadwerkelijk te verbeteren.”
Verbeteren is niet aan jou of mij of Jules of Joop. Protest aantekenen tegen evidente mistoestanden (zie de opm. van Joop en van Jules hierboven) is het enige wat men publicitair vermag en moreel verplicht is. Diplomatie lijkt me iets voor diplomaten, niet voor hoogleraren. Toch?
Nic Schrijver zegt
Gevalletje ” de beste stuurlui staan aan wal” ?
Nic Schrijver zegt
Misschien hier beginnen in plaats van ver weg waar je er minder grip op hebt ?
https://www.amnesty.nl/nederland
Er hier iets aan doen is al moeilijk genoeg.
Jaap zegt
Misschien is het goed als meerdere mensen elk op hun eigen manier hun doelen proberen te bereiken.
Joan zegt
En met zo’n Hollands poldermodel krijgen we in dit land, dat zich vooruitstrevend noemt, nooit iets voor elkaar.Ieder op z’n eigen manier?Nee, wees eens solidair.Waarom denk je dat de Tibetanen nog steeds in staat zijn de handen ineen te slaan? Omdat ze solidair zijn met elkaar en niet, zoals we dat in Nederland doen, ieder op zijn eigen manier het wiel uitvinden.
André van der Braak zegt
Beste Jules,
Dank je voor je reactie en je verdere reflectie op het onderwerp. Bij nader inzien ben ik het met je eens dat ik het CCTV filmpje wellicht beter niet zonder nadere reflectie op Facebook had kunnen zetten. Ik zet de mutual inquiry graag met je voort, op een later moment wanneer ik de rust en de tijd vind om een wat langere reflectie te schrijven over dit onderwerp.
Begin december ga ik weer naar China voor een seminar over mensenrechten, dit keer met als thema ´godsdienstvrijheid´. Hopelijk kan dat als aanleiding dienen voor zo´n langer stuk.
Gassho,
André van der Braak