Afgelopen woensdag heb ik met genoegen geluisterd naar Dries van Agt die in de Tweede Kamer was om het burgerinitiatief ‘Sloop de Muur’ toe te lichten. Vanwege zijn haast kunstzinnig gebruik van de rijkdom van de Nederlandse taal maar bovenal vanwege zijn ‘pragmatisch realistisch’ betoog. Dit is een voorbeeld van hoe ik mij voor kan stellen dat een boeddhistisch politicus te werk zou gaan.
Het gaat om de afscheiding die Israël optrekt om mogelijke terroristen uit Palestina buiten de deur te houden. Het probleem is echter dat deze muur voor het grootste deel op Palestijns, of betwist, grondgebied geplaatst wordt. De ellende die dit met zich mee brengt voor de Palestijnen is de impuls voor het initiatief. Het bijzondere is dat van Agt in zijn betoog geen beroep doet op de ellende en er ook op wijst dat het niet gaat om een simpelweg voor of tegen zijn. De argumentatie richt zich op het niet houden aan afspraken en conventies waar Israël zich wel aan gecommitteerd heeft.
Boeddhisme doet, op verschillende manieren, een voortdurend appel op een pragmatisch realisme. Dat ligt al besloten in de vier edele waarheden die een analyse zijn van basis, doel en pad. Je kunt wel constateren dat iets niet leuk of juist wel leuk is maar waar baseer je dat op, wat is de oorzaak ervan en hoe los je het op?
Van Agt legt geen claim op een absolute waarheid maar op een relatieve waarheid. De muur is illegaal in het kader van de Geneefse Conventie en een uitspraak die daar over gedaan is door het Internationale Gerechtshof. Ook Israël heeft die conventie ondertekend. De uitspraak van het Hof wijst ook andere landen op hun plicht Israël daar aan te houden en daarnaast gebied onze grondwet de regering om de internationale rechtsorde te bevorderen. Het burgerinitiatief stelt sancties voor als de meest geëigende actie.
Los van de vraag of sancties op dit moment de juiste methode is, valt er niet veel tegen de argumentatie in te brengen, wat in het debat dan ook niet gebeurde. Wel werden er pogingen ondernomen om de muur alsnog te rechtvaardigen aan de hand van de effectiviteit. De aanslagen zijn immers sterk verminderd. Dat laat echter onverlet dat het illegaal is.
Als Israël de muur op eigen grond zou optrekken zou het effect ten aanzien van de aanslagen waarschijnlijk hetzelfde zijn. De redenering die hier gebruikt wordt zou echter niet meer relevant zijn. Het zou interessant zijn om te zien wat er gebeurt wanneer Israël de muur afbreekt en op eigen grondgebied optrekt. Zouden de initiatiefnemers in staat zijn om dan toe te geven dat hun argumenten niet meer aan de orde zijn en dat Israël aan de eisen heeft voldaan?
Nu is het effect van de muur op de aanslagen ook niet meer dan symptoombestrijding, de oorzaak wordt niet aangepakt en welbeschouwd alleen maar versterkt. Israël lijkt echter niet bereid om daadwerkelijk aan een oplossing te werken en andere prioriteiten te hebben dan vrede. Ze kiest voor een schijnveiligheid. Israël dwingen om zich te houden aan het internationaal recht is op langere termijn ook voor Israël zinvol. Compassie is dan ook niet hetzelfde als de ander te allen tijde behagen. De ruimte die Israël krijgt om internationale conventies en VN resoluties naast zich neer te leggen, is ook voor hun uiteindelijk niet vruchtbaar.
Een van de dingen waar boeddhisme ons op wijst is dat de werkelijkheid waar wij in leven geen absolute werkelijkheid is maar een relatieve werkelijkheid. Daarin spelen persoonlijke aspecten een rol maar ook zaken die voor een gemeenschap relevant zijn of voor alle mensen. Van Agt spreekt zijn toehoorders niet aan op zijn persoonlijke werkelijkheid maar de relatieve werkelijkheid waar Nederland als ondertekenaar van de Geneefse Conventie deel van uit maakt. Het getuigt van een helder inzicht van de aard van de werkelijkheid waar hij op wijst en waar hij zich in beweegt.
Nico Schoen zegt
Een heel goed artikel! De vraag rijst overigens op, waarom een zo gerespecteerde ex-politicus zo prominent als Van Agt in deze stellingname internationaal zo weinig steun ontvangt!