Met verwondering en zorg kijk ik naar wat er gebeurt in Egypte. Ik weet wel dat er op meer plaatsen op de wereld conflicten zijn en mensen sneuvelen door geweld. De gebeurtenissen van afgelopen woensdag en vrijdag zijn, in zekere zin, niet meer dan het volgende voorbeeld van de halsstarrige vooronderstelling dat je met geweld iets op kunt lossen.

Op Al Jazeera constateerde een man op verwijtende toon dat het Westen het geweld wel veroordeelt maar dat ze verder niets zullen doen. Oproepen tot het stoppen van geweld is kennelijk hetzelfde als niets doen. Betekent iets doen dan dat je je ook op het strijdtoneel begeeft?

Ik meen dat de Verenigde Naties en het Westen ook wel meer zouden kunnen doen, maar niet in de vorm van fysiek optreden. Wat ik mis is enige vorm van argumentatie. Het geweld wordt veroordeeld maar niemand zegt waarom. Je kunt wel tegen iemand zeggen dat je een ander niet mag slaan, maar als het enige argument is dat het niet goed is om een ander te slaan zul je de ander niet overtuigen. De tegenargumenten liggen dan voor de hand: ‘hij slaat mij ook’, ‘hij doet iets wat niet mag en ik heb hem al een paar keer gewaarschuwd’ of ‘ja, maar hij begon’.

Het belangrijkste argument om van geweld af te zien is omdat het niet bijdraagt aan het bereiken van het doel. In dit geval een stabiele democratie en voorspoed voor alle Egyptenaren. Geweld kan hooguit de ander, en jezelf, doen inzien hoe belangrijk vrede is. Vrede is echter meer dan de afwezigheid van geweld. Vrede vraagt ook om de ander de zelfde ruimte te bieden om te leven als je voor je zelf wenst, ook al is dat uit eigenbelang. Dat bereik je niet met geweld, maar ook niet met praten zolang je niet inziet wat je doel is en hoe je dat doel kunt bereiken.

Strijdende partijen zouden voortdurend de vraag gesteld moeten worden wat ze willen bereiken. ‘Morsi vrij’, waartoe? ‘De demonstraties beëindigen’, waartoe? Voor beide partijen geldt dat als ze in Egypte willen leven in overeenstemming met hun eigen ideeën, waarden en normen, ze dat toch echt samen zullen moeten doen. Niemand wil geweld en geweld is zelden een adequaat middel om een doel te bereiken. Al snel gaat het er ook niet meer om iets te veranderen maar enkel om de ander te straffen. Waar het om te doen is, wordt dan niet bereikt, en überhaupt uit het oog verloren.

Geweld veroordelen is gemakkelijk, het is moeilijker om strijdende partijen te laten inzien dat geweld niet tot het doel leidt. De internationale gemeenschap zou daar veel meer inspanning kunnen leveren. Anders is hun oproep even effectief als die van een moeder die haar kinderen uit elkaar probeert te halen met de woorden “wel lief zijn voor elkaar”.

Naast een voortdurende inspanning om beide partijen te laten inzien waarom het geweld niet zinvol is, zou men ook alternatieven aan kunnen dragen. Roep de interim regering b.v. op om Morsi vrij te laten, en de Moslimbroederschap om mee te gaan in het moeilijke democratiseringsproces. En wijs daarbij ook op dat het risico dat ze daarmee nemen kleiner is dan volharden in de strijd. Je kunt alleen hopen dat men in Egypte er aan kan wennen dat democratie niet betekent dat je je zin krijgt maar dat je rekening met elkaar moet houden om (samen) te kunnen leven.