• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Buddhavacana: “Waar is dat feestje!?”

Buddhavacana: “Waar is dat feestje!?”

19 augustus 2021 door André Baets

In de documentaire “In het spoor van de os” van de BOS uit 2005 wordt de kunstenares Marja Timmer tijdens haar training in het zenklooster Noorder Poort in het Drentse Wapserveen gevolgd. Wat opvalt is dat ze gedurende die periode niet mag schilderen. De zentraining is een oefening van de geest, zegt haar leermeester Jiun Roshi en alle creatieve uitingen worden ingeruild voor opdrachten die Marja keer op keer met zichzelf confronteren.

Wat zegt de Boeddha in de Pali-Canon over kunst?

In de Talaputa-Sutta (SN 42.2) heeft de Boeddha een ontmoeting met de leider van een rondtrekkende groep acteurs en acrobaten. De ontmoeting vindt plaats nabij Rajagaha in het Bamboebos. Nadat Talaputa de gebruikelijke begroetingen met de Verhevene heeft uitgewisseld zet hij zich terzijde neer en zegt:

“Heer, al vele generaties wordt in onze familie overgeleverd dat een acteur die de mensen met zijn vertoning doet lachen en hen in verrukking brengt door hen iets voor te toveren, na de dood, na het uiteenvallen van het lichaam herboren wordt in de hemel van de lachende goden. Wat hebt u hierop te zeggen?”

De Boeddha, die de man niet wil kwetsen antwoordt:
“Genoeg hoofdman, vraag niet verder. Zet de vraag uit je hoofd.”

Maar de hoofdman houdt vol en herhaalt zijn vraag. Voor een tweede keer geeft de Boeddha hetzelfde antwoord. Als Talaputa de vraag een derde maal stelt zegt de Verhevene:

“Omdat je volhoud en niet naar mijn advies wil luisteren zal ik antwoorden.
Ieder persoon die bewust anderen in vervoering brengt en emoties oproept door hem – op welke manier ook – een schijnwerkelijkheid voor te houden zal na de dood, na het uiteenvallen van het lichaam herboren worden in de hel van de lach.  Wie beweert dat mensen die anderen met hun vertoning doen lachen en in verrukking brengen na de dood, na het uiteenvallen van het lichaam naar de hemel van de lachende goden gaan, die persoon heeft een verkeerde visie. Wel nu, er zijn twee bestemmingen voor iemand met een verkeerde visie; ofwel de hel ofwel de baarmoeder van een dier.”
(sutta ingekort)

Een op het eerste gezicht verrassende trek in het wezen van de Boeddha. Maar waar de Verhevene op wijst is het verleidelijke karakter van iedere kunst. Hij wijst erop dat kunst ertoe neigt het gemoedsleven tot opwinding te brengen en de geest van zelfbeheersing af te leiden.  Kunst is gericht op het oproepen van passies; de dhamma is gericht op het kalmeren daarvan. De kunstenaar schept een schijnwereld, de volgeling van de dhamma daarentegen, wil de reële wereld doorzien.

Zo waarschuwt de Boeddha zijn monniken:
“Als gehuil, wordt in de edele ordediscipline het zingen beschouwd; als waanzin het dansen; als kinderlijk het lachen waarbij men de tanden toont.” (Runna-Sutta AN 3.108)

Huy, feest, foto Joop Hoek.
Huy, feest, foto Joop Hoek.

Maar niet alleen monniken waarschuwt de Boeddha voor emoties opgewekt door kunsten. Ook de leek Sigala raadt hij aan toneelvoorstellingen na te laten en wel om twee redenen. Niet alleen omdat het geld kost:
“Eén van de zes wegen die leiden tot verlies van rijkdom is het afschuimen van kermissen” (Singalovada-Sutta DN 31.7); maar het neemt ook het denken in beslag:

“Burgerzoon, het afschuimen van kermissen levert ook zes nadelen op. Men vraagt zich voortdurend, onrustig af: waar is het dansen? Waar is het zingen? Waar is de muziek? Waar wordt gedeclameerd? Waar rinkelen de cimbalen? Waar roffelen de trommels? Dit zijn de zes nadelen verbonden aan het afschuimen van kermissen.”
(Singalovada-Sutta DN 31.10). Overgave aan de kunsten staat de verlossing duidelijk in de weg.

Is de Boeddha dan tegen elke vorm van kunst?
Het antwoord vinden we in de hoger vernoemde Runna-Sutta waarin de Verhevene zijn monniken niet waarschuwt voor kunst op zich, maar voor: “Dansen, zingen, vermaak waarbij men de tanden toont.”

Er is niets mis met het waarderen en genieten van welke kunstvorm dan ook; zolang het maar niet ontaardt in absolute adoratie. Het is, bijvoorbeeld, opvallend hoe mensen acteurs die, nota bene, hun levenswerk maken van iemand anders te zijn dan zichzelf, op handen dragen. Werkelijkheid en fantasie lopen naadloos in elkaar over. Fictieve situaties en personen worden door de toeschouwer voor werkelijkheid genomen.

Zo was er, bijvoorbeeld, het personage in de Vlaamse VTM soap ‘Familie’ van pastoor Walter, gespeeld door de acteur Guido Horckmans. Op het hoogtepunt van zijn carrière als ‘pastoor’ zag ik een aanbieding van een reisbureau voor een tiendaags verblijf in Lourdes. En wie denk je dat er als begeleider meeging? Inderdaad, ‘pastoor Walter’, alias Guido Horckmans. Realiteit en fictie mengen zich onopvallend.

Wie heeft er al niet eens een traantje weggepinkt als in de Disney tekenfilm de moeder van Bambi wordt doodgeschoten? Maar twee uur later, bij het avondjournaal, geven we geen krimp als er melding wordt gemaakt van een zelfmoordactie in Irak waarbij vijftien doden vielen.

Het is om zulke vervaging tussen fictie en werkelijkheid te vermijden dat de Boeddha als één van de voorwaarden voor het ontwikkelen van inzicht en wijsheid ‘het bewaken van de zes poorten’ stelt. Het bewaken van de vijf zintuigen plus het denken.
Bewaken wil niet zeggen afsluiten maar wel na controle toelaten. Aandacht hebben voor wat heilzaam en onheilzaam is, voor wat realiteit en wat fictie is.
Niet in zoverre opgaan in de zintuiglijke wereld dat men door de opgewekte emoties “bij het lachen de tanden ontbloot”; maar wel “plezier ervaart in een gematigde, aandachtvolle glimlach”.
(Runna-Sutta AN 3.108)

Een mooi voorbeeld van genieten zonder gehechtheid vinden we terug in de biografie van de Japanse zenleraar Shunryu Suzuki roshi: (1)

“Op een dag vroeg Suzuki aan een leerling of deze zin had om ’s middags mee naar de kersenbloesem te gaan kijken in de Japanse tuin van het Golden Gate Park.”

nota: De kersenbloesem wordt door Japanners gewaardeerd om zijn immense schoonheid van korte duur. Families en vrienden verzamelen zich in parken om zo lang en intens mogelijk te genieten van deze overweldigende maar kortstondige bloemenpracht.

“Ze vertrokken met de auto en de hele weg ernaartoe zei Suzuki, zoals gewoonlijk, niets en keek alleen maar door het raam naar buiten. Toen, in het park aangekomen, de overdaad aan roze bloesem in zicht kwam zei Suzuki, na alles een paar seconden aandachtig in zich te hebben opgenomen: “Het is prachtig, laten we maar weer weggaan.”

Er is niets mis met het genieten van kunst. Waar de Boeddha voor waarschuwt is het zich overgeven aan, het begeren van, het verlangen naar, in de zintuiglijke wereld ‘kunst’matig opgewekte emoties.

  1. Kromme Komkommer David Chadwick Asoka 2002.
Omslagfoto: Bert Dorresteijn.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Andre Baets, Boeddhisme, Columns, Geluk, Theravada Tags: André Baets, Buddhavacana, feestje, kunst, Talaputa-Sutta (SN 42.2)

Lees ook:

  1. Buddhavacana: “Waar is dat feestje!?”
  2. ‘Wat doe ik met gevoelens die steeds weer opkomen?’
  3. Over najaarsoverstromingen, poelkikkers en libellen
  4. Over najaarsoverstromingen, poelkikkers en libellen

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Nirvair Kaur Curtis de Ruiter zegt

    20 augustus 2021 om 14:39

    Gedurende een van zijn drie interviews….tijdens de opnames van het album ‘Tibet zei de Dalai Lama tegen Chris Hinze dat artiesten en musici de verantwoording naar de gemeenschap hebben hun kunst te delen!

    De uitdrukking van kunst is niet altijd een expressie van stress, frustratie of verengde passie, maar kan er een zijn van het leren zien en ervaren van de diepere lagen van de menselijke psyche.

    Te leren ontdekken waar fictie en de z.n werkelijkheid deel uitmaken van de illusie die we als werkelijkheid ervaren.
    De meeste uitdrukkingen van kunst hebben het aspect van onthechting al in zich besloten. En een tijdelijke overgave aan de uitdrukking van het creëren kan ook een verlicht aspect teweeg brengen.

Primaire Sidebar

Door:

André Baets

Boeddhist en auteur (Kagyu, Zen en Theravada). André publiceert op zijn site Buddhavacana (woorden van de Ontwaakte) en het Boeddhistisch Dagblad sutta’s uit de Pali-Canon. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

23 mrt
Zen Meditatie Introductie
23 mrt 23
02 apr
Medicijnboeddha ceremonie | Live en Online
2 apr 23
02 apr
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
2 apr 23
02 apr
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
2 apr 23
03 apr
Dagstart met meditatie en Kum Nye yoga | Gratis proefles 3 april | Online
3 apr 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Taigu – Noem mij Jimmy

    Taigu - 30 maart 2023

    Na slechts één termijn in het Witte Huis werd de wat verlegen Democraat Jimmy Carter aan de stembus verslagen door zijn Republikeinse tegenstrever Ronald Reagan. Hij trok zich vanuit het centrum van de macht in Washington, DC terug naar Plains, in Georgia, een dorp met 700 bewoners. Daar zette hij zijn oude gebruik voort om wekelijks les te geven op de plaatselijke zondagsschool van zijn baptistische gemeente.

    Boekbespreking- De beste filosofische ideeën om je moraal te verbeteren

    Erik Hoogcarspel - 29 maart 2023

    Het begrip ‘moraal’ is niet voor iedereen even duidelijk, dus laat ik hier eerst een definitie ervan geven. In het algemeen is ethiek het nadenken over wat je hoort te doen en waarom. Moraal is het stelsel van normen (gedragsregels) en waarden (dingen waar je om geeft) dat daarmee samenhangt. Waarom zou iemand nu zijn moraal willen verbeteren? Klaas Rozemond, filosoof, jurist en universitair hoofddocent strafrecht aan de VU, is ervan overtuigd dat hier een grote behoefte aan is.

    De dingen zijn zoals ze zijn en daar dien je bij te blijven

    gastauteur - 29 maart 2023

    Femke is moeder van een zoon van 11 jaar oud, een gevoelige jongen die al vanaf zijn zesde niet meer naar school gaat. Na zes weken in groep 3 viel hij uit. Hij is hoogbegaafd en kan vanwege zijn eigen manier van leren en onderzoeken niet aarden in een schoolse omgeving. Hij zat toen hij uitviel al in een Leonardo-klas, een onderwijsvorm voor hoogbegaafde kinderen van 4 tot 12 jaar, aldus moeder Femke, maar ook dat paste helaas niet.

    Wanneer iedereen liegt, weet niemand nog wie er liegt

    Kees Moerbeek - 19 maart 2023

    Een staatsgreep, of het manipuleren van het politieke systeem zijn voorbeelden van andere manieren om aan de macht te grijpen dan verkiezingen. Onverbloemde macht is echter beperkt houdbaar en macht verkregen met geweld vraagt meer geweld om het in stand te houden.

    Geschiedkundige Romila Thapar – de stem van afwijkende meningen

    Kees Moerbeek - 12 maart 2023

    Romila Thapar is een van India’s meest vooraanstaande geschiedkundigen. In haar boek Voices of Dissent (2020) beschrijft ze de rol van het ‘meningsverschil’ in de verschillende periodes van de Indiase geschiedenis. De Boeddha was een van degenen die vraagtekens zette en met een alternatief kwam. Dit artikel gaat met grote stappen door haar boek.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Waarom Thomas Hobbes bezwaar zou maken tegen de advaita vedanta
    • De virtuele denkster 415
    • Dick – Godsbeeld
    • Chinees tempeltoerisme: honderden jongeren trekken naar boeddhistische heiligdommen
    • Lezerspost, notenmelk, en echte kaas – maar dan plantaardig

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens