• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Taigu – Boeddha is niet-Boeddha

Taigu – Boeddha is niet-Boeddha

1 juni 2021 door Taigu

Als de Boeddha bestaat uit niet-Boeddha elementen, ieder zonder afzonderlijke, substantiële identiteit (= leeg), dan ontmoeten wij de Boeddha ook en mede, zoals Jezus, in een wisselende sluier van onherkenbaarheid. Misschien is de Boeddha wel een moslim.

Het is niet met de werkelijkheid van mijn eigen sterfelijkheid dat ik mij niet kan verzoenen; ik zou graag controle uitoefenen over de wijze waarop mijn levenseinde zich voltrekt. Niet dat ik een micromanager ben, nooit geweest ook. Ik ben geen man van de details, maar van de grote lijnen en het avontuur van het rondspringen in het hart van de storm van het ongestructureerde. Maar desondanks is een vorm van controle voor mij altijd een levensmotief geweest.

Professioneel was ik ooit een expert, om niet te zeggen een guru, op het gebied van het voorzien van onvoorziene omstandigheden, politiek, sociaal, economisch, demografisch, enzovoort. Bij steeds veranderende omstandigheden legde dit een enorm capaciteitsbeslag op mijn brein en mijn tijd. Op je persoonlijke leven werkt deze benadering echter niet, althans niet bij mij. Niet dat ik het niet telkens weer probeer; het voorzien van het onvoorziene is, bij een wankele gezondheid, altijd een wenkend perspectief, omdat professioneel en persoonlijk onderling verbonden strengen van een en dezelfde gordiaanse knoop zijn. Het kijken in mogelijke toekomsten is voor mij helaas misschien een tweede natuur is geworden.

De onmogelijkheid om in het persoonlijke domein de crisis vooruit te zijn, maakt mij er niet bepaald zekerder op. De crisis loert op ieder moment; de enige vraag is of je je ervoor wilt openstellen, de crisis toelaten als ongenode gast, die je koestert om het potentieel van de helende kracht van de ontmoeting. Opendoen waar geklopt wordt, is een oude bijbelse wijsheid, want het kan altijd Jezus zijn die in een onherkenbare gedaante voor je staat. Iedereen kan Jezus zijn, om te beginnen de zwerver die om een zakcentje vraagt wanneer je hem (of haar) met de beste bedoelingen op weg naar je meditatiesessie passeert.

Zalvende woorden, maar ik word in het licht van de onzekerheid bevangen door emoties die in het oeuvre van mijn vriend Thich Nhat Hanh worden geduid als onheilzaam, zoals angst om overweldigd te worden door het onverwachte, nu en in het uur van onze dood (“wees gegroet, Maria, vol van genade”). Al was het alleen maar om veilig te stellen dat ik tijdig, op het juiste moment, de blik wend naar Amida Boeddha. Deze draagt naar men zegt zorg voor een ongehinderd, rechtstreeks transport naar het Reine Land voor een voortgezette opleiding in het bodhisattvaschap, voordat je weer wordt uitgezonden naar een van de andere zes werelden om verder te gaan met de schone taak van het bevrijden van alle levende wezens.

In staat van verwarring verlaat ik graag, nu het weer kan, bij het ochtendkrieken huis en haard om mij op geleide van vogelgeluiden naar de stilte van het naburige park te laten dragen. Het wandelen in de leegte gaat vanzelf, wanneer je een bepaald soort meditatieve training achter de rug hebt (of beschikt over de juiste intuïtie, want boeddhisme helpt echt niet alles en iedereen). Onlangs bemerkte ik tijdens het wandelen dat ik een deeltje Thich Nhat Hanh bij me droeg, een quasi-toeval, want zijn Hartsutravertaling in het Nederlands (Asoka, zesde druk, 2012) heb ik altijd onder handbereik als spreektekst, om iets te zeggen te hebben wanneer een ongenode gast zich niet ontpopt tot Jezus, maar tot Mephisto, zoals in Goethe’s Faust (een aan Mara verwante emanatie van het kwade in de wereld). Ik vertrouw mezelf nog niet voldoende om in een voorkomend geval op eigen gezag het woord te voeren.

Het park is bovendien niet de woestijn waarin de Boze het vuur aan de schenen legde van Jezus, volgens het bijbelse verhaal. Waarmee maar gezegd wil zijn: er zijn persoonlijke crises in soorten en maten van diepte en duur. Verwarring, angst voor het niet voorzienbare, is niet gelijk aan de aard van de totale crisis waaraan Jezus in de woestijn werd blootgesteld, voordat hij alle vrees aflegde en doordrong tot het hart van de verlichting, zoals de bodhisattva mahasattva in de Hartsutra.

De eerste bladzij die ik van deze korte sutratekst opende, was een stuk exegese van Thich Nhat Hanh in een hoofdstuk, getiteld ‘Boeddha is niet-Boeddha’. Ik heb bezwaren tegen het metafysische extrapoleren van leegte in bijvoorbeeld de traditie van het Chinese Huayen (met de Avatamsaka sutra als belangrijkste geloofsartikel). Maar in het park werd ik plotseling gegrepen door de idee van Thich Nhat Hanhs interzijn, omdat het praktisch is en gericht naar de medemens en diens lijden.

Als Boeddha niet-Boeddha is, wat hebben we dan eigenlijk te verwachten van een gezapig boeddhisme met zijn eigen dogmatische leerstellingen? Wat hebben we te verwachten van het eindeloos uitmelken van de apocriefe dialogen van Linji, wat van het spellen van Dogen in het Engels van zijn (eveneens gedeeltelijk apocriefe) Shobogenzo, en wat van de ijdele woordspelletjes van de onvermijdelijke Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad?

Het gaat om het doen, niet om het zeggen. Als de Boeddha bestaat uit niet-Boeddha elementen, ieder zonder afzonderlijke, substantiële identiteit (= leeg), dan ontmoeten wij de Boeddha ook en mede, zoals Jezus, in een wisselende sluier van onherkenbaarheid. Misschien is de Boeddha wel een moslim. Ik heb lang Hisamatsu beleden, maar ik moet nu zeggen, Thich Nhat Hanh gaat aan hem met afstand voorbij.

Wat helpt mij het ‘Boeddha is niet-Boeddha’ bij de op de achtergrond spelende, latente innerlijke crisis door de onmogelijkheid van het werkelijk voorzien van het onvoorzienbare? Als de focus ligt op het helen van de wonden van de lijdende medemens (als pars pro toto van alle levende wezens), dan wordt de lat niet zo hoog gelegd dat alleen crisis, laat staan een tocht door de woestijn, bevrijdend inzicht kan inluiden. Als wij Boeddha niet zoeken te ervaren in het perspectief van de daverende verlichting die de bodhisattva mahasattva in de Hartsutra wordt toegedicht, dan valt er in het kleine, praktische pragmatisme van niet-Boeddha veel te bereiken. Als niet de crisis met een grote letter C als dreiging op ons netvlies staat, dan lopen we niet of minder risico dat het zogenaamd betere van de boeddha-dharma het goede van werken in het kleine verdringt. Dan hoeven we niet te veel hooi op onze vork te nemen, dreigingsbeelden en denkbeelden over onze gewenste spirituele ontwikkelingsrichting groter te maken dan nodig.

“Geen lijden, geen oorsprong van lijden, geen einde aan lijden, geen pad. Geen inzicht, geen bereiken,” laat Thich Nhat Hanh de Hartsutra zeggen. Dit klinkt alleen paradoxaal wanneer je ‘Boeddha is niet-Boeddha’ niet verstaat in de context van Thich Nhat Hanhs uitleg.

Thich Nhat Hanh wordt door sommige traditionalisten wel verweten dat zijn boeddhisme berust op een metaforisch berijmde verzoening van het onverzoenlijke. Boeddha is geen broer van Jezus, zoals Thich Nhat Hanh schrijft, zeggen zij. Ook Thich Nhat Hanh is in zijn omvangrijke werk niet vrij van fouten. En zijn leerlingen zijn niet vrij van zijn bewieroking van de oude meester, die na zijn overlijden geen stoepa’s en andere poeha wenst, omdat Thich Nhat Hanh zelf beseft dat hij, tot de kern van de zaak teruggebracht, niet-Thich Nhat Hanh is.

Sommigen verslikken zich in wat zij aanzien voor dit soort verbale acrobatiek en bekritiseren de Hartsutra omdat deze niet boeddhistisch zou zijn. Des te beter, zou ik zeggen. Hij die zonder zonde is, werpe de eerste steen. De Hartsutra is welbeschouwd eveneens niet-Hartsutra. En dus ook een recept om de emotie die crisis kan uitlokken, niet onnodig groot te maken.

Namu Amida Butsu,
Taigu

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Columns, Geluk, Jules Prast, Pakhuis van Verlangen Tags: Hartsoetra, Jezus, Mephisto, Thich Nath Hanh

Lees ook:

  1. Jan Veenendaal – Geen dood, geen vrees (2) – Leeg van een afzonderlijk zelf
  2. Totaalboeddhisme
  3. Boeddhisme heeft geen patent op mediteren, mediteren geen patent op verlichting.
  4. Jan Veenendaal – Geen dood, geen vrees (3) – Angst

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

23 mrt
Zen Meditatie Introductie
23 mrt 23
06 jun
Zen meditatie en sumi-e
6 jun 23
11 jun
Boeddhisme en Meditatie
11 jun 23
11 jun
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
11 jun 23
11 jun
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
11 jun 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    A-sociale media

    Erik Hoogcarspel - 31 mei 2023

    Als boeddhist kun je Internet misschien als oefening gebruiken. Het is in feite een karikatuur van saṃsāra. De begeerte, de afgunst, de woede, de illusie en de leegte zijn er nog gemakkelijker te begrijpen. Als je het scherm van je mobieltje kunt leren zien als een soort ingewikkelde lamp waar niets gebeurt, kun je misschien ook begrijpen dat de werkelijkheid waarin je leeft een soort openheid is waar echt niets gebeurt.

    De afsluiting van de A12 en het boeddhisme

    Joop Ha Hoek - 30 mei 2023

    Mag je de snelweg A12 een paar uur afsluiten om de mensheid te behoeden voor de ondergang? Is het erg om als automobilist even stilte staan of op die dag de weg te vermijden. Was de Boeddha ook een dwarsligger? Zanger/componist Hans de Booij  schuwde als boeddhist het eenvoudige handwerk niet.

    Hein Thijssen – ‘God was gewoon een implantaat’

    Joop Ha Hoek - 29 mei 2023

    ‘Wanneer precies weet ik niet meer, maar op een bepaald punt in mijn leven brak mijn kritische geest open. Ik kan me ook niet meer herinneren hoe en op grond waarvan, maar er brak een periode aan waarbij ik me serieus begon af te vragen: hoe kom ik aan het begrip god’? God zat in mijn hoofd als een vage, vormloze massa. Ik moest toen heel nuchter vaststellen dat het begrip ´god´ geen weten was, geen ervaring, maar mij door mensen in  mijn omgeving was aangepraat, in mijn geest was geplant. God was gewoon een implantaat.´

    Waarover praten we als we het over identiteit hebben?

    Kees Moerbeek - 28 mei 2023

    Zolang de identiteitsstrijd werd gevoerd uit naam van gemarginaliseerde of als minderwaardig beschouwde minderheidsgroepen, stond deze op het programma van links. Zodra de referentiegroep echter een meerderheid werd, of een groep die zichzelf superieur opstelde naar andere groepen, werd het bestempeld als een rechts of extreemrechts geluid.

    Daoïsme, de mystieke traditie, een bloemlezing

    Erik Hoogcarspel - 27 mei 2023

    Jan de Meyer (1961) is sinoloog en vertaler. Hij doet al 40 jaar onderzoek naar het daoïsme en hij heeft een nieuwe bloemlezing geschreven van de belangrijkste teksten van het daoïsme. De meeste lezers zijn al bekend met twee beroemde teksten uit deze Chinese traditie: de Laozi en de Zuangzi. Beide teksten zijn al verschillende malen in het Nederlands vertaald, onder andere door de bekende sinoloog Kristoffer Schipperṣ.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Non-dualisme is alles op één kaart zetten
    • Het jaar 2023 – dag 140 – taalzorger
    • Het teken van een groot man
    • VrijdagZindag – Mijn complottheorie
    • Prinsjesrede – wie wint de prijs voor de beste speech

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens