Het jaar 2020 – dag 313 – neemgeeflijden

In een discussie tussen lezers van het Boeddhistisch Dagblad naar aanleiding van een artikel over basisinkomen hanteerde een van de reageerders het boeddhistische begrip ‘niet nemen wat je niet gegeven wordt’. Ik neem aan dat de Boeddha daarmee jatten bedoelde. Mijn eigen boeddhistische leraar had het daar ook wel eens over als de leer werd besproken. We zaten dan in een verwarmde gompa, goed gekleed, met een kop thee in de pauze.

Ongeveer twee jaar geleden werd ik voor een lunch uitgenodigd in een tuin van een huis hier in Bunkerstad. En juist die ochtend was ik strak in de leer en had me voorgenomen om geen broodje, boterham of glaasje jus d’orange te pakken van de ongetwijfeld welgevulde lunchtafel. Het moest me maar aangereikt worden, niet nemen wat me niet gegeven wordt.

En zo zat ik daar temidden van mensen die heerlijke dingen aten en dronken en vrolijk met elkaar omgingen. Niemand merkte op dat mijn handen en kaken niet in beweging kwamen, dat al het heerlijks aan mij voorbij ging en dat ik dat aanschouwde. Na een flink tijdje werd de tafel afgeruimd en vertrokken de gasten. Ik snelde uitgehongerd naar Dennis Frietpaleis om daar mijn trek te stillen. Niet dat Dennis zich aan de regel niet nemen niet geven hield. Hij gaf pas nadat ik er voor betaald had. Net als bij Appie, Super en Aldi waar ze graag geven nadat ik de portemonnee getrokken heb. Want zo werkt het in onze maatschappij. Voor mij geldt het gebod niet, ik kan kopen wat ik wil.

Ik kende in die tijd een boeddhistische leraar die ook op uitnodiging aan een dis was aangeschoven en op zijn handen zat. De heerlijkste dingen gingen zijn mond voorbij, zo ook de fantastische pudding waar hij zo van hield. Het water liep hem uit de mond, hij werd gek van de trek, maar hield zich aan zijn gelofte. Die ook een oefening in geduld was. Een andere boeddhist die ik kende deed boodschappen in een supermarkt. Als hij bij de kassa aankwam met zijn wagentje vol draaide hij weer om en zette alle boodschappen terug. Om daarna weer van voren af aan te beginnen in zijn oefening in geduld. Niet veel later is hij in een gesticht vol verwarde mensen opgenomen.

Natuurlijk heeft de Boeddha nooit bedoeld dat je jezelf moet kwellen door in dit soort gevallen niet te nemen wat niet gegeven wordt. Als je wordt uitgenodigd voor een maaltijd zit dat geven erin besloten. Het gaat om het stelen, het pikken, het jatten, andermans eigendom tot je nemen. dat niet goed is.  En dan nog. Jaren geleden vergoelijkte een rooms-katholieke bisschip dat iemand die honger lijdt best wel een brood mag stelen. Zou ik iemand aangeven die in een winkel steelt van wie ik weet dat de armoe tot de lippen is gestegen en zijn of haar kinderen zonder eten naar school gaan? Ik denk het niet. Ik zou dat gejatte voor hem/haar betalen omdat ik aan de goede kant van de streep zit.

Mijn vader nam soms ook wat hem niet gegeven werd toen hij een gezin met zes kleine kinderen had en onvoldoende loon als havenarbeider om er eten en kleren voor te kopen. Net als alle andere havenarbeiders jatte hij af en toe voedsel, bruine bonen, suiker of kleding uit de ruimen van een schip. Ja, de boeddhisten kunnen nu wel zeggen: dan had die man maar niet zoveel kinderen moeten nemen en beter zijn best moeten doen om uit die ruimen van het schip te blijven. Te streven naar het hogere. Mijn vader was het daar mee eens maar de werkelijkheid was realistischer. Hij moest zijn gezin in leven zien te houden.

Mijn vader wist dat hij stal, dat dat niet door de beugel kon, hij had een hoog normbesef, maar hij deed dat uit empathie voor zijn gezin. Daarom nam hij wat hem niet gegeven werd. In een winkel betaalde mijn moeder de volle prijs voor een zak bruine bonen, in die prijs zat de havendiefstal al verdisconteerd, zodat zij terugbetaalde wat mijn vader had veroorzaakt. Een soort karma, alles is met elkaar verbonden.

Elke dag adem ik zuurstof in, het is mij niet gegeven. Elke dag leef ik terwijl ik niet gevraagd heb om te leven. Er zijn zoveel dingen waarom ik niet gevraagd heb en die ik neem.

Ik moest vandaag denken aan soldaten, tegenwoordig vredestichters genoemd, die worden opgeleid om te doden. De trekker over te halen en het leven uit een ander mens te schieten. Ze nemen wat ze niet is gegeven. Tegenwoordig kunnen ze met hun gevoelens en emoties terecht bij dik betaalde boeddhistische geestelijke verzorgers, ik geloof dat het Nederlandse leger er inmiddels twee heeft. Hoe gek kan het zijn. Je hoeft niet in een leger, je hoeft niet iemand te vermoorden. En je hoeft die lui niet te troosten. Je hoeft geen geestelijk verzorger, aalmoezenier te zijn bij zo’n club.

Ik dacht vandaag ook aan de boeddhistische leraren die hun leerlingen seksueel en geestelijk misbruikten. Ze namen wat ze niet gegeven werd en richtten voor duizend kilo leed aan.

Dat ging er vandaag door me heen als ik aan de discussie over het basisinkomen dacht. De theorie van niet nemen wat je niet gegeven wordt.

Moedig voorwaarts!

BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak,  woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen is waargenomen, het abonnement op te zeggen. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren maar niet weten waartegen. Het boeddhisme de rug toe te keren.  Of aan de drugs te gaan. En zo gaat het maar door.