• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Dzogchen, dualiteiten en conditioneringen

Dzogchen, dualiteiten en conditioneringen

1 november 2020 door Henk van Kalken

De grote Tibetaans dzogchenmeester, Namkhai Norbu rinpoche, zei ooit:
‘Dualisme is de echte wortel van ons lijden en van al onze conflicten. Al onze concepten en overtuigingen, hoe diepzinnig ze ook mogen lijken, zijn netten die ons in dat dualisme gevangen houden. Wanneer we deze beperkingen ontdekken, moeten we proberen ze te overwinnen, door ons los te maken van welke vorm van religieuze, politieke of sociale overtuiging ons ook conditioneert.’
Dualistische concepten en overtuigingen zijn dus beperkingen, zegt rinpoche. En de wortel van ons lijden. Volgers van de leer van Boeddha zijn ervan overtuigd dat begeerte de wortel is van alle lijden. Dat denk ik ook, alleen: het concept begeerte zit zelf ingekaderd in een dualistische visie. Want tegenover begeerte is een staat zonder begeerte. Of altruïsme. Zodra je daar een idee van hebt is er alweer een concept. Een concept is iets waar je over nadenkt. Nadenken is niets mis mee, zonder nadenken zouden we niet kunnen overleven. Maar denken, analyseren en oordelen over allerlei concepten voert rechtstreeks naar de wortel van al ons lijden. En naar oordelen. Accepteren en afwijzen. Dit wil ik, want dit is naar mijn zin. Dat wil ik niet, want dat is juist níet naar mijn zin. Al dat gewil en niet-gewil geeft stapelend karma – als ik de lessen van rinpoche tenminste goed heb begrepen. Dus nieuw lijden.
Best wel lastig trouwens, om je voortdurend bewust te zijn van die dualistische visie op alles. Geconditioneerd als we zijn door opvattingen,  overtuigingen, door ons identificatie- en associatievermogen, door ons gelijk hebben over gelijk hebben.
Je kunt die breinactiviteit te lijf gaan door middel van het opgeven van gelijk, overtuigingen en opvattingen. Ik vind dat moeilijk, want zodra de éne gedachte over een opvatting verdwenen is, komt de volgende meestal alweer op. Gedachten komen altijd op, dat is inherent aan onze biologische existentie. Dat is ook niet het probleem. Wel het vólgen van gedachten, het weven van associatieve patronen, en het plaatsen van gedachtenconstructies in de tijd. Er zijn vele manieren om kalmte in de geest op te roepen en te handhaven. Er was een Tibetaanse meditatiemeester die zich op een geëigend apparaat liet aansluiten, hierbij geobserveerd door bijbehorende wetenschappers. Dit verhaal stond in een boek opgetekend dat ik ooit in mijn grenzeloze goedheid heb uitgeleend aan ik-weet-niet-meer-wie, moge hij of zij er gelukkig mee worden.
Kort en goed zijn er vijf verschillende hersengolven die gemeten kunnen worden. Alfa, bèta, thèta, delta en gamma. Ze registreren en geven vorm aan zintuiglijke percepties. De betreffende rinpoche (ik ben ook al zijn naam vergeten) ging in meditatieve staat en na enige tijd raakten de aanwezigen in paniek. Niks alfa, bèta, thèta enzovoort. Het EEG-apparaat registreerde een vlakke lijn bij alle frequenties. De helpers van rinpoche susten de geschokte toeschouwers en na een zeer geruime tijd keerde hij glimlachend terug naar aanwezigheid. Hij was een grote yogi en had jarenlang geoefend op shiné, het tot rust brengen van de geest. Nou kun je natuurlijk na het bereiken van deze meditatieve staat (vooropgesteld dat wij dat kunnen) op je kussentje blijven zitten tot Yamantaka vindt dat het zo wel mooi is geweest, maar dat lijkt me niet zo praktisch. Je moet ook werken, eten, drinken, naar het toilet, belasting betalen, en stemmen.
In diezelfde traditie van deze rinpoche (ik baal van die seniorenmomenten, hoe heette hij nou ook maar weer?), de Karma Kagyu, is er de methodiek van de transformatie. Hierbij worden onwenselijke neigingen, zonder deze, iemand of jezelf te veroordelen, omgezet in positieve neigingen. Ook in andere vajrayana-tradities, trouwens. Transformatie is in deze tradities de gemene deler. En er is in het boeddhistisch spectrum natuurlijk hinayana en mahayana, gebaseerd op de leer van de Boeddha, vervat in de sutra’s, het opgeven van neigingen en gedrag. Ik las ooit een artikel en een boek over dzogchen en werd getroffen door de weliswaar zeer abstracte inhoud van de leer, maar ook – tegelijkertijd –  door de eenvoud van het directe. Niets om op te geven, uit te bannen of te overwinnen, niets om te transformeren, maar voorbijgaan aan neigingen, conditioneringen, opvattingen, kortom: gedachten. Het klinkt zo simpel. Geen dualistische gedachten volgen, maar zijn met wat er is door te observeren. Niet zoveel belangrijkheid toekennen aan wat je allemaal wordt aangereikt vanuit het brein. En oplossingen aanreikt die als voornaamste kenmerk hebben tijdelijk te zijn. We zouden moeten leren begrijpen wat we de hele dag aan het doen zijn, zoals Namkhai Norbu rinpoche talloze keren vertelde tijdens zijn teachings. Het eindeloos accepteren en verwerpen van gedachten. Als een colonne marcherende soldaten: links, verwerpen, rechts, accepteren, de hele dag door. Dit wil ik: goed. Dat wil ik niet: niet goed. De (begrijpende, denkende en oordelende) geest raakt geleidelijk aan gewend aan niet-volgen. Hiermee zeg ik niet dat dzogchen het pad is wat iedereen zou moeten volgen. Ook niet dat een andere leer of traditie niet goed zou zijn. In tegendeel. Mensen kunnen het beste het pad of de leer volgen dat ze herkennen als iets wat bij hen past. En de bijvangst van dzogchen heeft in mijn leven ogenschijnlijk granieten blokken van verdriet doen verdampen tot wat ze zijn: niets.

Categorie: Columns, Dzogchen, Geluk, Joop Hoek Tags: gedachten, hersengolven, loslaten, voortduring

Lees ook:

  1. Spiegeltje – over gedachten en  gehechtheid 
  2. Het jaar 2021 – dag 83 – loslaten
  3. Het jaar 2017 – de honderdeneenendertigste dag – Feyenoord 3
  4. Waarom toch die wil om te weten wat ‘het’ boeddhisme is? Hou op.

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Piet Nusteleijn zegt

    2 november 2020 om 14:07

    Dit is het dualisme, een soortement hoofd-dualisme:
    (De wereld van het) denken en (de wereld van het) niet-denken.
    Denken en niet-denken.
    Mind en no-mind.
    In die wereld van het denken zijn er veel tegenstellingen: mini dualistjes.
    Feitelijk is er geen verdeeldheid. Verdelen is een denkfunctie. Een soortement hoofdtaak.

  2. Arisina zegt

    2 november 2020 om 20:26

    Hebben we door het de hele tijd maar accepteren of verwerpen van gedachten niet kunnen komen tot daar waar we nu zijn: de keuze om voor een derde optie te kiezen?

  3. Fabienne Blocq zegt

    3 november 2020 om 16:19

    Henk, ik denk dat je op deze plaats in je betoog uit de bocht vliegt: “. Volgers van de leer van Boeddha zijn ervan overtuigd dat begeerte de wortel is van alle lijden. Dat denk ik ook, alleen: het concept begeerte zit zelf ingekaderd in een dualistische visie. Want tegenover begeerte is een staat zonder begeerte. Of altruïsme. Zodra je daar een idee van hebt is er alweer een concept.” Einde van dit citaat van jouw woorden.
    Ik denk:
    Het concept begeerte zit niet ingekaderd in een dualistische visie, als je het dààr plaatst waar het zit: niet in het woorden-brein, maar in de amygdala, de bron van alle emoties. Zodra je in je bewuste brein hebt kunnen constateren dat de begeerte de kop opsteekt, is het voldoende om middels datzelfde bewuste brein die begeerte uit te schakelen :”Oh nee, ik wil geen roem/geld/snoep/sigaret/sex /etc. meer; want dat vond ik niet leuk meer”. Floep: vergelijkbaar met het mannelijk en het vrouwelijk(!) lid: voorbij is de begeerte – en binnen treedt de rust. Toch?

  4. Fabienne Blocq zegt

    3 november 2020 om 16:26

    Mijn reactie op “Juist spreken” is: Hadden die 7 geboden van Noa(c)h, voorafgegaan aan het ontstaan van het Jodendom 5781 jaar geleden, toch al wel gelijk, dus.
    En die tien die ome Moos vanaf die berg daar ergens in het Nabije oosten meenam nog veel meer!
    Vraag: in hoeverre is het herhalen van eeuwenoude wijsheid in nieuwe woorden nuttiger dan het herhalen in de eigen woorden? Is het zo belangrijk om te laten zien hoe de nieuwe woorden modern gevormd zijn? Of zou herhaling in de eigen woorden te veel lijken op een statement dat de denktraditie waaruit deze woorden voort komen, gewaardeerd wordt? En: hoe slecht of nadelig of onverstandig zou dat dan zijn, als door het gebruik van de traditionele woorden er waardering geuit wordt voor de bijbehorende denktraditie? En voor wie?

Primaire Sidebar

Door:

Henk van Kalken

Henk van Kalken heeft affiniteit met het boeddhisme (Kagyu) en is dzogchenpractitioner. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2025 – dag 129 – vrede en alle goeds
    • De dood van de paus
    • Seks: Joodse posities in Joods Museum Amsterdam
    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.