Mijn opa was tijdens de Eerste Wereldoorlog gemobiliseerd in Zevenbergen. Ik geloof dat hij huzaar was. Bij mijn grootouders thuis stond een portretje van mijn oudste zus op het dressoir waartegen het glas een papieren klaproos was bevestigd. ik heb me nooit afgevraagd waarom. Nederland bleef neutraal, boog naar beide kanten, verschafte de oorlogsmisdadiger keizer Wilhelm onderdak na zijn vlucht naar Nederland en mijn opa ging in 2018 weer naar huis.

Vannacht droomde ik dat in Belgische Ieper het geluid van de Last Post dat daar onder een herdenkingspoort elke avond wordt geblazen om de miljoenen doden uit de Eerste Wereldoorlog – en de vernietiging van het stadje, te herdenken, langzaamaan verstomde. Het geluid werd ijler en ijler tot de hoornblazer die elke avond het gebied introk en verder en verder lopend tot ver in Duitsland en Frankrijk de rust van het dodenrijk van soldaten en burgers waarvan duizenden namen in het gewelf van die poort staan gegrafeerd de stilte van de dood gaf. Soms fluistert de wind de namen van de doden door die poort, de wereld in. Het is er altijd last post. Ook zonder een door mensen ingevoerd systeem om te herdenken. Herdenken komt vanuit het hart en is de wil om te weten. Om niet te vergeten. De slagvelden van weleer.

Die merkwaardige droom zal me wel ingegeven zijn door de beelden die ik gisteren op de Nederlandse tv zag toen ik naar de herdenkingsplechtigheid in Londen, Parijs en Ieper keek. Het viel me op hoeveel militair vertoon er was op die plaatsen. President Macron had tegen de honderd wereldleiders uitgenodigd om de plechtigheid bij te wonen. Alleen de Duitse bondskanselier Angela Merkel leek ontroerd en betrokken. Donald Trump had een bezoek aan een Amerikaanse begraafplaats afgezegd vanwege de regen.

In Londen werden kransen gelegd en zong koningin Elisabeth het volkslied met God save the Queen niet mee omdat dat haar zelf betrof. Tienduizend burgers liepen de route langs het monument met de kransen want uiteindelijk waren het de burgers die honderd jaar geleden werden bevrijd en stopten de soldaten met de tegenstander vermoorden.

In Ieper zag ik veel mensen die luisterden naar toespraken- veel vaandels ook, die uiteindelijk luisterden naar de Last Post van de hoornblazers in gelijke uniformen. Een spreker zei dat ze daar door blijven gaan met gedenken. Bedoelde hij de door mensen bedachte ceremonie van de  hoornblazers, de vorm?

Op de tv spraken mensen in die landen die vertelden op dat moment zich betrokken te voelen bij een familielid dat in 14-18 gestoven is. Verre nabestaanden.

Ik heb al vaker geschreven over mijn bezoeken aan slagvelden uit de Eerste- en Tweede Wereldoorlog, met mijn partner en kinderen. Een paar jaar geleden ben ik er mee gestopt. Ik hoef geen trompetgeschal om te herinneren. Zie in kleine dorpjes in Frankrijk de monumenten waarop de namen staan van omgekomen soldaten, zag in Bourg-Saint-Andéol in Zuid-Frankrijk boven de deuren van woningen bordjes met data en namen van de bewoners die in de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s waren weggevoerd. In Rotterdam zijn herdenkingsplaatsen, in heel Nederland ook.

Ik liep over de Voie Sacrée tussen Bar-le-Duc en Verdun waarlangs tijdens de Eerste Wereldoorlog van februari 1916 tot september 1916 vrachtwagens af en aan reden in twee eindeloze rijen en 190.000 soldaten aanvoerden naar het door de Duitsers ingesloten Verdun. Het is de enige regionale weg die door de Franse staat wordt onderhouden.

Slagvelden zijn verschrikkelijk. Je ruikt het gas, je hoort het gekerm, de inslagen, als een trompet die stilte niet verstoort.

Ik zag de worsteling van de Nederlandse tv om de herdenking en de dagen er omheen in beeld te brengen. Menig maal werd de waaromvraag gesteld na die honderd jaar. Een historicus legde het uit. Later op de dag bracht Het Journaal een samenvatting van de herdenkingen en een item over het begin van het carnavalsseizoen in Nederland, elf elf, het zottengetal. Ook daarvoor hebben die soldaten gevochten. Vrijheid van meningsuiting om je een zot te noemen op de dag van honderd jaar einde Eerste Wereldoorlog.

Moedig voorwaarts!

BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak, heimwee naar Chef, de Kloosterbunker, Bunkerstad, woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen, het abonnement op te zeggen- wat niet kan. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren. De politiek de rug toe te keren. Of aan de drugs te gaan. Kwaad spreken over Feyenoord. Breken met de familie. Het haten van planten en groenten. Aantijgen of beschuldigen. Het stopzetten van gedachten. Sprookjes verwerpen. Houden van Donald Trump. Sommigen voederen geen vogels meer. Of gaan de redactie stalken en bedreigen. Of geloven niet meer in Sinterklaas. Of wantrouwen de banken.