Deze week keek ik naar een aflevering van Change your mind van Human. In de wachtruimte van een Nederlands spoorstation gepresenteerd door de Amerikaanse hoogleraar en filosoof Michael Sandel die met een groep millennials over morele dilemma’s van deze tijd sprak. Een bont gezelschap jonge goed gebekte en intelligente mensen. Sandel ontlokt ze meningen die soms of vaak niet van beton blijken te zijn. Hij slijpt de geest.

Deze uitzending ging over privacy, big data en het algemeen belang. Zijn big data behulpzaam of schadelijk voor het algemeen belang? Vrijwel niemand heeft bezwaar tegen camera’s die helpen bij het opsporen van verkeersovertredingen. Maar wat als deze gegevens voor andere doeleinden worden gebruikt – bijvoorbeeld voor het oplossen van een misdaad? Deze vraag is deze week actueel door de moord op Nicky Verstappen, waarin een verdachte in beeld kwam na een DNA-match. Veel Nederlanders vinden dat het DNA van alle Nederlanders automatisch opgeslagen moet worden in de laboratoria van opsporingsdiensten, zodat een dader sneller kan worden opgespoord.

Ik ben daar op tegen, nog los van het feit dat je middels een zogenoemd verwantschapsonderzoek ook tot de dader kan geraken. Ik ben er op tegen omdat het niet uitgesloten is dat wij- de burgers, op een dag zullen zuchten onder een misdadig totalitair regime. Zeg nooit nooit. De gele sterren van meerdere groepen mensen liggen dan klaar in de laboratoria middels dat DNA. Alleen hun voordeuren hoeven te worden ingetrapt.

De vraag kwam in Change your mind aan de orde of er nog wel mensen nodig zijn om bijvoorbeeld recht te spreken. Kan je dat niet beter over laten aan een goed geïnstrueerde computer die de feiten weegt en een oordeel velt. Een vrouw in dat panel was daar in eerste instantie wel voor. Of wil je door rechters net na hun lunch beoordeeld worden, vroeg ze haar medestudenten. Ik heb dat als journalist meegemaakt. Het was in een rechtszaal in Breda waar een gewichtige zaak aan de meervoudige kamer werd voorgelegd. En het was net na een lunch van het edelachtbaar college. ’s Morgens stond deze zaak ook al op de agenda, ’s middags kwam de verdediging aan het woord. De rechtbank was na de lunch in de rechtszaal in slaap gesukkeld, de een na de andere rechter sloot de ogen. De advocaat, die behoorlijk wat ontlastend materiaal aanvoerde, kreeg dat al snel door. Hij zette de handen aan zijn mond en riep: Wakker worden! Een man met lef en liefde voor zijn vak en cliënt.

Ik denk dat rechtspreken mensenwerk blijft. Het gaat ook om de houding van een verdachte, zijn fysiek, de spijt en berouw, zijn argumenten, soms ook de schuldigverklaring zonder straf op te leggen. Met ook het risico dat rechters zich vergissen, dat ook.

Misschien is het wel mogelijk dat computers boeddhistische leraren gaan vervangen. Er zijn wetenschappers die alle leerredes van de Boeddha op papier zetten, hebben gezet en via het internet openbaar maken. Er worden nu al boeddhistische cursussen online gegeven. Mijn schoonvader, een briljante filosoof, zei eens dat als je alle delen van de Winkler Prins, een papieren encyclopedie, had gelezen, je net zo wijs en veelzijdig was als een afgestudeerde academicus. Dus waarom zou dat niet gelden voor een boeddhistische computerstudie? Er zijn tegenwoordig sprekende computers dus lezen hoeft niet meer.

Bijkomend voordeel is dat nare praktijken als seksueel wangedrag en machtsmisbruik in sangha’s door leraren tot het verleden horen als de leraar niet meer spreekt en met name handelt. Vandaag werden er twee artikelen in deze krant geplaats over seksueel wangedrag. Het is niet altijd prettig om uitgever te zijn, maar journalisten hebben nu eenmaal een publicatieplicht als hoeders van het recht en democratie.

Moedig voorwaarts!

BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak, heimwee naar Chef, de Kloosterbunker, Bunkerstad, woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen, het abonnement op te zeggen- wat niet kan. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren. De politiek de rug toe te keren. Of aan de drugs te gaan. Kwaad spreken over Feyenoord. Breken met de familie. Het haten van planten en groenten. Aantijgen of beschuldigen. Het stopzetten van gedachten. Sprookjes verwerpen. Houden van Donald Trump. Sommigen voederen geen vogels meer. Of gaan de redactie stalken en bedreigen.