De cel in voor het zwaaien met een Palestijnse vlag? Deze wet maakt het mogelijk

Door een watermeloensymbool te dragen of vreedzaam te demonstreren tegen genocide, zou je straks zomaar een gevangenisstraf kunnen krijgen voor ‘verheerlijking van terrorisme’.

Toen fractievoorzitter Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren vorig jaar stukken watermeloen uitdeelde in de Tweede Kamer, beschuldigde VVD-leider Dilan Yeşilgöz haar zonder blikken of blozen van steun aan Hamas. ‘Iedereen’ zou weten dat de watermeloen een ‘hondenfluitje’ voor Jodenhaat was, beweerde ze. Een symbool van solidariteit met uitgehongerde, vermoorde of van hun land verjaagde Palestijnen werd zo opeens neergezet als iets onacceptabel.

Belachelijk natuurlijk. Maar onder een nieuwe wet die het demissionaire kabinet momenteel voorbereidt, zou iets als het tonen van het watermeloensymbool zomaar op een vervolging wegens ‘verheerlijking van terrorisme’ uit kunnen draaien.

Volgens demissionair minister van Justitie en Veiligheid David van Weel is dit nieuwe wetsvoorstel bedoeld om ‘zwaaien met IS-vlaggen of het verheerlijken van terroristische video’s’ te verbieden. Maar juristen, mensenrechtenorganisaties en activisten waarschuwen dat dit wetsvoorstel ertoe kan leiden dat protesteren tegen de genocide in Gaza straks bestraft kan worden. Hierdoor wordt de vrijheid van meningsuiting in Nederland ernstig beknot.

Wat houdt het wetsvoorstel in?

In het wetsvoorstel gaat het om de strafbaarstelling van drie zaken: het verheerlijken van terrorisme, het verspreiden van een afbeelding of geschrift waarin een terroristisch misdrijf wordt verheerlijkt, en openlijke steunbetuiging aan terroristische organisaties. Er zou tot drie jaar celstraf of een boete van maximaal 11.350 euro op komen te staan.

Wat ‘verheerlijken’ en ‘steun betuigen’ is, wordt in het wetsvoorstel niet expliciet gemaakt. Volgens het ministerie van Justitie en Veiligheid kan het gaan om het dragen van kleding of het zwaaien met vlaggen met logo’s of slogans van terroristische organisaties, en het (op sociale media) uiten van waarderingen over terroristische organisaties, maar die specifieke zaken staan niet in de voorgenomen wet.

En dat is niet het enige vage aan het wetsvoorstel. Want wat is terrorisme, en wat is een terroristische organisatie? Daar bestaan geen universele criteria voor. Welke organisaties als terroristisch beschouwd worden, verschilt per land. Zo staat Hamas op de terrorismelijst van Nederland en de andere EU-lidstaten, maar bijvoorbeeld niet die van Noorwegen.

Zo’n terrorismelijst is eigenlijk vooral een (geo)politiek instrument, waarmee staten allianties kunnen smeden of verzet kunnen onderdrukken. Landen die hun bevolking onderdrukken, bestempelen verzetsorganisaties graag tot terroristisch om hun strijd ertegen te legitimeren.

Denk bijvoorbeeld aan de Koerdische PKK, die zich tegen de onderdrukking van de Koerden in Turkije verzet, en door Turkije aangemerkt is als terroristische organisatie.

Of neem het Zuid-Afrikaanse ANC, dat zich met geweld verzette tegen apartheid. Pas toen de apartheid afschaft werd, werd ANC-leider Nelson Mandela door het Westen niet meer als terrorist bestempeld.

Anti-terrorismewetten worden door autoritaire staten al heel lang gebruikt om geweldloos verzet aan te pakken en onder andere actievoerders, journalisten, academici, politici en mensenrechtenactivisten te vervolgen en op te sluiten. De Russische en Turkse gevangenissen zitten vol met zulke politieke gevangenen. Ironisch genoeg zijn het juist Europese landen die deze landen al decennia aanspreken op dit soort brede, vage wetten, waarmee elke vorm van verzet tegen onrecht wordt gecriminaliseerd.

Vreedzame demonstranten worden opgepakt

Welke risico’s het wetsvoorstel tegen verheerlijking van terrorisme met zich meebrengt voor de pro-Palestijnse beweging, zien we in de landen om ons heen.

In Duitsland zijn sinds oktober 2023 tientallen demonstraties tegen de genocide in Gaza als antisemitisch en pro-Hamas bestempeld, en om die reden verboden. Onlangs werd een queer man die tijdens een protest een shirt met een roze driehoek droeg weggevoerd door de politie, omdat agenten dachten dat dit een symbool van steun aan Hamas was. De roze driehoek zou ‘aanzetten tot geweld’. De man kon later weer gaan, maar aan de intimidatie deed dat niets af.

In het Verenigd Koninkrijk is Palestine Action vorige maand door de regering als terroristische organisatie bestempeld, terwijl deze actiegroep nooit geweld heeft gebruikt. Palestine Action zette zich enkel via directe, geweldloze actie – zoals bezettingen van fabrieken en het besmeuren van gebouwen en vliegtuigen met rode verf – in om de Britse militaire steun aan Israël te beëindigen.

Zelfs door steun uit te spreken voor deze groep kan je nu gearresteerd worden in het VK, en riskeer je een celstraf van veertien jaar. De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties heeft zich hier afkeurend over uitgelaten en Amnesty International noemt het juridisch machtsmisbruik, maar de Britse politie heeft inmiddels meer dan honderd mensen opgepakt.

De Pro-Palestijnse beweging is doelwit

Er is geen reden om aan te nemen dat het in Nederland anders zal gaan dan in Duitsland of het VK. Het wetsvoorstel tegen de verheerlijking van terrorisme is een product van een demissionair extreemrechts kabinet dat vierkant achter Israël staat. ‘Het is ook geen geheim dat de pro-Palestijnse beweging een doelwit is van deze wetgeving’, stelt jurist Bo Salomons op X.

Welke Nederlandse organisaties krijgen straks het predicaat ‘terroristisch’, puur omdat ze zich ferm verzetten tegen de genocide in Gaza? Met deze wet wordt een juridisch instrument gecreëerd om mensen te criminaliseren die voor Palestina en tegen genocide demonstreren of actievoeren.

En bedenk: als zo’n wet eenmaal aangenomen is, heb je die niet zomaar weer van tafel. En dat gaat legitiem verzet dus ook in de toekomst onmogelijk maken. Dat is een onaanvaardbare inperking van het recht op vrije meningsuiting die niet thuishoort in een democratische samenleving.

Al met al zou het dus rampzalig zijn als deze wet aangenomen wordt. Maar zover is het nog niet, en er is nog actie mogelijk die het voorkomt.

Het demissionaire kabinet heeft namelijk een zogenoemde internetconsultatie opgestart. Daar kunnen alle burgers reageren op het wetsvoorstel, en hun bezwaren, verbeterpunten of zorgen delen. Momenteel hebben meer dan 3000 mensen dat al gedaan, en de teller loopt rap op.

Na de consultatie gaat het wetsvoorstel naar de Raad van State voor advies, waarna het voorstel kan worden aangepast. Dan volgt goedkeuring door de ministerraad en kan de Tweede Kamer zich erover gaan buigen. Wordt de wet aangenomen, dan moet ook de Eerste Kamer die nog goedkeuren. Nog een flink traject te gaan dus.

Na afloop van de consultatietermijn worden de ingekomen reacties bekeken en wordt eventueel het voorstel voor de wettelijke regeling aangepast. Nadat de ministerraad of de minister besloten heeft over het definitieve voorstel wordt in een verslag op hoofdlijnen informatie verschaft over de belangrijkste resultaten van de consultatie.