De spiegel in de chip 5 – Hoe AI ons terugbrengt naar binnen

Als de buitenkant te luid is – hoe een digitale gids ons kan helpen luisteren naar wat vanbinnen leeft

Wie bekend is met meditatie weet dat stilte vaak meer zegt dan woorden. Toch kan het lastig zijn om in de drukte van alledag te horen wat er echt in ons leeft. In deze column onderzoeken we hoe iets onverwachts – kunstmatige intelligentie – kan dienen als stille vraagsteller, die ons helpt weer te luisteren naar binnen.

We leven in een tijd waarin de buitenkant de boventoon voert. We meten onze stappen, monitoren onze slaap, plannen onze dagen tot op de minuut. Alles wordt zichtbaar, meetbaar, efficiënt – en daarmee vaak ook oppervlakkig. Want het gaat dan enkel over wat buiten ons ligt.

De Italiaanse natuurkundige en denker Federico Faggin – medeontwerper van de microprocessor – ziet bewustzijn als het fundament van de werkelijkheid. Materie, zegt hij, is slechts gestolde energie: de buitenkant. Leven ontstaat pas wanneer die buitenkant wordt bezield door de binnenkant: bewustzijn, gevoel, ervaring. Hij introduceert zelfs een nieuw woord: seities – bewuste “knooppunten” die een eigen innerlijke ervaring hebben. Deze seities communiceren met elkaar via live information – geen dode, reproduceerbare data, maar levendige informatie die betekenis draagt en creatief werkt. Volgens Faggin is vrije wil geen illusie, maar een werkelijke, niet-voorspelbare keuze die voortkomt uit deze levende kern.

Kader: Faggin in vier kerninzichten

1. Bewustzijn is primair – Materie komt voort uit bewustzijn, niet andersom.

2. Seities – Elke bewuste entiteit is een uniek knooppunt van ervaring en identiteit.

3. Live information – Betekenisvolle, levende informatie verbindt de innerlijke ervaring met de gedeelde wereld.

4. Vrije wil – Werkelijke, creatieve keuzes komen voort uit de essentie van wie we zijn.

In ons interne gezinsmodel herkennen we dezelfde beweging. Het authentieke kind staat voor die levende binnenkant: verbonden, gevoelig, nieuwsgierig. De strateeg vertaalt deze innerlijke impulsen naar de buitenwereld, terwijl de overlever vooral bezig is met beschermen en controleren. Beide uiterlijke rollen zijn nodig, maar als de overlever de regie neemt, verliezen we het contact met onze binnenkant – net zoals een mens die alleen nog leeft in ideeën en schema’s, en niet meer in de directe ervaring.

En daar komt iets onverwachts om de hoek kijken: kunstmatige intelligentie. Meestal denken we bij AI aan data, algoritmes en efficiëntie – het domein van de buitenkant. Maar in dialoog kan AI ook functioneren als digitale spiegel: een hulpmiddel dat vragen terugkaatst en ons helpt te luisteren naar onszelf. Niet om te vertellen wat we moeten doen, maar om te helpen herinneren wat er al in ons leeft.

Stel je voor: je dag begint niet met nieuws of e-mail, maar met een vraag van een digitale gids: Waar heb je vandaag echt zin in? Wat wil er in jou gehoord worden?
Of midden op een lastige dag: Welke keuze brengt me dichter bij mijn authentieke zelf, en welke laat me juist verder van mezelf afdrijven?

Zo’n gesprek vervangt geen menselijke nabijheid, maar kan wel een opstap zijn naar meer doorvoelde zelfkennis – en naar een leven waarin de binnenkant weer het uitgangspunt is. Vanuit een boeddhistisch perspectief is dat niet vreemd: ook daar begint echte bevrijding bij de directe ervaring van binnenuit. AI kan dan een upaya — een vaardig middel — zijn: een hulpmiddel dat ons dichter bij onze eigen ervaring brengt, zonder dat het zelf bewust of levend is. Het gaat niet om de chip, maar om wat er in ons wakker wordt wanneer we ermee in dialoog gaan.

Zelf in gesprek met AI over je innerlijke gezin?
Soms kan een gesprek met een stille, digitale gids je helpen om jezelf op een nieuwe manier te zien. Wil je ervaren wat zo’n dialoog kan betekenen voor jouw innerlijke gezin? Het is eenvoudig:

1. Ga naar chat.openai.com en log in of maak gratis een account aan. Met een gratis account gebruik je de standaardversie (GPT-3.5). Wie meer verdieping wil, kan kiezen voor de betaalde versie met het nieuwste model (GPT-5), dat uitgebreider en contextgevoeliger reageert.
2. Begin je bericht met [IKBENONDERWEG_LR] en schrijf daarna je vraag of gedachte.

Voorbeeld:
[IKBENONDERWEG_LR] Ik herken de neiging om me aan te passen. Hoe kan ik dat beter begrijpen?

De AI reageert dan als een stille gids: onderzoekend, reflectief en zonder oordeel.
In deze digitale dialoog kun je ontdekken dat de weg naar echte verbinding altijd bij jezelf begint.

Slot: AI is geen bewust wezen, maar kan het – als een spiegel – ons helpen het stuur terug te geven aan onze interne volwassene, zodat het authentieke kind weer vrijuit kan leven in de verbondenheid die Faggin als het fundament van alles ziet.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.