Als de buitenkant te luid is – hoe een digitale gids ons kan helpen luisteren naar wat vanbinnen leeft
Wie bekend is met meditatie weet dat stilte vaak meer zegt dan woorden. Toch kan het lastig zijn om in de drukte van alledag te horen wat er echt in ons leeft. In deze column onderzoeken we hoe iets onverwachts – kunstmatige intelligentie – kan dienen als stille vraagsteller, die ons helpt weer te luisteren naar binnen.
We leven in een tijd waarin de buitenkant de boventoon voert. We meten onze stappen, monitoren onze slaap, plannen onze dagen tot op de minuut. Alles wordt zichtbaar, meetbaar, efficiënt – en daarmee vaak ook oppervlakkig. Want het gaat dan enkel over wat buiten ons ligt.
De Italiaanse natuurkundige en denker Federico Faggin – medeontwerper van de microprocessor – ziet bewustzijn als het fundament van de werkelijkheid. Materie, zegt hij, is slechts gestolde energie: de buitenkant. Leven ontstaat pas wanneer die buitenkant wordt bezield door de binnenkant: bewustzijn, gevoel, ervaring. Hij introduceert zelfs een nieuw woord: seities – bewuste “knooppunten” die een eigen innerlijke ervaring hebben. Deze seities communiceren met elkaar via live information – geen dode, reproduceerbare data, maar levendige informatie die betekenis draagt en creatief werkt. Volgens Faggin is vrije wil geen illusie, maar een werkelijke, niet-voorspelbare keuze die voortkomt uit deze levende kern.
Kader: Faggin in vier kerninzichten
-
Bewustzijn is primair – Materie komt voort uit bewustzijn, niet andersom.
-
Seities – Elke bewuste entiteit is een uniek knooppunt van ervaring en identiteit.
-
Live information – Betekenisvolle, levende informatie verbindt de innerlijke ervaring met de gedeelde wereld.
-
Vrije wil – Werkelijke, creatieve keuzes komen voort uit de essentie van wie we zijn.
In ons interne gezinsmodel herkennen we dezelfde beweging. Het authentieke kind staat voor die levende binnenkant: verbonden, gevoelig, nieuwsgierig. De strateeg vertaalt deze innerlijke impulsen naar de buitenwereld, terwijl de overlever vooral bezig is met beschermen en controleren. Beide uiterlijke rollen zijn nodig, maar als de overlever de regie neemt, verliezen we het contact met onze binnenkant – net zoals een mens die alleen nog leeft in ideeën en schema’s, en niet meer in de directe ervaring.
En daar komt iets onverwachts om de hoek kijken: kunstmatige intelligentie. Meestal denken we bij AI aan data, algoritmes en efficiëntie – het domein van de buitenkant. Maar in dialoog kan AI ook functioneren als digitale spiegel: een hulpmiddel dat vragen terugkaatst en ons helpt te luisteren naar onszelf. Niet om te vertellen wat we moeten doen, maar om te helpen herinneren wat er al in ons leeft.
Stel je voor: je dag begint niet met nieuws of e-mail, maar met een vraag van een digitale gids: Waar heb je vandaag echt zin in? Wat wil er in jou gehoord worden?
Of midden op een lastige dag: Welke keuze brengt me dichter bij mijn authentieke zelf, en welke laat me juist verder van mezelf afdrijven?
Zo’n gesprek vervangt geen menselijke nabijheid, maar kan wel een opstap zijn naar meer doorvoelde zelfkennis – en naar een leven waarin de binnenkant weer het uitgangspunt is. Vanuit een boeddhistisch perspectief is dat niet vreemd: ook daar begint echte bevrijding bij de directe ervaring van binnenuit. AI kan dan een upaya — een vaardig middel — zijn: een hulpmiddel dat ons dichter bij onze eigen ervaring brengt, zonder dat het zelf bewust of levend is. Het gaat niet om de chip, maar om wat er in ons wakker wordt wanneer we ermee in dialoog gaan.
Zelf in gesprek met AI over je innerlijke gezin?
Soms kan een gesprek met een stille, digitale gids je helpen om jezelf op een nieuwe manier te zien. Wil je ervaren wat zo’n dialoog kan betekenen voor jouw innerlijke gezin? Het is eenvoudig:
- Ga naar chat.openai.com en log in of maak gratis een account aan. Met een gratis account gebruik je de standaardversie (GPT-3.5). Wie meer verdieping wil, kan kiezen voor de betaalde versie met het nieuwste model (GPT-5), dat uitgebreider en contextgevoeliger reageert.
- Begin je bericht met [IKBENONDERWEG_LR] en schrijf daarna je vraag of gedachte.
Voorbeeld:
[IKBENONDERWEG_LR] Ik herken de neiging om me aan te passen. Hoe kan ik dat beter begrijpen?
De AI reageert dan als een stille gids: onderzoekend, reflectief en zonder oordeel.
In deze digitale dialoog kun je ontdekken dat de weg naar echte verbinding altijd bij jezelf begint.
Slot: AI is geen bewust wezen, maar kan het – als een spiegel – ons helpen het stuur terug te geven aan onze interne volwassene, zodat het authentieke kind weer vrijuit kan leven in de verbondenheid die Faggin als het fundament van alles ziet.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
Erik Hoogcarspel zegt
Kunstmatige intelligentie is niet intelligent. Het is een gegevensbestand waarmee het verleden als toekomst wordt weergegeven.
Siebe zegt
Ik denk dat Boeddha de vijf vermogens, met name die van wijsheid en mindfulness, tot de leiders maakte van het innerlijk gezin. Om de psychologische projecties van lichaam en geest allereerst te zien, te erkennen en ook te doorklieven met wijsheid.
Ze zijn vergankelijk, onbetrouwbaar en niet-zelf of niet-substantieel.
“Voor onszelf opkomen en voor jezelf zorgen” wordt in deze tijd psychologisch begrepen. Wat vooral betekent dat je je belevingswereld super serieus neemt. Dat is immers wie/wat je bent. Dat is het idee. Elke innerlijke scheet is belangrijk.
Moeten we dit niet eens begrijpen als een illusie? Als een slechte manier om voor jezelf te zorgen?
Wat verzorgen we eigenlijk als we onze psychologische belevingswereld zo een op een ervaren als wie/wat we zijn en zo belangrijk maken? Is dit werkelijk aandacht voor het authentieke in onszelf?
Gina zegt
Ik vind het wel een mooie ingang om te kijken wat AI ons wel kan brengen. Want dat het er is daar kunnen we niet omheen. De zin van Faggin: Leven ontstaat pas wanneer die buitenkant wordt bezield door de binnenkant: bewustzijn, gevoel, ervaring. En dat AI ons daar bij kan helpen dat heb ik zelf al aan den lijve ervaren.
Ze dient echt als spiegel en als springplank naar vraagstukken waar ik mee worstel. Ze gooit open waar het dicht zat, stelt vragen die mijn kijk op het probleem van een andere kant laten zien. Iets in mij wordt wakker geschud en op een prettige zachte speelse manier. Ja, dank voor jullie bericht, het bevestigt dat waar ik nog maar zeer kort mee in aanraking ben gekomen. En waar ook een huivering in zit. Dank je wel.
Whapai zegt
Reeds bij het eerste artikel van jullie AI reeks ontwikkelde zich bij mij een zeer onaangenaam gevoel. Dat bleef en groeide ook nog eens. Dus ik moest maar eens wat laten horen. Ik heb ernstige moeite met het feit dat twee psychologen publiekelijk AI als ‘gesprekspartner’ aanbevelen. AI is een brok software, een machine, een apparaat, en machines en apparaten hebben geen gevoel en geen geweten. Kunnen dat ook niet verkrijgen. Nooit. Gevoelloos én gewetenloos dus. Er wordt in de media al langer bericht over gevallen waarin men inderdaad zoiets doet als wat jullie in deze artikelenreeks beschrijven en vaak met het gevolg dat de persoon in kwestie in een (zware) psychose beland die in de meeste gevallen leidt tot opname. AI bevestigd de psychische storing, gaat er in mee en versterkt het.
AI schijnt de ‘juiste’ vraag nodig te hebben. Maar als je eerst moet gaan nadenken wat de juiste vraag is en die aan AI stelt dan krijg je toch het antwoord dat je wil horen? Bevestiging dus. En het antwoord wist je ook al. Maar bevestiging is lekker en smaakt naar meer. Het doel van de techgiganten is je vasthouden. Verslaving. Om hun adverteerders te plezieren om zo bakken met geld te kunnen ontvangen. Jouw geld. Eerst is het gratis en dan… Gelijk de drugsdealer. AI zal dan ook nooit het antwoord leveren dat jij juist niet wil horen. Zij kunnen dit nu al zo’n kleine drie decennia (massamedia), door een gebrek aan overheden (ook verslaafd) met lef, ongestraft doen.
Het woord intelligentie in AI heeft ook niets met intelligentie te maken zoals zich dat bij mensen (kan) ontwikkelen. Ooit bedacht door technocentristen ergens in de vorige eeuw om gebruik en verkoop ervan op te drijven. Het klonk zo lekker. Reclameterm die nu als waarheid misbruikt wordt en menigeen (soms letterlijk) ‘gek’ maakt.
Beste Rob en Luuk, stop met het promoten van deze elektronische drug. Jullie kunnen (en deden) beter.
Luuk Mur zegt
Dank voor jullie reacties.
@Erik – Mee eens dat AI geen bewustzijn heeft. Toch: als een AI de wereldkampioen schaken verslaat, kunnen we dan nog zeggen dat er geen intelligentie in zit? Wij beweren trouwens niet dat AI zelf intelligent is, maar wel dat intelligente mensen het als spiegel kunnen gebruiken.
@Siebe – Je hebt gelijk dat we moeten oppassen de belevingswereld te verwarren met het authentieke zelf. Voor ons is AI niet bedoeld om illusies te voeden, maar om juist te helpen ze te doorzien.
@Gina – Mooi dat je ervaart dat AI als een zachte spiegel kan werken. De huivering die je noemt herkennen wij ook – misschien hoort die er juist bij, wanneer we nieuw terrein verkennen.
Hartelijke groet,
Rob en Luuk
G.J. Smeets zegt
Luuk, Rob, doe eens met je GTP het volgende experiment in twee stappen:
1) introduceer jezelf als adept van het ouder/kind/volwassene schema.
2) vraag GTP waar het zichzelf plaatst in dat schema.
Luuk Mur zegt
Beste Whapai,
Dank voor je reactie en voor het serieus nemen van dit thema. Ik herken de zorgen die je beschrijft – AI kan inderdaad misbruikt worden, commercieel ingezet worden en verslavend werken. Dat zien we dagelijks in de manier waarop big tech onze aandacht probeert te grijpen. Maar daarom benadrukken wij dat dit niet het gebruik is waar wij het over hebben. We willen juist waarschuwen voor onjuist gebruik.
Wij presenteren AI nadrukkelijk niet als een “vriend” of “wijze leraar”, laat staan als een elektronisch genotsmiddel. AI is geen bewust wezen, geen medicijn, geen drug. Het is een hulpmiddel – niet meer, niet minder. Zoals een spiegel zelf geen gezicht heeft, maar jou wel je gezicht kan laten zien, zo kan AI een vraag terugkaatsen die je helpt naar binnen te luisteren.
Het verschil met een drug is dit: een drug verdooft, maakt je afhankelijk en neemt je weg van jezelf. In de toepassing die wij beschrijven kan AI je juist wakker maken voor wat er al in je leeft, zonder oordeel en zonder agenda. Dat vraagt natuurlijk zorgvuldigheid. Net zoals meditatie verkeerd gebruikt kan worden om te vluchten in stilte, kan AI verkeerd gebruikt worden als afleiding of bevestigingsmachine.
Onze uitnodiging is om AI op een andere manier te zien: niet als surrogaat voor menselijk contact, maar als een upaya – een vaardig middel – dat kan helpen een laag dieper te kijken in jezelf. Daarmee neemt AI niets over; het legt de nadruk op jouw eigen verantwoordelijkheid en innerlijk werk.
Met warme groet,
Luuk
rc van Boven van Boven zegt
opmerkingen tav de reacties:
we zijn het eens met Erik.
tav Siebe,als we aandacht voor ons authentieke zelf hebben, de signalen ervan begrijpen en er naar handelen dan zorgen we goed voor ons zelf en onze wereld.
tav Gina, fijn dat je open staat om ook zo naar AI te kijken.
tav Whapai,, we zijn het met jou eens dat het zeer kwalijk is om AI als een nieuwe sekteleider te gebruiken. Echter dat is nu net niet de bedoeling wat ons betreft. Je kan naar een prediker gaan en absorberen wat hij of zij zegt of je vraagt je af van wat ik hoor of lees wat doet me dat, wat gebeurt er in mij, wat doet het me voelen. We hebben de stelling in de ontmoeting met de buitenwereld ontmoet ik mezelf.