Op het strand van Scheveningen worden een jaar rond enkele mensen gevolgd die troost en bezinning vinden bij de zee. Wat doet de zee met een mens? Filmmaker George Schouten maakte daar de imponerende film In de schoot van de zee over die afgelopen zondag door De boeddhistische blik binnen de publieke omroep KRO NCRV werd uitgezonden.

Ik keek erg uit naar de film- ook vanwege de titel In de schoot van de zee. Die heeft iets erotisch en geborgens maar ook de mogelijkheid om te baren en leven te verwekken. Dukha was het hoofdthema in de film van Schouten. In het boeddhisme vaak gebruikt als lijden, zo legde de filmmaker op het strand van Scheveningen uit aan de mensen rond wie de film was opgebouwd, maar het is letterlijk vertaald ‘de aanlopende wagenas’. Het is het gevoel dat ons leven piept en knarst terwijl het bij de buren allemaal soepel lijkt te lopen.

De film volgt een aantal mensen die dukha actief te lijf gaan. Het hele jaar door zwemmen ze in de zee bij Scheveningen. In de winter wordt de koude getrotseerd, het schokeffect heeft een helende werking op lichaam en geest.

De ervaringen van deze koudwaterzwemmers worden afgewisseld met scenes van argeloze flaneurs op de boulevard, surfers op de branding, vissers, verliefde stellen, een eenling die mediteert of vergezichten vanuit het reuzenrad. Bewust of onbewust zoekt ieder op zijn of haar manier troost bij de zee. De oneindigheid van de zee kan ook aanzetten tot bezinning op de ultieme dukha – de angst voor dood. Alleen die confrontatie aandurven werkt al helend. Zo luidde het persbericht.

Zelf was ik vroeger ook een koudwaterzwemmer maar nog geen volger van het boeddhisme. Ik weet nog goed hoe het voelde als ik zonder bewust dukha in de winter het ijskoude water inliep, die kou die in je botten kroop, je hersenen en kaken verlamden. Maar geen lijden zelfs een genotzalig gevoel veroorzaakte. Het universum dat zich in alle vezels van mijn lijf manifesteerde en tot stilte leidde. Alleen het water en ik. Een moment van verlichting maar ook van energie. Ik kan het zo moeilijk uitleggen. Zou George Schouten dat wel kunnen?

De film van George is werkelijk van grote klasse. De soms ruige, donkere golven, de winterse buit van aangespoelde dieren, schelpen en meer van wat de zee ons geeft, opwaaiend zand, opvliegende meeuwenwolken, het strand als scheidlijn tussen de natuur van de zee en de dichtbevolkte randstad vormden het decor voor de gemotiveerde maar ook zoekende mensen die hij met zijn camera volgde en vertelden over hun motivatie om het jaar door de zee in te gaan. Het zuigende monster dat je meevoert en zijn eigen agenda bepaalt. Geven en nemen.

Bijzonder vond ik dat George op het strand hoorbaar voor camera en microfoon zelf op het strand met die zwemmensen in gesprek ging en zo letterlijk dicht bij hen bleef. En ook zijn eigen angsten voor lijden- de angst voor de angst voor het sterven, niet verborgen hield toen hij vertelde wie er in redelijk korte tijd in zijn directe omgeving gestorven waren. Bij de ene persoon knarste het wagenwiel wat meer dan de ander. Een man in de film werd geconfronteerd met zoveel dood en ongeluk voordat hij in de gaten kreeg dat het zeewater hem tot de lippen gestegen was.

Dukha, lijden, is alledaags, maakt deel uit van ons leven. De een kan er wat beter mee omgaan dan de ander. Schouten liet mensen aan het woord van wie het thema lijden hen zelf ontroerde, schuchter en verlegen maakte. Zoekend. Een vrouw die uit het voor haar te intieme gesprek met Schouten kon ontsnappen door haar gsm te beantwoorden en aan de andere aan de andere kant van de lijn de beller te adviseren in het klaarmaken van een recept. Niet altijd werd de roep van de zee beantwoord. Vandaag niet, zei een vrouw, haar gevoel volgend. Je wilt uit het ijskoude water, maar je stelt dat moment uit, zo legde een man de in feite training van lichaam en geest uit.

De camera was er ook bij op het moment dat mannen en vrouwen op het strand van Scheveningen de twee minuten stilte tijdens de dodenherdenking op de avond van de vierde mei mediterend doorbrachten. Geen trompetgeschal, geen schallende luidsprekers, geen koning noch kransen, maar alleen de zee, het strand en de branding. Altijd en eeuwig maar ook vergankelijk. Schreeuwende meeuwen ook op dat moment, want die kennen geen dodenherdenking.

Het valt mij op dat dit mooie filmische sieraad van George Schouten volgt op een indrukwekkende film over de positie van boeddhistische monniken in een nieuw Myanmar (Birma) die enkele weken geleden door De boeddhistische blik werd uitgezonden. En een inkijk gaf in een samenleving die aan het kantelen is en momenteel te maken heeft met extreem lijden. Het is de moeite weer waard om naar boeddhistisch geïnspireerde films op tv te kijken.