Tweespraak – ‘Gedachtes krijgen gewicht, omdat ze passen in een bepaald geloof’

Vandaag deel zestien in de serie Tweespraak. De auteurs -psychotherapeut Rob van Boven en psycholoog Luuk Mur, praten over verschillen en overeenkomsten tussen psychotherapie en Dzogchen. De lezer wordt van harte uitgenodigd om mee te praten.

Luuk: Meditatie wordt vaak als de belangrijkste methode gezien om spiritueel wakker te worden. Bij mediteren maak je je los van je verplichtingen en afleidingen, waardoor er een optimale situatie ontstaat om in rust te komen in relatie met de overlever. Zoals inmiddels bekend is de overlever in het geheel niet spiritueel geïnteresseerd. Integendeel zelfs, deze is bezig zich te handhaven in zijn wereld van ik tegenover de ander. Hij probeert zich aan te passen aan afspraken, gewoontes en de maatschappelijke tredmolen. Hij probeert controle te houden op het leven, hij overwaardeert het verleden en bereidt zich voor op de toekomst, hij is verslaafd aan tijd, denken, vergelijken en oordelen. Nee, de overlever wil niet in het huidige moment leven. Die begrijpt niets van wat Boeddha ontdekte, namelijk dat tijdloos leven essentieel is voor het bereiken van nirwana. De overlever voelt zich thuis in het ‘goede tijden, slechte tijden’ drama van samsara. Hij kan en wil zich niets voorstellen bij de tijdloosheid van het NU.

Door te mediteren creëer je een optimale situatie om je volledige aandacht te richten op een diepere dimensie van wie we zijn, omdat we niet afgeleid worden door prikkels van buiten. Je leert in het huidige moment te zijn, en niet in je denkwereld. We kunnen zo proberen een glimp op te vangen van een bewustzijn waarbij je afleidingen, gedachten en emoties ziet als voorbijgaande verschijnselen. Je kan dit bewustzijn ervaren en er aan gewend raken. En in het verlengde hiervan kan je leren dat je dit observerend bewustzijn ook bent. Hierdoor kan je vanuit een ander centrum bij jezelf gaan leven en loskomen van geloofsvergissingen. Daarmee kan je ook de grootste illusie doorzien, die van een vast zelf, een mannetje of vrouwtje in je hoofd. De illusie dat je degene bent waar alles om draait en dat als je maar genoeg je best doet het morgen vast beter wordt. Het bewustzijn dat je zoekt is er al, het wordt versluierd door de bril die de overlever je voor houdt. Hierdoor kijk je er steeds overheen. De overlever gelooft in een ander verhaal, dat vertelt hij en legt je op.

Sam Harris, auteur van het boek het ‘Huidige Moment’, heeft een door hemzelf geleide meditatie passend bij de leer van Dzogchen op YouTube gezet. Deze wil ik iedereen aanraden. Hier is de meditatie te vinden.

Rob: Geloofsvergissingen beperken je mogelijkheden en doen pijn. Vaak koppel je de pijn en inperkingen niet aan je geloofsvergissingen, maar bijvoorbeeld aan actuele gebeurtenissen. Of je zoekt de verklaring bij wie je volgens je geloof zou zijn. En omdat je jezelf niet anders kent, ben je je vaak niet eens bewust van de pijn.

Als je volwassene een of meer geloofsvergissingen heeft herkent, ben je er beslist nog niet vrij van. Het feit dat je je er nu bewust van bent, helpt je wel de keuze te maken om er al dan niet aan te blijven gehoorzamen. Een therapie vorm om minder gewicht te geven aan bepaalde gedachtes is RET (rational emotive therapy). Je inventariseert daarbij de gedachtes over jezelf die niet kloppen en stelt vervolgens positieve gedachten samen die je vervolgens jezelf voor kan houden. Ik vind dit echter niet sterk, omdat je op deze manier het ene geloof voor het andere probeert in te ruilen. Verder blijft dit met name een intellectuele exercitie. Gedachtes krijgen echter gewicht, omdat ze passen in een bepaald geloof. Passen ze niet, dan krijgen ze geen gewicht.

De overlever heeft de geloofsvergissing opgedaan door ervaringen in het verleden. Door onze ervaringen op een bepaalde manier te interpreteren, heeft de overlever zijn geloof ontwikkeld. In de therapie help ik de cliënt om afstand te krijgen van zijn geloof. Een mogelijkheid die ik gebruik is dat ik de cliënt vraag het geloof op te schrijven, maar dan wel in de tweede persoon enkelvoud. Bijvoorbeeld in plaats van ‘ik ben niet belangrijk’ schrijf ik ‘Rob, jij bent typisch iemand die van geen belang is’. Vervolgens kan ik er bij stil staan wat deze uitspraak met me doet. Het zou me zeer kunnen doen, verdriet kunnen geven, of ergernis of ik zou het een absurde stelling kunnen vinden. Allemaal adequate reacties op een dergelijke uitspraak/geloofsvergissing.

Je kan zo ondervinden dat je geen last hebt van jezelf, maar van zo’n geloofsvergissing. Ik ben niet (onbelangrijk) wat ik geloof te zijn. Als ik mezelf regelmatig confronteer met deze jij-geloofsregels, kom ik weer dichter bij mezelf en word ik mij er meer en meer bewust van hoe ik mij laat leiden door een geloofsvergissing.

Als je je bijvoorbeeld helemaal vereenzelvigd hebt met het geloof dat mensen slecht zijn en enkel geneigd tot het verkeerde, is dit voor jou vanzelfsprekend geworden. Je twijfelt er niet aan. Als ditzelfde bericht van buiten komt net als bij een geschreven tekst, maar nu bijvoorbeeld door de buurman die stelt dat je een verderfelijk persoon bent en er niets van bakt, dan voelt je geloof niet zo vanzelfsprekend meer. Het zal enige antipathie opwekken in plaats van een besef deze buurman begrijpt mij. Terwijl een geloofsvergissing in onszelf, gericht naar onszelf, indoctrinerend werkt.

Deze manier van werken noem ik geloofsconfrontatie.

Andere manieren om een grotere afstand naar je gedachten te verkrijgen zijn:

• Gedachten op schrijven en vervolgens met een bijzondere stem uitspreken (overdreven kinderlijk of bazig).
• Sterk overdrijven van de kritiek op jezelf.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling.
Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.

Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.