De boeddhistische wetenschapper Andrew Olendzki schreef een interessante column in de wintereditie 2014 van Tricycle. Het kopt: ‘A tough but not impossible act to follow’. Om deze uitspraak te onderbouwen, voert hij de Boeddha als voorbeeld op.
Olendzki oordeelt niet over wat sommigen de metafysische aspecten van het boeddhisme noemen, maar Ontwaken is een ander verhaal. Hij schrijft: ‘Ik denk dat het voor iedereen mogelijk is om te Ontwaken, zelfs voor gewone mensen. Ik denk dat het iets is wat we allemaal moeten nastreven.’ Hieronder een bewerkte vertaling van zijn column.
Wat is Ontwaken?
In de vroege toespraken is bodhi een mentaal zuiveringsproces dat zijn hoogtepunt bereikt in een diepe psychologische transformatie. De Boeddha onderging dit proces toen hij onder de bodhiboom zat. Hij sprak er dikwijls over. In die eerste toespraken gaat Ontwaken niet over het overstijgen (transcendentie) van dit leven, maar over het bereiken van de diepste niveaus van inherent welbevinden.
Onze emoties en ons gedrag omvatten diepgewortelde ‘giftige’ gewoontes, die lijden veroorzaken. Begeerte, haat of afkeer en verwarring en de gevoelens die deze vergiften teweegbrengen, mogen op korte termijn bevredigend en zelfs nuttig zijn, maar zonder twijfel beschadigen ze ons of anderen, of allebei. Het is als met cafeïne, suiker, nicotine en alcohol; middelen die snel een prettig gevoel tot gevolg hebben maar op den duur onze fysieke gezondheid ondermijnen.
De Boeddha toonde ons door zijn voorbeeld dat het mogelijk is om radicaal gezond te worden en vervolgens het wereldse leven te leven. Zijn Ontwaken bestond eruit zijn geest zo te veranderen dat de vergiften van hebzucht, haat en zelfbedrog niet langer voorkomen, terwijl een heel scala aan gezonde emoties en andere geestelijke vaardigheden actief blijven en zelfs worden opgeroepen. Is dit moeilijk om na te volgen? Veel van Boeddha’s volgelingen slaagden er blijkbaar in zijn voorbeeld te volgen. Waarom wij dan niet?
Vrij van vergiften
We weten dat we in staat zijn goed te doen wanneer we iemand kwetsen of onszelf bedriegen. Nooit worden we tot het onheilzame gedwongen, omdat we tot op zekere hoogte de mogelijkheid hebben van moment tot moment te experimenteren en we door bewust in te grijpen betere beslissingen kunnen nemen. Als we nu in plaats van wreed vriendelijk kunnen zijn, dan kunnen we dit straks ook. We zijn er misschien niet toe in staat mensen aan te wijzen van wie we zeggen dat ze helemaal ontwaakt zijn, maar dat geldt wel voor hen die vrij zijn van de drie vergiften. En als we deze mensen ontmoeten, herkennen we hun verlichte gedrag.
De Boeddha ontwaakte plotseling en resoluut, maar zo hoeven we Ontwaken niet te zien. In elk moment erven we iets uit ons verleden, veranderen we het door onze huidige ervaring en zaaien we daarmee de gevolgen voor onze toekomst. In elk moment kunnen de vergiften die we tegenkomen zich opstapelen of losgelaten worden. Een moment zonder hebzucht, haat en zelfbedrog is een ontwaakt moment. Zelfs een niet-ontwaakt iemand kan een ontwaakt moment ervaren.
De ene voet voor de andere
Als we het pad volgen, laten we dan niet vooral kijken naar de bestemming, hoog boven in de wolken, maar zorgvuldig de ene voet voor de andere zetten. Ieder moment vol aandacht waarin vrijgevigheid hebzucht vervangt, compassie de plaats inneemt van haat, en inzicht illusie ontregelt, is een moment waarin we ontwaakt zijn. Als we in staat zijn tot één moment van wijsheid, waarom dan niet een volgend moment?
Jacob zegt
En nu nog de praktijk. Gewoon wakker worden gaat vanzelf als het goed is. Ook dit is elke keer anders. Na een rare droom of een kort maar verfrissend dutje voel je verschil. Dit beseffend betekent nog niet dat je echt ontwaakt bent in elk moment.Vrede hebben hiermee lijkt me een eerste stap op weg naar…….