In ons land zijn vele hedendaags sangha’s. In hartje Den Haag bestaat Boeddhistisch Centrum Haaglanden (BHC) ruim tien jaar. Het is een bijzondere sangha: er is geen sprake van één dominante traditie of connectie met een buitenlandse boeddhistische leraar.
Het begon met Varamitra, inmiddels bekend als hoofd van de boeddhistische geestelijke verzorging bij justitiële instellingen en als oud-voorzitter van de Boeddhistische Unie Nederland. In 1987 zegde hij zijn droombaan als organisatieadviseur op, deed zijn bezittingen van de hand en ging met sabbatical. Aan het begin daarvan maakte hij voor het eerst kennis met het boeddhisme. Het raakte een gevoelige snaar bij hem.
Hij maakte een lange reis door Azië en verbleef veel in kloosters. En ontdekte het traditionele (etnische) boeddhisme, maar ook wat hij de ‘achterkant’ van het boeddhisme noemt. Het zijn dezelfde situaties en misstanden die het christendom in West-Europa kende. Maar zijn fascinatie voor het boeddhisme bleef. In 1989, na verschillende retraites in West-Europa, ‘viel het kwartje’ tijdens een lange intensieve training in de Amerikaanse staat Californië. Het was de erkenning: ik ben boeddhist.
In de jaren erna maakte hij verder kennis met de diverse boeddhistische tradities. Uiteindelijk werd hij in Engeland lid van de Western Buddhist Order (nu Triratna). Een intensief voltijds trainingsprogramma en retraite in Engeland en een ordinatieretraite in Spanje volgden. Zijn voltijds studie- en meditatieprogramma in Engeland en Wales eindigde in 1995.
Terug in Nederland na acht jaar buitenland ontdekte hij het boeddhisme in de Lage Landen. Hij ging onderricht geven in het Boeddhistisch Centrum Amsterdam van zijn orde: terug naar de drukte van het leven in de grote stad. In de loop van de jaren ontwikkelde hij een stijl van onderricht die aansluit bij de levensstijl van stadsbewoners. Varamitra stelde zichzelf de vraag: ‘Wat hebben zij nodig om vanuit boeddhistisch perspectief in de 21ste eeuw hun dagelijkse leven op een zinvollere manier te leven?’
Vanuit deze benadering richtte Varamitra (‘dierbare vriend’), toen begin vijftig, in 2004 samen met Corine de Jong een eigen centrum op: het Boeddhistisch Centrum Haaglanden. Het begon met een kleine, gehorige, maar ook intieme etage in een woonpand als uitvalsbasis. Het had de energie van ware pioniers. In 2011 werd na een grondige verbouwing door de sangha zelf een nieuw centrum geopend in een oud hoekje van de stad, de Uilebomen.
‘Begin bij jezelf’
BCH heeft intussen de rechtsvorm van een kerkgenootschap, maar geeft net als andere centra boeddhistische cursussen. Ze staan open voor iedereen, ongeacht iemands ervaring met het boeddhisme of religieuze achtergrond. Het aanbod is breed. Omdat meditatie een belangrijk element van de beoefening is, wordt het hele jaar door een zesweekse basiscursus ‘Leren mediteren’ gegeven. De belangrijkste meditatievormen komen aan bod.
In de jaarcursus ‘Meditatie en boeddhisme’ maken de deelnemers gedurende vijf opeenvolgende modules kennis met de grondslagen van het boeddhisme zoals het edele achtvoudige pad, wijsheid en een aantal leerredes van de Boeddha. De donderdagavonden staan in het teken van verdieping van de beoefening. Sangha-leden mediteren samen en wisselen ervaringen met elkaar uit. In 2007 is ook een leesgroep ‘Pali-Canon’ gestart. Op een intensieve manier worden de bronteksten van het boeddhisme bestudeerd. Sinds 2012 bestaat er een groep die het Satipatthana-sutta bestudeert en mediteert.
De sangha bestaat uit lekenbeoefenaars. Ze hebben uiteenlopende achtergronden, maar gemeen hebben zij de spanningen van het dagelijks leven, zoals stress op het werk, ontslag en sociale druk. Er is daarom veel aandacht voor persoonlijke beoefening van het boeddhisme vanuit de gedachte: ‘Verander de wereld, begin bij jezelf’.
Daarbij is er geen sprake van één dominante traditie of connectie met een buitenlandse boeddhistische leraar. Varamitra, die in 2006 de Western Buddhist Order verliet, voelt zich niet meer verbonden aan een bepaalde traditie. Zijn onderricht komt voort uit de diverse tradities en is afgestemd op de leden van de sangha. Zij vormen het vertrekpunt van zijn onderricht en is: ‘werk in uitvoering’.
Ook kenmerkend voor BCH is het ontbreken van een focus op de overdracht van leraar op leerling. Niet dat er geen leraren zijn. Corine de Jong en Varamitra zijn de drijvende krachten achter het centrum en sinds 2013 bestaat er een individueel leertraject voor sangha-leden die ‘meer willen’ en op termijn onderricht kunnen geven in het centrum.
Belangeloos, maar niet zonder belang
Boeddhistisch Centrum Haaglanden is een actieve sangha en alle werkzaamheden gebeuren vrijwillig en vanuit vrijgevigheid. Dit geldt zowel voor het onderhoud aan het pand, de meditatieruimte en de tuin, het maken van de nieuwsbrief en de financiële kant van de sangha. Ook de docenten werken onbetaald. Deelname aan cursussen gaat op basis van een bijdrage in de kosten. Voor wie dit niet kan, is er een solidariteitsfonds.
Het werk van de sangha-leden is belangeloos, maar niet zonder belang. Als er één belang voorop staat, is dat wel bijdragen aan het welzijn van allen. Het jubileumjaar stond dan ook in het teken van de beoefening van vrijgevigheid in het dagelijks leven, het leren ervaren van overvloed in tijden van crisis.
Dit artikel verscheen eerder in het magazine van de Vrienden van het Boeddhisme.
Sjoerd zegt
Dit leest als een prachtige ontwikkeling.