Sem Vermeersch, op zoek naar de kern van het Koreaans boeddhisme

De in België geboren geleerde Sem Vermeersch (Blankenberge,1968), buitengewoon hoogleraar religieuze studies aan de Seoul National University (SNU) in Zuid-Korea, is één van de vooraanstaande academici op het gebied van Koreaanse studies. Hij is de afgelopen twintig jaar bezig geweest met het bestuderen van het oude Koreaanse boeddhisme, in het bijzonder het boeddhisme tijdens de Goryeo-dynastie (913 – 1392) dat sterk verbonden was met het politieke systeem van die tijd. De naam Korea is een verbastering van het woord Goryeo en verwijst naar de Goryeo-dynastie.

De academische carrière van Vermeersch begon in België. Hij studeerde Chinese studies tijdens zijn bachelor opleiding aan de Universiteit van Gent en heeft dit onderwerp verder bestudeerd aan de Anhui Normal University in China.
Toen hij zo’n twintig jaar geleden in China was, raakte hij in de ban van een bodhisattva-beeld, namelijk dat van de Koreaanse boeddhistische heilige, Kim Kyo-gak. Een zoon van koning Sungdok van het Koreaanse Silla koninkrijk (57 v.C. – 935). Kim Kyo-gak, die boeddhistische monnik werd, kwam terecht in China waar hij als een reïncarnatie van Jijang werd vereerd.

Jijang, in het Sanskriet genoemd Ksitigarbha, is één van de populaire bodhisattva ’s in Korea, en vandaag de dag is Ksitigarbha een van de vier voornaamste bodhisattva ‘s in het Oost-Aziatisch Mahayana-boeddhisme. Vermeersch werd gefascineerd door het verhaal van deze Koreaanse monnik die naar China ging, en een hoge positie als buitenlandse boeddhist bereikte. Het beeld zorgde er onmiddellijk voor dat hij zijn academische carrière op Korea richtte. Hij besloot om Koreaans te studeren aan de Academie voor Koreaanse studies in Seongnam, een voorstad van Seoul. Maar omdat alle cursussen destijds alleen in het Koreaans waren, ging hij iedere dag naar de SNU om de taal te leren. Het is toen nooit bij hem opgekomen dat hij daar twintig jaar later zelf les aan studenten zou geven.

Het onderwerp waarop Vermeersch zich zou concentreren was het Goryeo boeddhisme, dat steun en legitimatie gaf aan middeleeuwse-Koreaanse staat. En niet alleen om spirituele redenen. Hij wilde verder gaan dan de basiskennis van Goryeo als een boeddhistische staat; hij wilde aantonen dat de relatie tussen de twee verder ging dan mensen denken. Vermeersch: ‘Iedereen weet dat Goryeo een boeddhistische staat was, maar waar het Goryeo boeddhisme precies over ging en hoe ver de invloed van boeddhisten kan gaan in de samenleving, de politiek enzovoort, dáár heeft eigenlijk niemand over geschreven.’

Met zijn toewijding aan de studie van het Goryeo boeddhisme, behaalde Vermeersch een doctoraat aan de School van Oosterse en Afrikaanse Studies (SOAS) verbonden aan de Universiteit van Londen. Hij trouwde met een Koreaanse die hij in Londen ontmoette.
Van 2002 tot 2003 werkte hij als postdoctoraal onderzoeksmedewerker aan het Korea Institute van de Harvard Universiteit in de Verenigde Staten. In 2003 keerde hij terug naar Korea als gastonderzoeker aan de Academia Koreana van de Keimyung University. In 2008 werd hij lid van de faculteit van de SNU, waar hij een kantoor heeft in het Kyujanggak Institute for Korean Studies. Kyujanggak was de voormalige koninklijke bibliotheek van de Joseon-dynastie (1392 – 1897), de laatste Koreaanse dynastie en de langst heersende Confuciaanse. Het Kyujanggak Institute herbergt een uitgebreide collectie van Koreaanse historische documenten.

Vermeersch, die vloeiend verschillende talen spreekt, waaronder Engels, Chinees en Koreaans, heeft de ogen geopend van zowel Koreaanse als buitenlandse studenten voor de fascinerende wereld van het boeddhisme in het middeleeuwse-Korea. Op zijn conto staat ook een noemenswaardige bijdrage aan de ontwikkeling van dat onderwerp, op internationaal niveau. De Belgische wetenschapper publiceerde in het Engels een aantal academische geschriften en boeken, die een dieper inzicht bieden in de Koreaanse geschiedenis en cultuur voor een internationaal publiek. In 2008 is zijn boek The Power of the Buddhas: The Politics of Buddhism During the Koryo Dynasty gepubliceerd door de Harvard University Asia Center. Hij heeft ook een Koreaans boek over Seowon vertaald (seowon zijn particulier confuciaanse academies in Korea, opgericht tijdens de Joseon-dynastie). Momenteel is hij bezig met het vertalen van het document Goryeo Dogyeong, een boek uit de 12e eeuw over Goryeo, dat geschreven is door de Chinees Seo Geung, een gezant van de Sung-dynastie in het Goryeo Koninkrijk.

Vermeersch is nu van plan om zijn onderzoek naar het Koreaans boeddhisme uit te breiden naar de Joseon periode, door de oprichter van de Joseon-dynastie, Lee Seong-gye, te bestuderen. Lee Seong-gye kreeg de macht met de steun van confuciaanse geleerden maar hij was zelf geen confuciaanse geleerde; alleen een toegewijd boeddhist. Vermeersch: ‘Dit wijst op een soort paradox: zeer anti-boeddhistische confucianisten ondersteunden de boeddhistische heerser.’ Volgens Vermeersch werd die paradox nooit volledig opgelost in de Joseon periode.

Terwijl hij één van de vooraanstaande academici op het gebied van Koreaanse studies is, heeft de Belgische geleerde het gevoel dat hij nu pas de Koreaanse cultuur, taal en ingewikkelde intermenselijke relaties begint te begrijpen. Vermeersch: ‘Het is echt moeilijk om de nunchi of stemming van iemand te doorgronden. Het Koreaans begrip nunchi omschrijft de subtiele kunst en het vermogen om zowel de stemming van iemand te beoordelen als jouw status in relatie tot dezelfde persoon te begrijpen. Nunchi is van cruciaal belang voor de dynamiek van persoonlijke relaties in Korea.’ Vermeersch zegt dat hij een lange weg te gaan heeft. ‘Er is een Chinees gezegde dat leren net als fietsen tegen de stroom is. Dit betekent dat wanneer je stopt met leren, omdat je denkt dat je veel hebt bereikt, je terug gaat naar af.’

Vermeersch hoopt dat de Koreanen ook iets kunnen leren van hem. Hij reageert altijd geschokt op hun gebrek aan kennis van het boeddhisme. Het lijkt volgens hem alsof mensen bang zijn om over religie te leren, alsof het dan zou lijken dat ze op het punt staan om bekeerd te worden. Volgens hem zouden Koreanen meer over Koreaanse tradities moeten leren, voordat ze internationale aandacht voor hun cultureel erfgoed proberen te krijgen.

Met het oog op hun gebrek aan kennis van het boeddhisme, brengt Vermeersch een boek van Stephen Prothero ter sprake. Prothero, hoogleraar religiestudies aan de Universiteit van Boston, schreef het boek Religious Literacy: What Every American Needs to Know-And Doesn’t om het ‘analfabetisme op religieus gebied’ te bestrijden. Het boek gaat over de schrikbarende onwetendheid in de Verenidge Staten met betrekking tot religie en hoe godsdienst de geschiedenis, politiek en het beleid van hun land hebben gevormd. Volgens Prothero moet iemand zijn religieuze achtergrond begrijpen, en een basiskennis van de wereldreligies hebben, om een goed opgeleide en effectieve wereldburger te zijn. Onder verwijzing naar het begrip religious literacy zegt Vermeersch: ‘Het is het echt belangrijk dat mensen over religie gaan lezen, anders zullen ze de cultuur niet begrijpen.’

Bron: Cho Chung-un voor The Korean Herald