• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Het denken (1) – Boeddhisme is gezond verstand

Het denken (1) – Boeddhisme is gezond verstand

23 september 2023 door Ksaf Vandeputte

‘Wat we in contemplatie proberen te ‘vernietigen’ is niet het denken’ maar de exclusieve identificatie van bewustzijn met het denken.’

Ken Wilber 

Al in 1758, een eeuw voor het Westen het boeddhisme leerde kennen, schreef de filosoof Claude Helvétius ‘De l’esprit.’ Zijn boek inspireerde mee het begin van de Verlichting en het atheïsme. Een kort citaat illustreert eveneens een treffende overeenkomst in zijn denken met de uitgangspunten van Boeddha’s leer. ‘Menselijke wezens worden uitsluitend gemotiveerd door het streven naar plezier en het vermijden van pijn. Deze twee principes zijn, en zullen altijd de enige impulsen van menselijke actie zijn. Zelfopoffering wordt ingegeven door het feit dat genot opweegt tegen pijn en is dus het resultaat van opzettelijke berekening.

Alle vermogens van de mens kunnen worden herleid tot fysieke sensaties, zelfs het geheugen, vergelijken en oordelen. Ons enige verschil met de dieren ligt in het organiseren van onze omgeving.’

De geest is meer dan het organiseren van onze omgeving

Wat ik wel mis bij Helvétius en de meeste latere westerse denkers, zijn de hogere, positieve vermogens van de menselijke geest: inzicht, wijsheid, bewust mededogen, gevoel voor spiritualiteit. Alle vermogens van de mens kunnen niet zomaar worden herleid tot lichamelijke sensaties, waarnemen, voelen of denken. Wel hadden we zonder ons denkvermogen geen Bach, Newton, Einstein en wellicht ook geen Nelson Mandela of Dalai Lama. Zonder ons denkvermogen leefden we nog in grotten, in angst voor het donker en onbarmhartige natuurkrachten. Maar vermoedelijk had denken in harmonie met de natuur ook geen Hitler of Stalin opgeleverd, of ondernemers die door hun sluwheid en blindheid catastrofes uitlokken op een mondiale schaal.

Ons denkvermogen creëert veel wat redelijk en nuttig is. Tegelijk creëert denken heel wat waanbeelden en is het de oorzaak van het typisch menselijke lijden aan dingen die er niet zijn, ontspoort het in piekeren, depressie, waanbeelden, obsessies of angst.

Gedachten zijn in wezen vluchtig, ze dienen om een probleem of uitdaging in het hier en nu te analyseren en de aanpak ervan voor te bereiden. Het zijn enkel tijdelijke bezoekers en toch klampen we ons er vaak aan vast alsof ze blijvende waarheden zijn. Op zo’n moment is ons probleem dat er geen afstand is tussen onze gedachten en ons bewustzijn. Beiden vallen samen, de gedachten die ons gevangen houden in de relatieve tijd, terwijl ons totale bewustzijn zoveel grotere dimensies kan omvatten dan enkel gedachten.

Kennis is nog geen inzicht

Kennis is nog geen inzicht, laat staan wijsheid. Kennis op zich blijft louter een verzameling feiten, zoals je stenen kan verzamelen of schilderijen of opgeprikte vlinders. We denken vaak als een manier van controleren, van ons vastklampen uit angst voor verandering. Controleren leidt tot concepten, vastgelegde denkbeelden. We rijden ons vast in wat we willen hebben of niet willen hebben. Wat er al is, is nooit voldoende, we zullen nooit bevredigd zijn in de ban van al die denkbeelden. Dé formule voor stress en oververmoeidheid, voor chagrijnig en diep ongelukkig zijn.

We beperken ons bewustzijn vaak tot zwart-wit denken. Prima voor het programmeren van software of voor boodschappenlijstjes, niet voor inzicht. Inzicht komt van dieper. Het bronmateriaal voor inzicht en wijsheid komt uit hetzelfde gebied als onze primaire impulsen, maar verrijken we met onze ervaring en door ons lang over iets te bezinnen. Kennis op zich is dood. Wijsheid (prajna) is in het boeddhisme verwant aan een rede die niet altijd logisch lijkt omdat echt, diep weten organisch is. Waar inzicht in de fenomenen is open, is helder, is een direct weten.

Wijsheid groeit in kronkels, zoals alles wat leeft. Het leven verandert voortdurend, dus wijsheid is je voortdurend aanpassen aan onvoorspelbare ontwikkelingen. Boeddha zei steeds opnieuw dat er geen zekerheid is, er is enkel een leven dat ons voor enkele tientallen jaren wordt gegeven. Tegelijk kunnen we in die korte, relatieve tijd wel uitreiken naar de kosmos, naar de eeuwigheid. In ons vrije bewustzijn zit in elk moment een opening naar inzicht en naar verzinken in de stralende essentie van dit leven. De realiteit van de dingen en de gedachten is complex want zit vol tegenstrijdigheden. De realiteit van een open bewustzijn is poepsimpel. Wat als we maar één wijze keuze hebben: ons overgeven aan een ultieme realiteit die heel de tijd voor onze voeten ligt te wachten als een geschenk dat we vergeten uit te pakken? Dan is er ook maar één uitdaging: het geschenk niet als een persoonlijk bezit zien, maar het aan anderen doorgeven.

Morgen deel 2 en slot.

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Boekbespreking, Dalai Lama, Geluk, Ksaf Tags: denkvermogen, gedachten, harmonie, Hitler, inzicht, kennis, nelson mandela, Newton, redelijk en nutig, Stalin, wijsheid

Lees ook:

  1. Het denken (1) – Boeddhisme is gezond verstand
  2. Hoe knip ik de verlichting aan? (2) Streven naar verlichting heeft geen zin
  3. Guy – Gelijkmoedigheid (P. upekkha)
  4. Over de Lotus-soetra (25): Devadatta

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Ksaf Vandeputte

De Vlaming Ksaf Vandeputte (1952) werkt als maatschappelijk werker en psychotherapeut. Hij is zeer geïnspireerd door het boeddhisme, meditatie en psychotherapie vormen volgens hem twee polen van eenzelfde gebied. Hij is lid van twee sangha’s in Vlaanderen en gewijd door Dharmavidya (David Brazier), maar even goed geïnspireerd door Thich Nhat Hanh en Ton Lathouwers. www.meditatief.be 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.