Gisteren kreeg ik de vraag van een kalyanamitta wat ‘conditionering’ eigenlijk betekent. Of anders gezegd wat ‘conditioneringen’ zijn?
Soms zegt een verhaaltje méér dan een diepzinnige beschouwing… Lees even mee…
Een kalkoen wordt door een slager 1.000 dagen lang gevoed. Iedere dag dat de slager hem te eten geeft, wordt de kalkoen bevestigd in zijn analyse dat de slager het beste met hem voor heeft; dat de slager zijn vriend is.
Na 999 dagen heeft de kalkoen méér statistisch bewijs dan ooit tevoren. Hij heeft immers maar liefst 999 dagen aan harde statistische data die zijn analyse bevestigt.
Totdat na 1.000 dagen kerstmis aanbreekt…
Juist op de dag waarop het vertrouwen van de kalkoen in zijn vriend de slager het grootst is verandert alles. Hij krijgt te maken met een “Black Swan”-event: een gebeurtenis die voor hem compleet uit de lucht komt vallen. En die hem uiteindelijk de kop kost.
Welke ‘denkfout’ maakte de kalkoen?
Door zijn ogenschijnlijk stabiele leven vergat de kalkoen om verder te denken dan zijn snavel lang was. Het simpele feit dat zijn leventje 999 dagen lang zo stabiel was, deed hem concluderen dat de rest van zijn leven óók stabiel zou zijn.
De cruciale fout die de kalkoen maakte is dat hij vergat om een onderscheid te maken tussen natuurlijke stabiliteit en geforceerde stabiliteit. Terwijl zijn situatie uiteraard niet bepaald natuurlijk was. Zijn geconditioneerd denken werd hem fataal… (Dit verhaaltje heb ik naverteld uit een boek van Taleb, Nassim, (2012) Antifragile: Things That Gain from Disorder)
Conclusie: conditioneringen zijn gewoontepatronen die ons tot slaven maken. Tot gevangenen van onze eigen overtuigingen, opinies, gehechtheden, behoeften, verlangens en angsten. Gevangenen van onze sociale programmering, van onze angst voor wat anderen over ons denken, van onze angst voor de dood, van onze onwetendheid over de wérkelijke werkelijkheid. Gevangenen van onze zintuigen, die ons mentaal en emotioneel functioneren beheersen.
Onze zintuigen verleiden onze geest tot het steeds opnieuw herhalen van mechanische gedachten en handelingen. De voortdurende herhaling heeft het nefaste gevolg dat de conditioneringen niet afnemen maar worden versterkt.
Hierdoor wordt de keten die ons aan de zintuiglijke wereld bindt alsmaar sterker. En onze vrijheid steeds meer beknot. Om conditionering te counteren bestaat slechts één tegengif: permanente aandacht. En volharding. Een moeilijke opdracht. Maar één die perspectief biedt. Écht perspectief, niet in de betekenis die onze bevlogen machthebbers in Corona-tijden aan dit woord gegeven hebben: het ‘rijk der vrijheid’…
G.J. Smeets zegt
Beste Guy, als je effe doorleest in de Antifragile serie van Taleb Nassim lees je dat heel oude gewoontepatronen de bewezen manier zijn om te overleven. Het is de kalkoen 999 dagen gelukt en tja vroeg of laat slaat de dood toe, links- of rechtsom.
Overigens, de publicaties van Taleb Nassim gaan allemaal over de macht en onzin van de grote getallen, statistiek dus. Ik krijg niet de indruk dat je dat begrepen hebt dat de man statisticus is die geen boodschap heeft aan wat jij hier van zijn werk maakt: psychologisering van de koude grond.
Je zegt “conditioneringen zijn gewoontepatronen die ons tot slaven maken.” Wat dacht je van de gewoontepatronen (onderzoeksjournalistiek, wetenschap, meelezers van jouw stukjes) waarmee zin van onzin wordt onderscheiden?