Kunnen spiritualiteit en religie helpen de klimaatverandering te stoppen?

Het verscherpen van de vooruitzichten van het algemeen belang en het bekritiseren van de destructieve morele fundamenten van de samenleving kunnen deel uitmaken van het creëren van de structurele verandering die nodig is om de klimaatverandering te bestrijden. In tijden van wereldwijde onrust vol sociale verdeeldheid en toenemende controverse, kan het vreemd lijken om het belang van spirituele instellingen te benadrukken in onze drang om de klimaatverandering een halt toe te roepen.

Echter, op geloof gebaseerde delegaties kwamen vorig jaar uit alle windrichtingen van onze planeet naar de VN Klimaatconferentie, COP24, in Katowice, Polen. Er werd aandacht gevraagd voor de fundamentele rol die spiritualiteit speelt bij het stoppen van de groeiende existentiële catastrofe van klimaatverandering, schrijft journalist Temo Dias in een artikel in Fair Observer, waarin standpunten van religieuze stromingen over het klimaat worden weergegeven.

(…) Dit is niet alleen te danken aan het vermogen van religieuze instellingen om de 6 miljard mensen die zich wereldwijd identificeren met een geloof in actie te brengen. Ons antropoceen tijdperk van mensen die voor ‘God spelen’ wordt gekenmerkt door een nadruk op materialisme, toenemend egocentrisme en het verlies van de sacraliteit als het gaat om levensvormen. Als gevolg hiervan zijn velen op zoek naar fundamentele morele kritiek op deze maatschappelijke normen die deel zijn gaan uitmaken van de katalysatoren die de motor zijn geworden van de milieuramp. “Áls je er bij stilstaat en erover nadenkt, moet religie helpen”, benadrukte Gyalwang Drukpa, de boeddhistische spirituele leider, op de Action Hub van de COP.

(…) Hoewel de filosofische wegen, waaronder de verschillende inheemse geloofsovertuigingen, zeer uiteenlopend van elkaar zijn, omhullen spirituele instellingen milieukwesties in een tweeledige structuur. In de eerste plaats wortelen ze in een verhoogd existentieel bewustzijn, een verbinding met de wereld, een heilig belang van gecreëerde levensvormen en de nadruk op de reproductieve continuïteit van de mensheid, waar klimaatverandering en milieuvernietiging een allesomvattende bedreiging vormen. Vervolgens worden deze ecologisch bewuste handelingen, met behulp van morele praktijken en gedragingen die het bestaan en de levensvormen in stand houden, gegrondvest als heilige en fundamentele plichten van individuen en de gemeenschap voor het voortbestaan van het gezin en de samenleving – onze toekomstige generaties.

(…) Vanuit het perspectief van de diverse spirituele lichamen die klimaatwaarschuwingen en doelen steunen, is dit een existentiële en morele kwestie van ons huidige sociale gedrag dat holistische verandering vereist. Met deze benadering in gedachten hebben religieuze leiders en aanhangers op de COP24-conferenties, die zich bewust waren van de crisis die de mensheid bij de schepping heeft veroorzaakt, hun stellingen ingenomen. Om de status-quo te veranderen, leggen ze de nadruk op het inbedden van wetenschappelijke, inheemse en lokale klimaatmitigatie en aanpassingsstrategieën in de morele praktijken van elke regio, zoals dat al duizenden jaren geestelijk gebeurt.

(…) De noodzaak om dit in te perken wordt bijvoorbeeld onderstreept in het Taoïsme, dat de nadruk legt op zelfdiscipline en beperkingen in onze omgang met het milieu. Deze oude Chinese religie baseert zich op menselijke handelingen die voortvloeien uit de manier van leven, de Tao, en heeft een terugkerende kritiek op een wereld die kan worden uitgebuit als gevolg van onze huidige overmatige afhankelijkheid van de menselijke wil. Zoals de Tao Te Ching, een fundamentele tekst van het Taoïsme, benadrukt: “De mensheid volgt de Aarde, de Aarde volgt de Hemel, de Hemel volgt de Tao, en de Tao volgt wat natuurlijk is.

(…) Door dit prisma gezien, vereist het oplossen van deze ecologische crisis een grondige heroverweging van onze collectieve visie op de wereld, de waarden en de manier waarop onze kennis is gestructureerd, die mensen kan mobiliseren om zich zinvol te gedragen en zich diepgaand te bekommeren om klimaatverandering en ecologische vernietiging.

(…) Ons huidige voedingspatroon- het eten van vlees, draagt bij aan een redelijk deel van de verantwoordelijkheid voor de ontbossing en de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd, zoals blijkt uit het meest recente en grondige onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Nature. Een vleesloze dag in de week zoals in de Rooms-Katholieke kerk wordt voorgeschreven zou al een stap in de goede richting zijn.

(…) Deze wekelijkse vegetarische dag, die door veel milieuorganisaties wordt aanbevolen om de wereldwijde CO2-uitstoot te verminderen, is verankerd in het benadrukken van een moreel gedrag in het christelijke collectieve bewustzijn dat een positieve ecologische impact kan hebben. Bovendien, net als in het Hindoeïsme dat vegetarisme in zijn volgelingen aanmoedigt, zou het een respect voor alle levensvormen als Gods scheppingen kunnen regenereren.

(…) Net als de Japanse Shinto-godsdienst belichaamt het ouderschap dat de mens verbindt met een belangrijke kosmische wereld zoals water als vader en aarde als moeder. De nadruk die Japan legt op de familiebanden van de natuur als pijler voor een duurzaam milieu is echter anders, waar bergen, eilanden, rivieren, regen, zon, planten, dieren en de mensheid kinderen zijn van een goddelijk paar, kami, en allemaal in harmonie met elkaar leven als bloedverwanten.

Als een constructie en spiegel van de beruchte georganiseerde cultuur van Japan, is ieder wezen nodig om zijn eigen rol te behouden, zodat alles in voortdurende eenheid kan werken. Dit vertaalt zich in een visie van heiligheid en ontzag voor de natuur en het onzichtbare bestaan dat dit alles mogelijk maakt, wat door gebeden, matsuri, van dankbaarheid en eerbied voor de kami (geest) in alle dingen tijdens landbouwcycli sterk wordt versterkt en weergegeven. Hoewel een religie in de praktijk steeds minder wordt in het tijdperk van de industrialisatie, kan men in de herfst nog steeds een festival als het Niiname-sai oogstritueel beleven.