Ashin Tejaniya is als vipassana stroming erg in opkomst de laatste jaren, met bekende supporters als Joseph Goldstein. Zijn benadering is te zien als radicaal anders dan we gewend zijn met vipassana, waarbij meestal vaste meditatieuren en schema’s zijn, met vooraf bepaalde meditatieobjecten.

Ashin Tejaniya gooit alles op zijn kop. Richt je aandacht niet ergens op maar vraag je eens af waarom je je aandacht überhaupt richt? Waar is dat voor nodig? En dwing jezelf niet een uur te zitten, maar laat jezelf vrij en vraag je liever af waarom je besluit te gaan zitten, of juist weer te gaan staan. Geforceerd langzaam bewegen, om bewust te zijn, waarom? Dat wordt snel teveel moeite doen en geeft spanning. Wees liever relaxed en ontspannen. Kortom, veel van wat men gewend is van vipassana-mindfulness dwingt Ashin Tejaniya om anders te zien.

Nu zijn de mogelijkheden om deze benadering te beoefenen en je daarin te scholen zeer beperkt in Nederland. Dhammadipa in Amsterdam heeft het een paar keer geprobeerd met een meditatieweekend, maar daar blijft het een beetje bij. Veel bekende vipassana leraren in Nederland zoals Joost van den Heuvel Rijnders en Frits Koster laten zich wel steeds meer inspireren door Ashin Tejaniya, maar blijven, begrijpelijk, ook met een been staan in waar ze bekend mee zijn. In 2016 was Ashin Tejaniya voor het laatst (en eerst) in Nederland, maar dit jaar reist hij niet meer wegens een ziekte.

Op 17 juni 2019 organiseert de stichting inzichtsmeditatie (SIM) een retraite in deze stijl door de Maleisische monnik U Kumara. U Kumara komt voor het eerst naar Nederland. Het is een unieke kans om ervaring op te doen in deze bijzondere en diepgaande manier van vipassana, maar omdat hij nieuw is, ook wel goed hem even voor te stellen.

U Kumara heb ik in Maleisië meegemaakt toen ik op zoek was naar iemand die in de traditie van Ashin Tejaniya les geeft. Ashin Tejaniya heeft de wereld van boeddhistische mindfulness behoorlijk opgeschud, door algemeen geaccepteerde ideeën over wat meditatie en mindfulness is ter discussie te stellen. Waarom geef je aandacht? Waarom mediteer je? Waarom focus je zo hard? Wat wil je bereiken met mediteren? I.p.v. een methode braaf te volgen is het belangrijker om antwoord te hebben op deze vragen. Doordat je deze thema’s in grote mate naar eigen vrijheid kunt onderzoeken, lijkt er een soort veilige omgeving te worden gegeven waarin je voelt dat je vertrouwt wordt, je niet aan allerlei regels hoeft te houden, maar wel wordt aangemoedigd nieuwsgierig te blijven naar je proces van observeren. Je kunt makkelijker met jezelf zijn zoals je bent en je begint jezelf steeds beter te begrijpen. Je komt minder snel terecht in goed en fout gedachtes over je manier en hoeveelheid van mediteren. Inzichten ervaar je dan ook vaak vanuit vrijheid, ontspannenheid en acceptatie.

Monnik in een healingcentrum?

Na een retraite van een half jaar in het klooster van Ashin Tejaniya lukte het me eindelijk om datgene wat ik gewend was en geloofde over meditatie enigszins los te laten. Helaas was het niet mogelijk om langer in het klooster te blijven. Wegens de populariteit van de lessen van Ashin Tejaniya is er een maximum gesteld aan tijd die je er kunt verblijven. Dus waar kon ik dan heen? Naar een andere meer schoolse methode voelde als een stap terug en nergens in Birma, of Thailand was er een leraar te vinden met dezelfde benadering. Tot ik in een reiki energiehealing centrum in Maleisië hoorde over U Kumara. Een relatief jonge monnik, maar reeds 20 jaar ingewijd en met zeer veel meditatie ervaring in verschillende tradities.

Een monnik in een reiki centrum? Dat was nieuw voor me. U Kumara kon volgens de mensen in het healingcentrum aanvoelen waar energieblokkades zitten en een benadering hebben zoals Ashin Tejaniya om daar transformatie in te brengen. Eindelijk, dacht ik. U Kumara bleek een van de eerste studenten van Ashin Tejaniya. Toen ik hem later vroeg over zijn gevoeligheid over energie, zei hij: ‘’hoe weet je daarvan?’’ Blijkbaar wisten niet veel mensen er van. Er zijn mensen in zijn omgeving die energiehealing namelijk niet boeddhistisch vinden.

U Kumara bleek het er zelf ook liever niet over te hebben. ”Het gaat om inzicht!”, zei hij. ”Niet het sturen van energie. Je moet weten waarom je iets doet of waarom je op een bepaalde manier reageert. Door inzicht kan er iets veranderen in jezelf. Niet door het hard proberen, streven, of forceren! Daarom mediteren we hier open, ontspannen en onderzoekend”. Ik vroeg natuurlijk wel direct: ”maar wat zie je dan aan blokkade bij mij?” Hij sloeg de vraag niet af en wees en zei dat hij de indruk had dat dat er iets bij mijn nek vastzat. Of het toeval was weet ik niet, maar het was wel precies de plek waar ik pijn had en het gevoel had dat er iets vast zat.

SBS klooster in  Maleisië

De monnik U Kumara komt uit het Maleisische klooster SBS en dat is een klooster dat zeer open minded is wat betreft verschillende stromingen en tradities. Wat Malaysia überhaupt een bijzonder land maakt in het boeddhistisch Azië, is dat het geen boeddhistisch land is, maar een moslimland en open staat voor meerdere religies. Er zijn centra uit alle boeddhistische stromingen, o.a. zen, Tibetaans en vele vipassana stromingen zoals Pa-auk, U Goenka en Mahasi en ook het christendom is vertegenwoordigd. Vooral de Chinese bevolking zijn zoekers in verschillende boeddhistische stromingen, omdat men vaak niet geboren is binnen een bepaalde meditatiestroming. Het SBS klooster waar U Kumara les geeft, is daar nog extra uniek in, omdat ze retraites organiseert vanuit verschillende tradities.

Zo was Ashin Tejaniya daar vorige jaar, maar ook Pa-auk heeft er een retraite gegeven om jhana’s te ontwikkelen (levels van meditatieve absorptie) en ieder jaar komt de westerse leraar Patrick Kearney vanuit de Mahasi traditie met een stretching therapeut. En er wordt ook Chi Kong gegeven. Het om kunnen gaan en integreren van deze verschillen, maakt U Kumara als oosterse monnik bijzonder. Hij heeft een boek geschreven over jhana’s (meditatieve absorptie) maar onderwijst vooral de open aandacht, zoals onderwezen door Sayadaw Ashin Tejaniya.

Begeleidingsgesprekken

Ik was aangenaam verrast over de begeleidingsgesprekken van U Kumara tijdens zijn retraite in het SBS klooster in Maleisië. Er was begeleiding in kleine groepjes van 3 tot 5 mensen. Hij bleek intuïtief goed aan te kunnen voelen wat er bij iemand speelde, waardoor het een persoonlijke en meer psychologische begeleiding werd in plaats van de meer technische instructies die ik gewend was in Azië. Hij bleek zijn eigen stijl te hebben ontwikkeld die absoluut niet onder deed voor Ashin Tejaniya. Hij sprak ook goed Engels, Ashin Tejaniya is soms moeilijk te verstaan. Toen er in eerste instantie gedachtes kwamen in mijn meditatie over wereldlijke zaken zoals geld, veroordeelde ik dat van mezelf. Tot ik hier leerde te letten op welke conditioneringsprocessen de soort gedachtes deed ontstaan zoals cultuur, gewenning uit de jeugd etc. Toen zag ik meer het onpersoonlijke mechanisme van de gedachtes. Alles is inderdaad oorzaak en gevolg. Ook moeheid tijdens het mediteren zag ik niet meer zo als falen, of iets dat in de weg zit, maar meer als een ingang naar binnen.

Marnix heeft verschillende vipassana- en andere methoden zelf nader onderzocht, zowel praktisch als meer theoretisch. Hij deed dat jarenlang in Azië. De rijke en diverse ervaring die hij opdeed met verschillende meditatievormen en contexten heeft tot een boek geleid waarin hij beschrijft hoe een meditatiebox kan worden gebruikt om out of the box te komen. Hiervoor heeft hij zowel de werkzame factoren, als valkuilen van verschillende methoden in kaart gebracht, met tips en praktische informatie over kloosters en mediatieretraites.