Dagjesmensen die in de zomer de stad Utrecht doen, lopen de binnenstadskerken in. Ik ben een van de tweehonderd vrijwilligers van Kerken Kijken Utrecht die ervoor zorgen dat de deuren van die kerken open staan. Leuk werk!
We verwelkomen de bezoekers en vertellen desgewenst iets over het kerkgebouw. Het gaat niet om evangelisatie. Dit is primair een VVV-activiteit.
De bezoekersaantallen lopen per zomer per kerk in de duizenden. Veel buitenlanders, maar nog meer Nederlanders. Ik ben vrijwilliger in twee kerken, de Janskerk op het Janskerkhof, van de Oecumenische Studentengemeente, en de kerk van de Doopsgezinde Gemeente aan de Oudegracht.
Het leukste van dit vrijwilligerswerk is het contact met mensen. Ik luister als gids, maar ook als André en als godsdienstantropoloog. Wat zeggen mensen dan?
Heel diverse en soms ook heel persoonlijke dingen. Maar opvallend vaak komt het moment dat de bezoeker vraagt: ‘Hier wordt zeker geen kerk meer gehouden?’. Kerken hebben kennelijk de naam dat ze niet meer gebruikt worden voor het oorspronkelijke doel.
Aangezien nog maar een zesde van de Nederlanders met enige regelmaat in een kerkdienst komt, is de kans groot dat de vragende bezoeker alleen in een kerk komt als daar iets niet-kerkelijks gebeurt. Bijvoorbeeld als concertbezoeker. Of als dagjesmens.
Voeg daarbij dat de kerk de laatste tijd vooral in het nieuws is omdat kerkgebouwen afgebroken worden of voor andere doelen worden ingericht: appartementen, boekhandels, supermarkten. De Utrechtse bisschop heeft wat het sluiten van kerken betreft inmiddels een reputatie opgebouwd.
Het is dus helemaal niet verwonderlijk dat bezoekers dit beeld hebben van kerkgebouwen en tot hun retorische vraag komen.
In beide kerken leg ik dan uit dat er nog steeds kerkdiensten worden gehouden en dat bloeiende gemeenschappen daarvoor zorgen. Die mededeling verandert meestal de aard van het gesprek.
Bijna verontschuldigend vertelt men niet meer naar de kerk te gaan, maar wel na te denken over de uiteindelijke levensvragen.
De excuses lijken er allereerst op te wijzen dat men erkent zich vergist te hebben. Maar ik hoor er ook in door dat men zo vrij is het monopolie van de kerk op zingeving te doorbreken. Hoewel als uitgewerkt restant, vindt het gezag van dominee en pastoor bij hen nog enige erkenning, maar het speelt verder geen rol meer.
De bezoekers geven ook aan, zonder dat met zoveel woorden te zeggen, dat ze kerkgang geen voorwaarde vinden om over de zin van het bestaan na te denken. Het lijkt of ze onder een levensbeschouwelijke herverkaveling grondgebied terugpakken.
Vervolgens gaat het gesprek over de standpunten die iemand koestert. Over leven en dood, over tegenslagen, over goed zijn voor anderen, over ervaringen met de kerk en kerkmensen, over wat voor zorgwekkende dingen er in de samenleving allemaal passeren. Soms vertellen mensen in vijf minuten hun levensverhaal.
Als ik kijk naar al die gesprekjes en gesprekken, raadpleeg ik in feite de levensbeschouwelijke barometer van Nederland. De ironie is dat ik dat doe binnen de muren van eeuwenoude kerkgebouwen.
Ik lees van die barometer af dat zo ongeveer vijfzesde van de Nederlandse bevolking afscheid heeft genomen van de institutie kerk, maar niet van het nadenken over zingevingsvragen. En dat men daar, na enige aarzeling, zelfbewust voor uit wil komen. En vooruit wil komen.
Mooi weer!
rita zegt
mooi kerken in utrecht die ik een keer heb bezocht…… ook de domkerk met) wel van huis uit.
ik denk enerzijds vragen over zingeving komen meer los te staan van de kerk en anderzijds denk ik dat de kerk toe is aan meer vernieuwing.
meem als voorbeeld de katholieke voetbalpriester van een paar jaar terug,
die kleedde de kerk toen heel mooi aan met allemaal voetballen en slingers en zelfs een goal op het podium.
dat was een beetje over the top…….maar de kerk zat wel vol….
maar wat deden ze ze stuurden de priester voorlopig de laan uit en werd op non actief gezet…..
mijn inziens hadden ze dit ook aan kunnen pakken om een stukje vernieuwing in te voeren want dit lieten de mensen zien die allemaal weer in de kerk zaten.
ook zijn mensen misschien wel toe aan meer eigentijdse preken …mensen zijn er aan toe om meer verantwoording voor hun eigen leven te nemen.
Klaas zegt
Persoonlijk bezoek ik geregeld een “korte viering” van een half uur op vrijdag tussen de middag, tevens de marktdag hier. We beginnen met verstilling en ontspanning, dan muziek en een tekst die we in stilte op ons in laten werken. Nog eens muziek en dan gelegenheid om een kaarsje te branden voor (evt verre) naasten, of b.v. vrede. Daarna gaat ieder weer zijn weg. Het is een vorm die me bevalt. Preken hoeft niet meer. De locatie is een mooie kleine meditatieruimte van de Doopsgezinde kerk, berekend voor max. 10 personen. En iedereen kan er binnenstappen, er staat een bord in de winkelstraat. En het zijn niet altijd bijbel teksten. Het kan ook een uitspraak zijn van Bomans of Kierkegaard.
Guido zegt
“Ik lees van die barometer af dat zo ongeveer vijfzesde van de Nederlandse bevolking afscheid heeft genomen van de institutie kerk, maar niet van het nadenken over zingevingsvragen. En dat men daar, na enige aarzeling, zelfbewust voor uit wil komen. En vooruit wil komen.”
Ik denk dat je dit niet kunt weten uitgaande van je eigen ervaringen zoals in je stuk beschreven, immers, er zullen heel veel mensen zijn die echt nooit meer een kerk binnenlopen, zelfs niet als dagjesmens. Dat weerspiegelt ook het feit dat niet alleen kerkbezoek maar ook de affiniteit met spiritualiteit tanende is, zoals bleek uit een onderzoek onlangs uitgevoerd.