Mindfulness vereist in de omgang subtiliteit en wijsheid. Commerciële mindfulness is altijd dubieus.
“De afzijdige, onpolitieke benadering van mindfulness gaat voorbij aan de structurele problemen waarmee we leven,” schrijft Suzanne Moore in de opinierubriek van de Britse krant The Guardian van 6 augustus. “Waarom proberen we minder te denken terwijl we juist meer moeten denken?”
Moore heeft gelijk. Ze valt aan wat de Amerikaanse zenleraar David Loy eerder treffend betitelde als McMindfulness.
Subtiliteit
Boeddhisten doen er goed aan de kritiek van Moore en Loy ter harte te nemen. Te vaak hebben ze óf een mindfulnesswinkeltje erbij óf bewijzen ze kritiekloos lippendienst aan de vele zegeningen van mindfulness. Zo maken ze zich medeplichtig aan het aanjagen van een vorm van kwakzalverij die het lijden van mensen niet verlicht, maar dit juist in stand houdt.
Mindfulness vereist in de omgang subtiliteit en wijsheid. Mij zul je niet horen zeggen dat mindfulness als zodanig verwerpelijk is, integendeel. Maar veel hangt af van de context. Commerciële mindfulness is altijd dubieus.
Zelfs als mindfulness ingebed is in boeddhisme, moet je kritisch blijven. Er is een hellend vlak van ‘alles is leeg’ naar ‘mijn problemen zijn niet reëel’. De naam boeddhist beschermt niet tegen het uitglijrisico van wensdenken over een gemakkelijke uitweg.
Wurggreep
Nee, we leven inderdaad temidden van structurele problemen. Of we onszelf uit de wurggreep daarvan kunnen bevrijden, is maar zeer de vraag.
Ik kan Moore wel volgen wanneer ze zich afvraagt: “Waarom proberen we minder te denken terwijl we juist meer moeten denken?” Ook in boeddhistische kring krijgt menigeen een waas voor ogen wanneer het gaat over het ervaren van de werkelijkheid zoals deze is. Alsof inzicht je ontslaat van engagement.
Wie denken in de ban doet, laat zich betoveren door deze waas. Die is er nog niet. Te veel bezig met zichzelf, nog onvoldoende oog voor compassie als bindende kracht. Pas op met zo iemand aan je zijde, zeker wanneer je samen de straat oversteekt.
Karin zegt
“Pas op met zo iemand aan je zijde, zeker wanneer je samen de straat oversteekt.”
Ik schrik hier van.
Sjoerd Windemuller zegt
Het kan geen kwaad om te schrikken. Als de werkelijkheid maar reëel wordt. In onze o zo mooie boeddha natuur gaat onvermijdelijk mara schuil.
Kijk er naar!
Jules Prast zegt
“In onze o zo mooie boeddha natuur gaat onvermijdelijk mara schuil.”
Wat een ontzettend mooi en diepzinnig commentaar, Sjoerd. Over de vraag of boeddhanatuur alleen zuiver was of zuiver en onzuiver, werd in de zesde eeuw al in het Chinese boeddhisme gediscussieerd.
Borisboyo zegt
Ik had op YouTube een lezing gezien van Jon Kabat-Zinn, de grondlegger van de Mindfulness. Wat in eerste instantie werd gebruikt voor het verminderen van de stress bij chronische zieken, mensen met angstoornissen enz. Later ook bij depressies, wat zeker resultaat heeft opgeleverd. Dus in dat geval kan ik mij de self help wel voorstellen, want het is al moeilijk genoeg om met de klachten om te gaan. Hij gaf ook in deze lezing aan dat bv bij het niet streven, niet hoeft te betekenen dat je geen ambities meer hebt. Hij zei ook dat je niet dom hoeft te zijn, en dat je niet oordelen, vervangt door waarnemen, herkennnen en onderscheiden. Hij gaf ook het voorbeeld van de straat oversteken, je herkent dat daar een vrachtauto op je af komt rijden en je hebt het onderscheidingsvermogen om te weten dat als je door blijft lopen dat je dan aangereden wordt. Ik vond het een hele mooie lezing over mindfulness. Zoals in het boeddhisme wordt gezegd, mededogen en wijsheid tezamen, anders werkt het niet.