Er zijn theologen en antropologen. Ieder zijn vak.
Theologen – godgeleerden – verkennen en ordenen de menselijke kennis over God. Van beroep zijn zij betekenisontdekkers, met de Bijbel als uitgangspunt. Al twintig eeuwen boren zij allerlei betekenislagen aan. Zoveel zelfs dat specialisatie nodig bleek: Oude en Nieuwe Testament, systematische en praktische theologie, enzovoort.
Antropologen – mensgeleerden – verkennen en ordenen kennis over de mens als betekenisgever. Cultuur is het menselijk vermogen om de eigen werkelijkheid te interpreteren. Culturen vormen het resultaat. Ook antropologen boren betekenislagen aan en specialiseren zich. Zo kijk ik als godsdienstantropoloog naar de manier waarop gelovigen in allerlei culturen levensvragen beantwoorden met een beroep op God, goden en geesten. Theologen inbegrepen.
Ik moest aan de arbeidsverdeling van de twee vakken denken, naar aanleiding van een kleine cultuurtrend. Nogal wat protestantse theologen kijken terug op de eigen carrière als betekenisverkenner. Recent: Bert Hoedemaker, Frits de Lange, Martien Brinkman, Christa Anbeek, Johan Goud.
In elke fase van hun leven gaven ze op een andere manier betekenis, met andere invloeden en wisselende voorkeuren. Terugkijkend inventariseren ze de minimale restwaarde van het eigen erfgoed, vooral wat hun godsbegrip betreft. Wat gaat nog mee na de revisie van de visie?
Er zit een zekere spanning in ieders zoektocht, sowieso als je wetenschappelijk bezig wilt zijn met een God wiens bestaan niet wetenschappelijk te bewijzen is. Ontzuiling, ontkerkelijking en ontkerstening versterkten die spanning nog eens.
Positiever gezegd spelen al deze theologen in hun geloofsbiografie met betekenissen. Ook al doen ze dat in volle ernst, het blijft een spel. Elke theoloog is een homo ludens die speelt met mogelijke verbanden tussen twee werkelijkheden, de menselijke en de sacrale. Wie dat spel herkent, relativeert de spanning. Die wordt daardoor feitelijk aangenaam, als in een thriller, ook zo’n ernstig spel.
Voor mij als godsdienstantropoloog zijn theologen een spannende stam, met een eeuwenoude dynamische cultuur.
