Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam heeft ongeveer 150 demonstranten van Extinction Rebellion ‘onrechtmatig van hun vrijheid beroofd’, aldus de meervoudige kamer van de rechtbank Amsterdam in een uitspraak van 30 augustus 2022.
Extinction Rebellion is een internationale actiegroep die regelmatig protesteert tegen klimaatverandering en voor klimaatrechtvaardigheid. Tijdens de zogeheten ‘septemberrebellie’ van 2020 hebben enkele honderden demonstranten een kruispunt bezet op de Amsterdamse Zuidas.
Halsema, in haar hoedanigheid van voorzitter van de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland, heeft de demonstratie eerst ontbonden en vervolgens de demonstranten die weigerden te vertrekken gedwongen in bussen laten zetten door de politie. In die bussen zijn ze naar de rand van de stad gereden waar ze zijn vrijgelaten. Twee demonstranten hebben tegen deze zogenaamde ‘bestuurlijke verplaatsing’ beroep ingesteld.
De rechtbank oordeelt nu dat het in bussen dwingen en daar vasthouden van demonstranten vrijheidsontneming is. Artikel 5 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) vereist voor vrijheidsontneming een solide wettelijke basis, en die was er in dit geval niet. De rechtbank oordeelt dus dat de bestuurlijke verplaatsing onrechtmatig was.
‘Burgemeesters door heel Nederland zetten bestuurlijke verplaatsing in om demonstranten te verwijderen. Deze uitspraak toont aan dat ze daarmee hun boekje te buiten gaan’, reageert Jesse Oberdorf van Extinction Rebellion. ‘Het is geweldig dat de rechter nu een duidelijke grens trekt. Hopelijk zet dit een precedent voor de toekomstige behandeling van demonstranten.’
De demonstranten worden bijgestaan door advocaat Wil Eikelboom. Eikelboom: ‘Dit is een belangrijke uitspraak. Steeds vaker grijpen burgemeesters naar het instrument van bestuurlijke verplaatsing om demonstraties op te breken. Ze vinden het een efficiënt middel maar negeren daarmee de kritiek uit de rechtswetenschap dat dit in strijd is met het recht. Het is goed dat de rechter nu duidelijk paal en perk stelt aan deze praktijken’.
