Een half jaar na een onderzoek van voedselwaakhond foodwatch naar de transparantie over nevenwerkzaamheden van bijzonder hoogleraren voeding aan Wageningen University & Research (WUR), blijkt uit een nieuw rapport van foodwatch dat nog steeds één derde niet aan de gedragsregels voldoet. Nadat foodwatch eerder blootlegde dat 46% van de bijzonder hoogleraren voeding in Wageningen onvoldoende transparant was, beloofde WUR beterschap.
WUR zou transparantie belangrijk vinden en “het registreren van de nevenfuncties van (bijzonder) hoogleraren blijft prioriteit binnen WUR en zal blijvend onder de aandacht worden gebracht en worden gemonitord.” Uit het vervolgonderzoek moet foodwatch echter concluderen dat dit vooral bij mooie woorden blijft – en dat WUR haar belofte aan foodwatch en de Minister van Onderwijs heeft gebroken.
Transparantie versus belangenverstrengeling
Campaigner Elif Stepman van foodwatch: “Transparantie is de dag van vandaag zowat het enige controlemiddel om na te gaan of er sprake is van eventuele belangenverstrengeling, nu universiteitsonderzoekers steeds vaker samenwerken met bedrijven. Maar zelfs dat is blijkbaar te veel gevraagd.” Foodwatch hoopt dat WUR het gebrek aan transparantie vandaag meeneemt in haar ‘Open Discussion: The Impact of Collaboration’, waarbij professoren, studenten en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven het gaan hebben over “de sterke en zwakke punten van de samenwerking tussen de WUR en de particuliere sector”.
De stijgende publiek-private samenwerking met bedrijven brengt risico’s met zich mee. Financiering door bedrijven resulteert vaak in gunstige onderzoeksresultaten voor de sponsor, leidt de aandacht af van ongunstige resultaten en biedt minder ruimte voor maatschappelijk en fundamenteel onderzoek. Wetenschap in opdracht van bedrijven kan dan ook tot wantrouwen leiden. In Nederland denkt 42% van de consumenten dat wetenschappers hun onderzoek aanpassen om de resultaten te krijgen die het opdracht gevende bedrijf wil. Stepman: “Nu er steeds meer publiek-private samenwerking is kan een gebrek aan transparantie het vertrouwen in wetenschappelijk onderzoek verder doen dalen.”
WUR breekt belofte
Wageningen University & Research heeft, naar aanleiding het eerdere rapport van foodwatch in november 2020, het gebrek aan transparantie over nevenwerkzaamheden publiekelijk erkend. “Foodwatch constateert echter terecht dat dit (hun nevenwerkzaamheden openbaar te maken op hun profielpagina op We@WUR) niet bij alle onderzochte buitengewoon hoogleraren was gebeurd”, aldus WUR. De universiteit beloofde hierbij ook beterschap op korte termijn: “WUR heeft alle buitengewoon hoogleraren nogmaals benaderd en dringend verzocht de tekortkomingen rond nevenwerkzaamheden in het systeem op korte termijn aan te passen!”. Foodwatch moet echter constateren dat een half jaar later de tekortkomingen rond nevenwerkzaamheden nog steeds niet zijn opgelost. Bijna één derde van de bijzonder hoogleraren overtreedt nog steeds de gedragsregels met betrekking tot nevenwerkzaamheden: die van de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit, de sectorale regeling nevenwerkzaamheden en de Regeling Nevenwerkzaamheden Wageningen University & Research.
Reactie Minister van Onderwijs
Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) heeft naar aanleiding van het eerste rapport van foodwatch Kamervragen beantwoord over het gebrek aan transparantie over nevenwerkzaamheden, waarbij ze stelt: “Ik heb me ervan vergewist dat het bestuur van Wageningen University & Research (WUR) naar aanleiding van de publicatie dit nader heeft onderzocht en de nodige maatregelen heeft getroffen.” De minister heeft aangegeven zelf geen stappen te ondernemen, aangezien naleving van de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit “een vorm van zelfregulering van de sector” is. Aangezien de minister erkent dat “transparantie over nevenwerkzaamheden van hoogleraren in alle gevallen belangrijk [is]”, roept foodwatch het ministerie, de Vereniging van Universiteiten (VSNU) en Nederlandse universiteiten op doeltreffendere actie te ondernemen – aangezien de huidige maatregelen duidelijk niet volstaan.
Foodwatch voert campagne voor onafhankelijke wetenschap – en op z’n minst transparantie hierover – via de campagne en het manifest ‘Stop de uitverkoop van wetenschap!’. Foodwatch roept zoveel mogelijk mensen op om het manifest te ondertekenen.
Onderzoek foodwatch
In totaal zijn er vierentwintig bijzonder hoogleraren voeding werkzaam bij Wageningen University & Research (WUR). WUR stelt: “Alle nevenfuncties van hoogleraren worden transparant weergegeven op onze internetpagina We@WUR.” Uit onderzoek van foodwatch blijkt dat voor 29% (zeven van de vierentwintig) van de onderzochte bijzonder hoogleraren de nevenwerkzaamheden niet (allemaal) openbaar toegankelijk zijn op de universiteitsprofielpagina via We@WUR. Dertien van de in totaal vierentwintig hebben een nevenwerkzaamheid bij een bedrijf, zoals bij Unilever, BASF, Campina en Nutricia. Drie van deze dertien hebben dit niet openbaar toegankelijk gemaakt op We@Wur. Twee van deze drie hebben zelfs helemaal geen profielpagina.
