Het Tibetaans Nieuwjaar (Losar, Lo = nieuw Sar = jaar), die de belangrijkste feestdag in Tibet is en vanaf morgen voor een periode van vijftien dagen wordt gevierd, luidt het jaar (2140) van de Waterslang in. Deze dag is niet willekeurig gekozen, maar is bepaald door Tibetaanse astrologen, op basis van een astrologische kalender die al meer dan tweeduizend jaar oud is. Elk jaar worden hun bevindingen ingepast in de kalender en valt Losar op steeds andere data..
De kalender wordt door Tibetanen onder meer gebruikt om weersomstandigheden te voorspellen en ideale data te prikken om te zaaien en te oogsten. Voor Tsering Dondrup was de kalender het eerste ‘boek’ dat hij las. ‘Elk jaar hadden we een nieuw exemplaar met steeds weer een cover in een andere kleur. Maar altijd was er een afbeelding te zien van vee in het voorjaar’, zegt deze inwoner van Lhasa.
Toen hij ouder werd leerde hij dat elk jaar in de Tibetaanse kalender gekoppeld is aan verschillende kleuren, zoals wit, zwart, groen, geel en rood. ‘Geel staat voor het jaar van de aarde, terwijl blauw, groen en rood staan voor water, hout en vuur.’ Dit jaar is de omslag van de kalender blauw vanwege het jaar van de Waterslang. Het beeld dat Tsering Dondrup is bijgebleven van de dieren in de Tibetaanse natuur in het voorjaar, heeft een diepere betekenis. Ze bergen een fascinerende geschiedenis in zich en zijn volgens hem nog steeds van grote praktische betekenis.
‘De kleuren en de houdingen van het vee, de houding van de kop, hoorns, bek, hoeven en staart, geven de weersomstandigheden in de verschillende perioden van het jaar weer en helpen boeren bij het nemen van beslissingen over zaaien en oogsten. Als de koppen van het vee groen geschilderd zijn voorspelt dat een stevige wind in het voorjaar. Gele poten geven een goede oogst in de valleien aan, terwijl een blauwe buik voldoende regen en potentiele overstromingen voorspelt.’
Volgens Tsetop, adjunct-hoofd van het instituut dat zich bezig houdt met astrologie en berekeningen voor de jaarlijkse kalender, bevat de kalender een overzicht van het klimaat in dat jaar, astrologische verschijnselen en mogelijke calamiteiten. De kalender bevat ook een dagelijkse lijst met dingen die gedaan of gelaten moeten worden. Veel Tibetanen raadplegen de kalender om gunstige data uit te zoeken voor bruiloften, begrafenissen en het inhuldigen van nieuwe woningen. Volgens Tsering Dondrup hangen nog steeds veel oudere Tibetanen gebruikte kalenders in hun huizen om onheil af te weren. Er zijn Tibetanen die hun hele leven wijden aan het opstellen van de data voor de kalenders, zoals Kunga Rigzin (71), die er meer dan zestig jaar tijd in stak.
De Tibetaanse kalender wordt samengesteld op basis van de bewegingen van planeten, de twaalf tekens van de Chinese dierenriem en de vijf planeten Mars, Mercurius, Jupiter, Venus en Saturnus. En de elementen vuur, aarde, ijzer, water en hout. De kalender omvat net als bij ons twaalf maanden en elke zestig jaar wordt een cyclus doorlopen. Naar schatting is de eerste Tibetaanse kalender uitgebracht in 1206. De Tibetaanse kalender is afgeleid van de Indiase kalendertraditie, maar heeft ook elementen overgenomen uit plaatselijke Chinese gewoonten op dat gebied, zoals de vijf elementen water, vuur, aarde, ijzer en hout.
Rigzin en zijn collega’s worden twee keer per jaar, in maart en september, door regionale Tibetaanse weerstations uitgenodigd om een middellange-en lange termijn weersvoorspelling te maken. Weerrapporten die gebaseerd zijn op hun astrologische berekeningen worden sinds 1993 dagelijks uitgezonden door Tibet TV. Dit onderdeel van de uitzendingen is erg populair bij boeren en mensen die op reis gaan in het soms ruige Tibetaanse land.
Meer dan 300.000 exemplaren van de Tibetaanse kalender zijn gedrukt en worden op de Tibetaanse Nieuwjaarsdag in gebruik genomen. In Tibet, Tibetaanse gemeenschappen in de Chinese gebieden in Sichuan, Qinhai, Gansu en Yunnan maar ook in Bhutan en Nepal. De Tibetaanse regering in ballingschap heeft Tibetanen opgeroepen het Tibetaans Nieuwjaar niet te vieren vanwege de toenemende repressie in Tibet en zogenoemde autonome gebieden door de Chinese bezetter en respect te betuigen aan de ongeveer honderd Tibetanen die sinds het voorjaar van 2009 zichzelf in brand staken en van wie de meerderheid is overleden.
De viering van Losar-vijftien dagen lang waarvan de eerste drie de belangrijkste zijn, bestond al in de voor-boeddhistische tijd in Tibet. Voorbereidende oefeningen met het lezen van teksten en meditatie beginnen gewoonlijk vijf dagen eerder. Ook vindt er in de huizen eerst een grote schoonmaak plaats, heeft de familie nieuwe kleren, worden ruzies bijgelegd en schulden vereffend. Er wordt als het ware een nieuw leven begonnen.
De eerste dag van het Losar feest wordt overwegend met de familie gevierd. De tweede dag is aan religieuze zaken gewijd. Er worden grote tanghka’s in de kloosters opgehangen, cham-dansen bewonderd en aan kloosterceremonies deelgenomen. De derde dag wordt in het openbaar gevierd, meestal in de open lucht, en wordt er chaang (gerstebier) gedronken.
De Tibetaanse kalender’ is een lunisolaire kalender. Dat betekent dat een jaar bestaat uit twaalf of dertien maanmaanden die elk beginnen en eindigen met nieuwe maan. Een dertiende maand wordt ongeveer elke drie jaar toegevoegd, zodat een gemiddeld Tibetaans jaar gelijk is aan een zonnejaar. Elk jaar wordt geassocieerd met een dier en een element, vergelijkbaar met de Chinese dierenriem. De dieren wisselen elkaar af in de volgende volgorde: Muis, rund, tijger, haas, draak, slang, paard, schaap, aap, vogel, hond en varken. De elementen wisselen elkaar als volgt op: vuur, aarde, ijzer, water en hout.
Elk element is geassocieerd met twee opeenvolgende jaren, eerst in zijn mannelijke en dan in zijn vrouwelijk aspect. Het geslacht kan achterwege blijven wanneer het uit de aanduiding van het dier herleid kan worden. Het jaar 2013 heeft deze volgorde water-slang-vrouwelijk. Volgend jaar is dat hout-paard-mannelijk.
De dagen van de week zijn genoemd naar de hemellichamen. De namen van de objecten worden ook vaak gebruikt als voornamen, zoals Nyima (Zon) voor iemand die op zondag is geboren, Lhagpa (“Mercurius”) voor iemand die op woensdag is geboren, enz.
Bronnen Daily China en Wikipedia
