In de suttas komen we op verschillende plaatsen het begrip ‘viveka’ tegen. Het is een Pali-woord dat moeilijk te vertalen valt.
Guy – De Poortloze Poort
Met ‘Poortloze Poort’ wordt bedoeld: een gebeurtenis, een aspect, een citaat of een verschijnsel dat onze houding t.o.v. de relatieve werkelijkheid radicaal wijzigt, zoals bijvoorbeeld het plotse besef—het penetrerende inzicht—dat ons hele denkbeeld omtrent Reis, Doel en Inspanning van Dit Leven een volkomen geconditioneerde (door oorzaken en voorwaarden gedreven) illusie blijkt te zijn.
Guy – Over illusie (P. maya)
Er is een duidelijk onderscheid tussen enerzijds de werkelijkheid van het ‘proces’ van ontstaan, bestaan en vergaan en anderzijds de illusie van een ‘zelf’.
Guy – Waarheid
‘Waarheid’ (P. sacca) staat voor alles wat wáár is. Zo is Dhamma wáár. Dhamma is de natuurwet. Het is de kosmische wet, het ‘proces’, de werkelijkheid zoals ze werkelijk is. Yatha bhuta.
Guy – Een constante flux van verandering…
De toekomstige Boeddha zag (P. janami passami) dat het hele universum één doorlopende manifestatie van energie is. Hij ervoer—2400 jaar eerder dan wat Charles Darwin wetenschappelijk documenteerde—hoe alles met alles en iedereen met iedereen verbonden is. Dat alles naadloos in mekaar vloeit.
Guy – Wat gedaan moest worden is gedaan…
Op meerdere plaatsen in de Pali-canon verschijnen de cryptische woorden ‘ Katam karniyam—wat gedaan moest worden is gedaan.’ Wat is de betekenis ervan?
Guy – De essentie
‘Alles wat onderhevig is aan ontstaan, is onderhevig aan vergaan.’
Guy – Ontstaan en vergaan
Ook in de toekomst zal, nà de degeneratie van de Leer, opnieuw een bodhisattva op aarde geboren worden, de leer herontdekken, tot verlichting komen en prediken. Dit is de Boeddha Maitreya—de toekomstige Boeddha, die als een feniks herrijst uit zijn as.
Guy – Ieder is zijn eigen beschermer
De meesten onder ons bewandelen tijdens hun leven de bekende, platgetreden paden. Anderen durven nieuwe wegen in te slaan. Slechts weinigen banen zich een eigen weg. Dit zijn diegenen die hun eigen beschermer worden.
Guy – Alles ontstaat uit gedachten
De Boeddha zegt in de Dhammapada het volgende: ‘Alles wat we ervaren wordt voorafgegaan door het denken. Alles wat we ervaren heeft denken als hun leider. Alles ontstaat uit gedachten.’
Guy – Zelfrealisatie
Zoals het woord het letterlijk aangeeft is zelfrealisatie iets wat je niet aan anderen kunt overlaten. Het is iets wat je zélf moet doen. Ontwaken kan je niet aan iemand anders overdragen of opdragen.
Guy – De zes kwaliteiten van Dhamma
‘De Dhamma is uitstekend verkondigd door de Gezegende; rechtstreeks gericht op waarheid; resultaatgericht; iedereen uitnodigend om te komen kijken; rechtstreeks leidend naar het doel; om individueel ervaren te worden door de wijzen.’
Guy – Conformeer je uitsluitend met waarheid
Zoek niet naar gelijkenissen van Dhamma met religies. Er zijn geen raakpunten. In essentie is Dhamma geen religie. Het is een inzichtsleer. Een wijsheidsleer. Overeenkomsten bestaan bijgevolg slechts in je verbeelding.
Guy – Eén Dhamma
‘Net zoals de oceaan één smaak heeft—de smaak van zout—zo heeft de Buddhadhamma één enkele smaak, de smaak van vrijheid.’
Guy – Wat is ontwaken? Wat is wakker worden? Wat is Verlichting? Wat is Zelfrealisatie?
Maar nu heb ik je gezien, Huizenbouwer! Je zal niet opnieuw dit huis voor me bouwen: al je spanten zijn gebroken en je nokbalk is versplinterd. Mijn geest heeft het Ongeconditioneerde bereikt. Begeerte is tot stilstand gekomen.
Guy – Conditionering
Juist op de dag waarop het vertrouwen van de kalkoen in zijn vriend de slager het grootst is verandert alles. Hij krijgt te maken met een “Black Swan”-event: een gebeurtenis die voor hem compleet uit de lucht komt vallen. En die hem uiteindelijk de kop kost.
Guy – Over wedergeboorte…
Reïncarnatie vindt géén énkele grond in de buddhasasana. In de Dhamma is geen plaats voor een ‘zelf’, een ‘ik’, een ‘ziel’ (P. atta) dat de dood overleeft. Alle fenomenen, dingen, verschijnselen zijn immers ‘zelfloos’ (P. anatta), d.i. ze bezitten geen enkele stabiliteit, geen ‘zelf’, geen ‘ik’, geen ‘ziel’.
Guy – Perfecte aandacht (P. yoniso manasikara)
Perfecte aandacht = aandachtig, systematisch onderzoek dat de beoefenaar aanspoort tot onderscheiden en analyseren. Door yoniso manasikara onderkent de yogi de ware aard van de verschijnselen, fenomenen, dingen (P. dhammas), i.c. hun ontstaan en vergaan.
Guy – Betekenis van ‘hechting’ (P. upadana)
In de letterlijke betekenis slaat upadana op het (materiële) substraat waardoor een actief proces gaande of in leven wordt gehouden. Het is de ‘brandstof’ dat een proces gaande houdt.
Guy – Hechting (P. upadana)
Hechting is nauw verbonden met het ‘ik’. Wanneer het ‘ik’ verdwijnt, verdwijnt ook hechting. Dan wordt alles spontaan. Is alles één. Is alles Dhamma.
Guy – conformeer je uitsluitend met waarheid
Conformeer je alleen met wat wáár is. Vele dingen zijn onwaar. Zijn conditioneringen. Verzinsels. Leugens. Besteed je tijd er niet aan. Verbind er je niet mee.
Guy – Gehechtheid aan regels en rituelen (P. silabbata paramasa ditthi)
De Boeddha somt hier dus de praktijken op die wel leiden tot ontwaken: het bewaken van de zes zintuigpoorten; het achter zich laten van verlangen aan wat dan ook; vertrouwen in de Dhamma; zich verheugen in een ethisch gedrag; het loslaten van wat in deze zintuiglijke wereld (P. samsara) bindt en niet vasthouden aan eigen of door anderen verkondigde opinies.
Guy – Je tijd is kostbaar
Je tijd is beperkt. Verbeuzel hem niet aan bijkomstigheden. Zoek je heil niet in de zintuiglijke wereld. Daar is geen bevrijding te vinden.
Guy – De essentie van Boeddha’s Leer: bevrijding uit dukkha
Bevrijding ontstaat wanneer handelingen niet langer intentioneel gebeuren, maar spontaan én in overeenstemming zijn met de situatie. Zo worden handelingen vrij van voornemens, vrij van ‘worden’. Zo bevrijden ze zichzelf. Zo worden ze een ‘stroom’. Ruimte. Akasa.
