Na een kort ziekbed is in de vroege ochtend van maandag 30 september Zuster Maria Adriaens op 84-jarige leeftijd overleden in het St Jozefklooster te Schijndel. Zij droeg haar archief met meer dan tienduizend tekeningen in 2016 met instemming van haar congregatie over aan het Nederlands Boeddhistisch Archief (NBA). Deze tekeningen waren het resultaat van een levenlang tekenen in de traditie van het Zen Zien Tekenen (ZZT), een vorm van tekenmeditatie die in de vorige eeuw is ontwikkeld door de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar en zenbeoefenaar Frederick Franck.
‘Allemaal bestaan we uit dezelfde sterrenstof: En dat zullen we weten ook.’
Allerd Stikker, Yuval Noah Harari, Philip Blom en vele anderen zijn niet aflatend bezig geweest ons voor te houden dat de aarde ons gaat wurgen als we nog langer blijven aarzelen. Niet dat de aarde een wil heeft om zoiets te beramen; we roepen dit zelf over ons af. Ons wacht de verstikkingsdood, nu al op sommige plekken in de wereld merkbaar, en zeker op relatief korte termijn.
Dick Verstegen – Democratie
We leven in een oordelende samenleving. Dat moet vaak ook wel, want anders kunnen we in dit dualistische ondermaanse niet functioneren. Maar we moeten ook iets anders zien en toelaten: en dat is dat liefde en compassie onze belangrijkste drijfveren zijn.
Dick – De eik in je tuin
Er is een krachtige korte koan over een boom. Een monnik vraagt ernstig aan Joshu: ‘Wat voor zin heeft de komst van de patriarch uit het Westen?’ Joshu antwoordde: ‘De eikenboom hier in de tuin.’
Dick – Altijd weer terug naar de ervaring
De onwetendheid waarop de Boeddha doelt, ontstaat als je je laat meeslepen door primaire, door het ego-gestuurde impulsen. Allemaal angst. Primair: Angst voor tekort, onveiligheid, ziekte en dood. Op een subtieler niveau: angst om gekwetst te worden, angst om de schuld te krijgen, angst om ongelijk te krijgen, angst niet serieus te worden genomen, angst dat je iets verkeerd hebt gedaan. Dat is de onwetendheid waar we het liefst vanaf willen en die we ook kunnen doorzien.
Dick – Bloei
Mijn oog viel op een boekenlegger van de hand van onze vriendin Anne-Riet. Zij had er deze prachtige tekst op gezet: Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu? Je zou het niet zeggen maar het is Nederlands, het vroegste Nederlands zelfs. Zo zeiden ze duizend jaar geleden: Hebben alle vogels nesten begonnen behalve ik en jij; wat wachten we nu, ofwel: ‘Alle vogels zijn al aan het nestelen, behalve jij en ik; waar wachten we nog op?’. Waarschijnlijk een liefdesliedje. Maar mijn hart sprong ook op, omdat er meteen een overdrachtelijke betekenis in me opborrelde.
Dick – De zin van zen
Een monnik zei tegen zijn meester Sozan: Ik ben totaal radeloos, kunt u me helpen? De meester riep zijn naam: ‘Seizei!’ ‘Ja meester’ antwoordde de monnik. ‘Je hebt al drie glazen van de beste wijn uit China achter je kiezen en je blijft volhouden dat je nog niet eens natte lippen hebt!’
Dick – Het komt niet binnen
Ik herinner me dat, toen ik net met zitten begon, de woorden van leraren soms vertraagd binnenkwamen of helemaal niet. Het was alsof ze door een muur heen moesten. Achteraf zie ik vooral ook dat ik ze vervormde. Vaak schiep ik zelf in hun woorden een ‘overkant’ die bereikt moest worden. Of een onneembare kloof. Zeiden ze dat of hoorde ik het zo?
Dick – Het meisje glimlacht terug
Deep down willen wij allemaal dat iedereen ‘gelukkig’ is. Tot vol bewustzijn komt, het leven verstaat en authentiek zijn of haar missie vervult: het leven volledig toelaat zonder angst en met grote liefde (compassie). Deze drive is de essentie van de bodhisattva en kenmerkt alle mensen.
Boekbespreking – Anders Zien van Jotika Hermsen – liefde op het eerste gezicht
Jotika kwam niet alleen tot de conclusie dat Jezus en Boeddha grote vrienden zijn, maar ook dat, vanuit haar nieuwe godsbesef, ‘nirwana’ in het verlengde ligt van God.
Dick – Opnieuw beginnen
In het altijd weerkerende nu is er iets aan het werk. Zullen we dat geest noemen omdat we er geen beter woord voor hebben? Dat wat het leven tot leven maakt? En dat wat zich manifesteert in elk zich ontvouwend moment? Dat wat zich in elk levend wezen toont?
Dick – Toeval
Deze column berust op toeval. Er zit geen diepere betekenis achter. Lees maar als je wilt.
Dick – strandtent
Wat is de mysterieuze aantrekkingskracht van een strandtent? Met je blote voeten op die zanderige houten planken? Die gemengde lucht van zonnebrandcrème, patat, bier en ziltheid? Het altijd aanwezige geluid van branding, zeemeeuwen en hoge kinderstemmen? Dat lome gevoel dat nooit meer iets hoeft en dat alles voor eeuwig uitgesteld mag worden?
Dick – vreugde
Onze oergrond is geen angst, maar levensvreugde. Soms piekt die vreugde even door ons routineuze leven heen. De oervreugde kenmerkt ons van nature, maar zij is overwoekerd door denkbeelden die ons afscheiden en tegenhouden. Deze hardnekkige denkbeelden zo maar overboord kieperen is bijna niemand gegeven.
Dick – Wat wij werkelijk zijn
Wat wij werkelijk zijn is lastig onder woorden te brengen. Of juist heel makkelijk. Wezenlijk zijn wij de bodhi-mind, zoals hele generaties White plum-leraren het formuleerden, steeds een beetje anders.
Dick – Vertrouwen 4
Dus kijk uit je raam en misschien zie je ergens een boom. Hij is geworteld en is aan het groeien. Zijn bladeren komen straks weer uit, misschien nu al zichtbaar. Alles op zijn tijd. Misschien krijgt ie straks prachtige bloesem. En die valt een paar weken later ook weer af. Je kunt die boom vertrouwen. Hij leeft en is zoals ie is.
Dick – Vertrouwen 3
Ik geloof dat leven en dood geen tegenpolen maar elkaars geliefden zijn, zoals het onlangs klonk bij een lied rond de crematie van onze kennis. Zelfdoding is niet gericht tegen jezelf, de wereld of een ander. Je doet het niet zelf, maar het overkomt je. De weg die zich om je voeten vouwt, brengt je daar.
Dick – Vertrouwen 2 (niet)
Dat je er niet uit kunt vallen, geldt voor iedereen, ook en misschien wel juist voor degene die alle vertrouwen kwijt is. Wanneer wij zo het oog laten vallen op de wanhopige die zijn eigen dood regisseert, dan gebeurt er iets heel anders. Dan kunnen wij het vertrouwen schenken dat de ander ontbeert. Iemand kan in het diepe van de dood springen door gebrek aan levensbeaming en vertrouwen in het eigen leven. Maar die sprong kunnen wij vervolgens begeleiden en dragen met òns vertrouwen.
Dick – Andreas Müller kort door de bocht van het ‘zijn’
In mijn ogen is Müller ten prooi gevallen aan ‘nietsisme’. Daar bedoel ik een nihilisme mee, waar ook de historische Boeddha niets van moest hebben. Müller ontkent, denk ik, het mysterie van het doodloze: de bron, de onkenbare kracht onder, in of achter de werkelijkheid. Of toch niet?
Dick – Vertrouwen (1)
Goeroe’s en andere levensleraren houden je voor dat je je het beste kunt overgeven aan het leven zelf. Probeer je krampachtige neiging om de dingen in de hand te houden ‘los te laten’ Ga er maar aan staan. Ook en juist voor mensen die in een diepe depressie terecht gekomen zijn, werkt dit gewoonlijk van geen kant. Wat de goeroe’s eigenlijk zeggen is: vertrouw nou maar. En ze zeggen dat tegen mensen die dat nou juist niet kunnen.
Dick – Altijd weer terug naar de ervaring
Goddelijke onwetendheid. We spreken er vaak over in de zendo, maar meestal zonder er het adjectief goddelijk aan toe te voegen. En was het niet juist iets waar we van af moeten van die onwetendheid. Het heftigste lijden ontstaat toch immers door onwetendheid? De Boeddha zelf heeft het gezegd. En nog wel bij zijn eerste preek in Sarnath. Kennelijk is de ene onwetendheid de andere niet.
Dick – Confidentie
Het was niet makkelijk om over en weer geduld te betrachten en verwachtingen te relativeren. Van een bergwand afdansen was er niet bij deze keer. Eerder het omgekeerde: tegen een putrand opklimmen.
Dick – Vrijen zonder deadline
Je kunt er de klok op gelijk zetten. Regelmatig komt er weer een boeddhist langs die tegen seks te hoop loopt. Daarom bied ik de BD-lezer, bij wijze van column, graag een kort stuk uit mijn boek De tocht van het hart aan dat een iets andere invalshoek heeft dan het stukje waarin de visie van de Amerikaanse zenmonnik Kusala Bhikshu centraal staat. Zou hij echt niet weten dat er wel degelijk een echte zen-koan over seks bestaat?
Dick – Juwelenschip
Mijn vroegere vriend Hans Korteweg heb ik, na een halve eeuw van weg geweest, onlangs weer ontmoet. Wat een wonderlijke belevenis. Nee, ik doel niet op de samenkomst van hem en klasgenoot Roel van Duijn om een jubileum van hun vriendschap te vieren nog niet zo lang geleden. Ik was daar niet aanwezig. Het gaat om een boekje met de naam Het Juwelenschip, dat hij, Hans, samen met een vertaalgroep van acht anderen samenstelde. Ik leerde het kort geleden pas kennen hoewel het al in 2004 is uitgegeven.
