…
VrijdagZindag – sinten-rijmerij
…
VrijdagZindag – Speels vrij zinnig
Wat heet vrijzinnig, na anderhalve eeuw? Heeft het nog steeds zin om het christelijk gedachtegoed aan te passen aan het dominante wetenschappelijke wereldbeeld?
VrijdagZindag – Taalvelden
Ook de politiek kent taalvelden. Elke partij onderscheidt zich zo. Ooit was er een zogeheten parlementair taalgebruik: correct, beleefd, gedeeld, diplomatiek. Nu populisme zich breed maakt, is de onparlementaire omgangsvorm op weg naar normalisering. In de kennismakingsgesprekken goochelden beoogde PVV-ministers met complottermen uit hun werkelijkheid, zoals omvolking. Ze wilden van racisme naar demografie. Andere rol, ander taalveld, beweerden ze eigenlijk.
Vrijdag Zindag – De betekenis van betekenis
Elders in de wereld verloopt dat eerste uurtje van de dag heel anders. De mens, waar ook ter wereld, onderscheidt zich door een uitbundig vermogen om de wereld op geheel eigen wijze te benoemen. Zo ontstaan de vele culturen, talen en religies. Iedereen speelt met repertoires vol betekenissen, klaar voor gebruik – en aanpassing.
VrijdagZindag – lastdier mens
De mens is de andere diersoorten mijlenver vooruit. Dat komt door het menselijke vermogen om aan de eigen werkelijkheid allerlei betekenissen toe te kennen. Elke diersoort heeft één leefwijze, maar de mensensoort kent door die bijzondere gave vele talen, culturen en religies. De wetenschappelijke en technische revoluties van de laatste eeuwen zetten een donderend uitroepteken achter de unieke status van de mens. De mens heeft zich ontwikkeld tot ver voorbij het label ‘diersoort’, zou je zeggen.
VrijdagZindag – Eindexamen
Terugkijkend op wat ik toen als eindexamenleerling allemaal wist, voel ik me uiterst dom. Vooral van de exacte vakken resteert weinig. Of bleef een manier van denken over? Eenmaal op de universiteit werd de kennis versmald en verdiept. Veel informatie die ik in de studie vergaarde, is eveneens weggezakt. Maar een manier van denken vestigde zich.
VrijdagZindag – Vier partijculturen
Vorige week werd een hoofdlijnenakkoord gepresenteerd voor een nieuwe regering. Vier partijen hebben hun manier van betekenis geven vertaald naar toekomstig regeringsbeleid. Ik doe een klein antropologisch veldwerkje over de vier partijculturen. Op welke manier speelt iedere partijleider met het eigen betekenisrepertoire en de verworven machtspositie? Welke waarden sturen dat spel aan?
VrijdagZindag – Vier partijculturen
Deze week werd een hoofdlijnenakkoord gepresenteerd voor een nieuwe regering. Vier partijen hebben hun manier van betekenis geven vertaald naar toekomstig regeringsbeleid. Ik doe een klein antropologisch veldwerkje over de vier partijculturen. Op welke manier speelt iedere partijleider met het eigen betekenisrepertoire en de verworven machtspositie? Welke waarden sturen dat spel aan?
VrijdagZindag – Pinksterassociaties
Heel actueel: Hoe zit het in het nieuwe regeerakkoord met de medemenselijkheid en de zorg voor de aarde en haar bewoners?
VrijdagZindag – Consequent inconsequent
Kennelijk bevat het menselijke gedragsrepertoire tegengestelde scenario’s. De loop van omstandigheden brengt mensen ertoe om wissels om te zetten, waardoor ze op een heel ander spoor terecht komen.
VrijdagZindag – Geen gewone vier mei
De polarisatie dreunt dus om acht uur mee met de klokslagen. Zelfs de demonstranten die van de Dam geweerd worden, herinneren in hun afwezigheid aan de meningsverschillen. De diepere zin is complexer dan de oneliners van de polarisatiewoordvoerders. De nationale eenheid van het Dam-ritueel, met koninklijk stempel, verhult kunstmatig de verdeeldheid.
VrijdagZindag – Het bestaat niet
De wetenschap kan nog steeds gezaghebbend bepalen wat, rationeel gedacht, echt werkelijk is. Maar als mensen de grens overgaan naar het Land van de Onbeperkte Betekenisgeving, is alles mogelijk. Illusies, zoals dit brilletje, mogen er zijn. En bijvoorbeeld ook mythische cyclopen of Minions.
VrijdagZindag – Elite
Hebben populisten toch een beetje gelijk met hun kritiek op de elite? Kijk even mee. Een klein theater, een tribune, twee acteurs. Het stuk: een progressieve journaliste interviewt een populistische mediafiguur. Dat interview wordt al snel een krachtmeting. Normaal kijk je als toeschouwer vanuit de donkere zaal naar acteurs in de schijnwerpers. Maar hier gaat […]
VrijdagZindag – Keuzesamenleving
In vrij korte tijd zijn in onze samenleving de keuzemogelijkheden verruimd. De hele dag door spelen we met mogelijkheden. In de supermarkt vinden we voor elk artikel tig varianten. Gaan we uit eten, dan is de keuze van type restaurant en menu onbeperkt. Bij verkiezingen willen zo’n twintig partijen onze stem. Eindexamenscholieren lassen een tussenjaar in omdat ze nog niet weten welke van de vele opleidingen ze willen volgen.
VrijdagZindag -De christelijke Reli-driehoek
Na aanvankelijke tegenwerking brengt de Jezus-beweging het in de eerste eeuwen na het optreden van de stichter tot staatsgodsdienst. Het vermoedelijke geboortejaar van de profeet wordt zelfs het begin van de officiële jaartelling. Door de adoptie door de staat krijgt het sociale hoekpunt van de Reli-driehoek een geheel nieuwe invulling. De beweging verandert in de institutie kerk, met de staat als machtskader en als garantie voor voortbestaan en uitbreiding. De verbeelding laat zich uitdagen door deze ingrijpende verandering, want de band met de staat moet gerechtvaardigd worden.
VrijdagZindag – Reli-driehoek en Goede Vrijdag
Goede Vrijdag is een goed moment om de Reli-driehoek te toetsen aan het christelijke lijdensverhaal. Welke rol spelen daarin het heilige, het sociale en de verbeelding? En hoe biedt deze specifieke invulling van de driehoek een visie op de problematische overstijgende verschijnselen waar mensen onder te lijden hebben?
VrijdagZindag – Reli-driehoek
Religie biedt betrokkenheid op een heilig iets dat de mens overstijgt. Dat overstijgende heilige staat tegenover profane overstijgende verschijnselen. Denk aan dood, ziekte, tijd, natuur, heelal, kwaad, samenleving, zelf. Die maken het leven op allerlei manieren ingewikkeld. Het overstijgende heilige is de bondgenoot in de moeizame omgang met die profane overstijgende gehelen.
VrijdagZindag – Schemarepertoires
Van uur tot uur hanteren mensen hun eigen schemarepertoire, geroutineerd en meestal zonder nadenken. Dat doen ze voor de maaltijden, de kleding, het kijkgedrag en nog veel meer. Een schemarepertoire vereenvoudigt het immense aanbod aan betekenissen en zorgt voor regelmaat en voorspelbaarheid. Je schemarepertoire is de grammatica van je leven.
VrijdagZindag – Prijsschieten
Religie? Een kwetsbaar verschijnsel. Even prijsschieten. Allereerst: waarom zou je er een levensbeschouwing op na houden waar de twijfel structureel zit ingebouwd? Je zoekt zekerheid, maar je krijgt antwoorden die nieuwe vragen oproepen. Je moet geloven, zeggen ze dan, maar dat is het hem juist, want betrouwbare kennis levert dat geloof niet op. Verlegenheidsoplossing: je […]
VrijdagZindag – Wij primitieven
De westerse culturen die zich ooit zo verschrikkelijk beschaafd vonden, hebben de wereld verschrikkelijk primitief gemaakt. De zelfbenoemde beschaafden zijn onderaan de morele ladder beland. De mooie VN-waarden zijn op veel plekken dode letter. Met de export van het kapitalistische systeem heeft de vernieling van de aarde een desastreuze schaalvergroting ondergaan.
VrijdagZindag – Kwetsbare democratie
Na de laatste verkiezingen krijgen centrum-linkse partijen, met vaak een lange geschiedenis, van nieuwe rechtse succespartijen het etiket ‘elitair’ opgeplakt. Je zou bij ‘elite’ natuurlijk kunnen denken aan de lobby van de vaderlandse multinationals en agro-industrie, maar in dit geval wordt ‘elite’ vereenzelvigd met de zogenaamde theoretisch of hoger opgeleiden. Die stemmen volgens onderzoekers vooral centrum-links, terwijl veel praktisch of lager opgeleiden een voorkeur hebben voor centrum-rechtse partijen.
VrijdagZindag – Waardenvolle dialoog
Je hebt van die discussies. De wrevel neemt toe, zoals tussen links en rechts, of rechts en nog rechtser, tussen democraten en anti-democraten, tussen wereldburgers en de patriotten van de heilige landsgrens.
VrijdagZindag – Versies
We zien een Japanse film, ‘Monster’. Een doolhof van verwikkelingen, met sprongen door de tijd. Plotvraag: heeft een leraar een leerling geslagen? Eigenlijk zijn het drie films, met de versies van moeder, leraar en leerling. Wie heeft gelijk? En wat is dan waarheid? En uiteindelijk (titel!) de morele vraag: hoe monsterlijk is iedereen? Wij ook, als kijkers, met onze vooroordelen?
VrijdagZindag – Slachtveld
De economische wetten die onze beschaving en welvaart onderbouwen, worden in oorlogstijd met voeten getreden. Heel veel kapitaalgoederen worden botweg vernietigd. Alleen de wapenindustrie werkt optimaal, en na de vrede de bouw.
