Boeddhisten geloven niet in een onveranderlijk ik, dat dat een illusie is. Die filosofie wordt steeds meer ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. ‘Boeddhisten beweren dat niets constant is, dat alles verandert door de tijd heen en er een steeds veranderende stroom van bewustzijn is,’ zegt Evan Thompson, professor en neurowetenschapper aan de University of British Columbia.
Ook vanuit een perspectief van de neurowetenschappen zijn de hersenen en het lichaam voortdurend in verandering. Er is niets dat met het gevoel overeenkomt dat er een onveranderlijk zelf zou bestaan, zegt Thompson. Neurowetenschappers en boeddhisme kwamen onafhankelijk van elkaar tot deze ideeën, maar sommige wetenschappers zijn onlangs begonnen met verwijzing naar het boeddhisme in hun werk en accepteren de theorieën die voor het eerst werden geponeerd door de Boeddha, zo’n 2600 jaar geleden.
Er is wetenschappelijk bewijs dat zelfstandige verwerking in de hersenen niet is geïnstantieerd in een bepaalde regio of netwerk, maar zich eerder uitstrekt tot een brede waaier van fluctuerende neurale processen. Thompson, wiens werk studies van de cognitieve wetenschap, fenomenologie en boeddhistische filosofie omvat, zegt dat dit niet het enige gebied is waar neurowetenschap en boeddhisme samenkomen. Sommige neurowetenschappers geloven dat cognitieve functies niet constant zijn, maar getraind kunnen worden door middel van meditatie.
In de neurowetenschappen is diepe slaap een black-out zonder bewustzijn. In de Indiase filosofie beweren sommige theoretici dat er wel degelijk een subtiel bewustzijn aanwezig is in een droomloze slaap, maar er gewoon een gebrek aan vermogen is om die in het geheugen op te slaan. Studies van slaappatronen van mediteerders suggereren dat dit inderdaad het geval zou kunnen zijn.
Maar noch het boeddhisme, noch de neurowetenschap heeft een definitief antwoord op hoe precies bewustzijn zich tot de hersenen verhoudt. Boeddhisten geloven dat er enige vorm van bewustzijn is dat niet afhankelijk is van het fysieke lichaam. Thompson en collega’s zijn het daarmee niet eens. Maar Thompson steunt de boeddhistische opvatting dat het zelf in feite bestaat. Thompson: ‘In de neurowetenschappen kom je vaak mensen tegen die zeggen dat het zelf een illusie is die gecreëerd is door de hersenen. Mijn mening is dat de hersenen en het lichaam in het kader van onze fysieke omgeving samenwerken om een gevoel van eigenwaarde te creëren. Ik vind het misplaatst om te zeggen dat het alleen een illusie is.’
Deze samenvatting is uit een oorspronkelijke publicatie in Quartz http://qz.com/506229/neuroscience-backs-up-the-buddhist-belief-that-the-self-isnt-constant-but-ever-changing/
G.J. Smeets zegt
“In de neurowetenschappen kom je vaak mensen tegen die zeggen dat het zelf een illusie is die gecreëerd is door de hersenen. Mijn mening is dat de hersenen en het lichaam in het kader van onze fysieke omgeving samenwerken om een gevoel van eigenwaarde te creëren. Ik vind het misplaatst om te zeggen dat het alleen een illusie is.”
Zo is het maar net. Het zelf – ik en jij – is bepaald geen illusie. Een illusie zou zijn te menen dat ik en jij het centrum van de wereld zijn.
Kay zegt
@ G.J Smeets Deze neurowetenschappers zijn materialisten en die zien de hersenen als een rots. Bewustzijn=illusie en hersenen=materie is werkelijk. Veel neurowetenschappers zijn zo onder de indruk van hun fysiek onderzoek, meten en bevindingen dat ze alles verklaren in termen van materie als ware het enig ware.
Kees moerbeek zegt
Ontnuchterende artikelen uit het magazine VvB, najaar 2015. Zo lang geleden is dat toch niet :-)
http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/2015/zelfbeeld.html
http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/2015/ui.html
http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/2015/ik.html
http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/2015/thanissaro.html
‘Veel neurowetenschappers zijn zo onder de indruk van hun fysiek onderzoek, meten en bevindingen dat ze alles verklaren in termen van materie als ware het enig ware.’ Lijkt me in strijd met ‘juist spreken’, want ‘lasterlijke taal’ en ‘harde woorden’. Twee keer foei dus.
Het zijn juist neurowetenschappers geweest die neurale plasticiteit ontdekt hebben. Beweren dat uitgerekend neurowetenschappers hersenen als een rots zien is zonderling :-( Tenzij rotsen bijvoorbeeld kunnen leren en dat als gevolg daarvan de structuur van rotsen kan veranderen. :-(
‘Neurale plasticiteit (ook wel aangeduid als neuroplasticiteit, corticale plasticiteit of kortweg plasticiteit) duidt op veranderingen in de organisatie van de hersenen van individuen als gevolg van ontwikkeling, leren of ervaring. Neurale plasticiteit kan verschillende vormen aannemen. Het kan optreden als onderdeel van de normale ontwikkeling, als onderdeel van leerprocessen bij normale volwassenen en na hersenletsel.’
https://nl.wikipedia.org/wiki/Neurale_plasticiteit
Drie keer foei, want ‘juist spreken’ betekent ook ‘onthouding van onzinnig gepraat’.
G.J. Smeets zegt
Niet alleen bij sommige neurowetenschappen kom je het malle idee* tegen dat het zelf een illusie is.
Je komt het ook tegen bij boeddhisten die het anatta-concept verbasteren. En die bovendien de wereld zoals ze ons verschijnt als illusoir bestempelen (‘samsara’ noemen ze dat). En die hun filosofische fantasietjes aan elkaar breien met termen als ‘oneindig bewustzijn’ of ‘non-dualiteit’ en zo meer. Ik kom ze hier in de BD pagina’s regelmatig tegen.
De makke van dergelijke fantasten is dat ze pretenderen te weten dat er zoiets is als de echte absolute realiteit. Als je dan vraagt hoe ze dat weten, hoe je zoiets vaststelt is het antwoord “Dat moet je voelen” of “Dat heb ik ervaren.” En daarmee beroepen ze zich op wat ze aanvechten, namelijk de realiteit van persoonlijke ervaring en perceptie. Aandoenlijk wel, dat gedraai in de rondte.
* voor geïnteresseerden: een kort en krachtige toelichting op de mallotigheid van dat idee is hier te vinden.
https://3quarksdaily.com/3quarksdaily/2020/12/neuroscience-shouldnt-divorce-perception-and-reality.html#more-189955
G. Verbeek zegt
wiens illusie is de ware? yours or mine?