‘In dit klimaat kunnen we geen vooruitgang boeken: op gebied van discriminatie, achterstelling van minderheden, armoede en ongelijkheid moet een degelijk maatschappelijk debat gebeuren en met het huidig politiek beleid is daarvoor weinig of geen ruimte. Zo eenvoudig is het. Er zou nog heel wat moeten veranderen, er is nog veel werk aan de winkel.’
Met dit citaat zou hij straks dit interview afsluiten; maar eerst blikt Youssef Kobo kritisch op de samenleving van vandaag. Hij is activist, rechtenstudent aan de VUB en bestuurslid bij KifKif, een interculturele beweging die strijdt voor gelijkheid en tegen racisme: ‘Er is een grote nood aan een degelijk maatschappelijk debat om de ongelijkheid en de discriminatie ten gronde aan te pakken.’
Eerst moet de politiek ten gronde veranderen?
Absoluut, we kunnen niet anders.
Zijn er dan helemaal geen partijen die verandering kunnen brengen?
Er wordt bij sommige politieke partijen -CD&V, SPa, Groen, Pvda- wel met streefcijfers gewerkt, maar daar blijft het bij. Ik ben daar niet van overtuigd: je moet ook zien wat die partijen de afgelopen jaren, decennia zelfs, hebben uitgevoerd op het vlak van bestrijding van ongelijkheid, discriminatie en armoede. En dan zie je daar helemaal niets van. In tijden van verkiezing passen ze hun programma natuurlijk wat aan, afhankelijk van naar welke groep ze zich richten: als eender welke partij gaat praten over ondernemerschap, hebben ze het over positief ondernemerschap, lastenverlaging enz. en als ze praten voor een groep minderheden dan zeggen ze ongelijkheid en discriminatie te gaan aanpakken, maar er is geen vooruitgang.
Wat vooral ontbreekt is een maatschappelijke draagvlak om dat probleem aan te kaarten. En zeker als je kijkt naar de reacties van de vox populi, is de reactie ronduit negatief.
Wat bedoel je daarmee, dat er geen draagvlak is?
De modale burger staat negatief tegenover ingrijpende maatregelen, zoals het afschaffen van het hoofddoekenverbod, om de discriminatie op de arbeids- en huisvestingsmarkt aan te pakken. We hebben nog een lange weg af te leggen. Op momenten zetten we zelfs een stap achteruit!
Hoe kan dat maatschappelijk draagvlak groter worden?
Er zijn daarin twee belangrijke actoren, die daarin veel verandering kunnen in brengen: enerzijds de media, anderzijds de politiek, omdat deze twee actoren het maatschappelijk debat aanzwengelen. Er is het discours over rechten en plichten en het neutraliteitsdebat: voor mij zijn dat twee politieke instrumenten om discriminatie verder te bewerkstellingen i.p.v. het tegen te gaan.
De vrijheid van burgers blijft daarin beknot, bv. in het hoofddoekenverbod. Stel je voor dat morgen politici in het parlement bespreken of een vrouw in minirok de publieke ruimte al dan niet mag betreden of achter het loket van een openbare functie mag staan.
De media, dat is nog een ander verhaal: het grote probleem in Vlaanderen is dat er te weinig gekleurde mensen op de redacties werken. Redacties zijn vooral blank, met journalisten uit de middenklasse en die ook schrijven voor een middenklasse: zij willen niet te veel gaan botsen met de opvattingen van het publiek waarover ze schrijven. Dus zal je in de media niet veel tegengestelde meningen terugvinden.
Vanuit hun commercieel perspectief -media moeten verkopen- willen sommige redacties wel diversifiëren om zich aan te passen aan de demografische veranderingen van de maatschappij, maar ze doen niet veel moeite.
Dat is ook wat Bleri Lleshi (activist en auteur van o.a. ‘De neoliberale strafstaat’ (uitg. Epo), red.) zegt: het debat wordt gevoerd door het foute soort mensen: blanke, hoogopgeleide mensen uit de middenklasse.
Dat klopt. Er wordt vaak gesproken over minderheden, maar niet bij minderheden. Probeer je ‘s voor te stellen dat er morgen in Terzake een debat is over de vakbonden, maar men laat daarbij niemand van de vakbonden aan het woord. Dat is onvoorstelbaar. Maar bij minderheden gebeurt dat dus al jaren, al decennia. Ze hebben het over die mensen, maar ze gaan de dialoog niet aan. Dat is werkelijk schandalig.
Als je de integratiemonitor van minister Bourgeois bekijkt, blijkt daaruit dat een op twee Vlamingen wantrouwig staat tegenover minderheden. Uit onderzoeken is verder gebleken dat het net die mensen zijn die nooit contact hebben met minderheden, die daar wantrouwig tegenover staan! Dus waar halen die mensen hun informatie over de minderheden? Uit de media, die een negatief beeld geven van de minderheden.
De beeldvorming is cruciaal in onze samenleving. Die staat negatief tegenover minderheden. Zo zal je bijvoorbeeld de woorden ‘fundamentalistisch,’ ‘radicaal’ en ‘extremistisch’ enkel terugvinden in berichtgeving over moslims. Ik heb die woorden nog nooit gelezen of gehoord bij berichtgeving over christenen of orthodoxen. Door de kracht van de herhaling in de media worden die begrippen ook geïnternaliseerd door die groepen zelf! Ook moslims gaan mee in dat verhaal en zich de vraag stellen ‘we zitten met een probleem in onze gemeenschap’.
Als volgende week moslim-jongeren in Antwerpen iets fout doen, zorgt dat in de mainstream-media voor minstens drie weken overbelichting van die feiten, met debatten die dan gevoerd worden over ‘waar gaan we heen met onze multiculturele samenleving?’.
Daarentegen staat dan dat als er betogingen en rellen zijn in Vlaanderen, er helemaal niet wordt gewezen naar religieuze of culturele achtergrond van de relschoppers; die mensen vormen geen gevaar, want ze maken deel uit van de dominante meerderheid. Dat heten dan ongeregeldheden. Terwijl er bij eender welk feit met moslim-jongeren meteen gesproken wordt over rellen, met de bijhorende media-heisa waarbij politici zich maar al te graag voor de camera werpen en zware maatregelen eisen.
Er is dus een enorme ongelijkheid in de beoordeling.
Datzelfde geldt voor berichten over het gevaar voor terrorisme: als ergens in de wereld een moslim zich opblaast, dan is dat terrorisme -terecht-, maar als een niet-moslim dat doet dan is dat een eenzame gek, een zonderling.
Onlangs met die jongeman die de VRT wilde opblazen, had men het er over dat hij eigenlijk een briljant student is, maar een beetje zonderling; maar er wordt niet gesteld dat het terrorisme zou zijn, helemaal niet. En met die jonge moslim die in januari een boodschap op zijn Facebook zette waarin hij opriep om beter niet nieuwjaar te vieren op de Grote Markt, koppen alle media meteen ‘Terroristen dreigen met aanslagen’.
Ook Breivik is -volgens die stelling- een eenzame gek, maar zeker geen terrorist.’
KifKif
‘Deze week ontmoette ik Bear Grills (Rachid Abourig (36), alias ‘Bear Grills van Aantwaarpe’ is een hit op sociale media, red.), na een interview bij Terzake. Dat is een heel sympathieke, bescheiden man. Maar zijn oproep om blanco te gaan, is een onbezonnen boodschap. Met organisaties zoals KifKif proberen we jongeren met een allochtone achtergrond bewust te maken van wat er speelt in de wereld, hoe ze kunnen deelnemen aan het maatschappelijk debat, met de nodige dosis zelfkritiek. Wat Rachid doet met zijn videoboodschap is net de jongeren depolitiseren. Politiseren van jongeren is een werk van lange adem. Het omgekeerde is gebeurd in een vingerknip. Met zijn oproep om niet te gaan stemmen, cultiveert hij apathie.
Kan zo’n actie zoals die van Rachid, waarbij hij allochtone jongeren wil aanspreken, het verschil maken?
Het is knap hoe hij via sociale media veel jongeren van de allochtone gemeenschap kan bereiken, maar een goede begeleiding ontbreekt.
Een blanco stem, zeker vanuit die groepen, is voor politici een geschenk uit de hemel, omdat zij op die manier geen rekening moeten houden met die groep mensen. Alle politiekers uit het hele politiek spectrum redeneren op dezelfde manier: ze richten het beleid van hun politieke partij deels op de ideologie van de partij, maar vooral op de vraag ‘waarmee halen we onze meeste stemmen?’. Het werk van hun studiediensten is na te kijken welke groep mensen ze nog moeten overtuigen om voor hun partij te stemmen en met welke maatregelen ze dat kunnen bereiken? Als allochtone jongeren blanco stemmen dan hoeven politici met hen geen rekening te houden.’
In België
‘De toestand is dramatisch: gezaghebbende internationale organisaties duiden ons voortdurend op rapporten waaruit blijkt dat er een structurele discriminatie en achterstelling is van minderheden in België: zowel wat betreft de schoolachterstand en discriminatie in huisvesting en tewerkstelling. Verschillende factoren blijven dat in de hand werken, zoals de onwetendheid en het ontbreken van de erkenning van het probleem. Een schrijnend voorbeeld daarvan is een schepen van diversiteit in de tweede grootste stad van België (Liesbeth Homans, red.) die openlijk stelt dat ‘racisme relatief is’! In een stad waar de helft van de jongeren een migratie-achtergrond heeft! En die stelling bevestigt ze nog ‘s in Knack. Zij minimaliseert en marginaliseert het bestaan van discriminatie.
We doen niets aan die ongelijkheid, ondanks dat in elk rapport opnieuw wordt bevestigd door vooraanstaande organisaties zoals Verenigde Naties, Amnesty International, Europese Unie, Oeso: allen bevestigen keer op keer de structurele discriminatie en achterstelling van minderheden in ons land. En er gebeurt verder niets mee!’
Wat kunnen organisaties zoals KifKif daarin betekenen?
‘Met KifKif houden we de vinger aan de pols. Maar dat is een te kleine organisatie om veel verandering te kunnen brengen. KifKif telt een drietal werknemers en de rest van de medewerkers zijn, zoals ikzelf, vrijwilliger.
Als samenleving moeten we nu starten met te investeren in jongeren, i.p.v. die hele generatie jongeren met allochtone achtergrond te negeren. We vergeten vaak dat we allemaal in dezelfde schuit zitten: de vergrijzing hangt ons als een zwaard van Damocles boven het hoofd. Er komen steeds meer gepensioneerden en dan wordt een hele generatie jongeren nog uitgerangeerd. Onbegrijpelijk.
Bij veel jongeren met allochtone achtergrond kan je een houding van onverschilligheid zien: ze zijn het beu, omdat ze al van jongs af aan gediscrimineerd worden. Men verwacht niets van die jongeren, ze worden genegeerd. Integendeel worden ze vaak onderworpen aan politiecontroles zonder aanwijsbare reden. Dat werkt enorm in op die jongeren, zeker als ze merken dat hun Vlaamse vrienden dat niet hoeven te ondergaan.
Als moslim wordt je constant neergesabeld. Je zou de nieuwsberichten ook ‘s moeten lezen vanuit het standpunt van de minderheden en dan kan je daar heel ander beeld over krijgen.
Wat nu gebeurt is dat we door die houding van discriminatie een hele generatie weggooien en we gaan daar allemaal de prijs voor betalen.’
Ondanks dat blijf je alles wat er gebeurt op vlak van ongelijkheid en discriminatie op de voet volgen en erover berichten in kranten en tijdschriften. Je lijkt er zelfs heel positief over...
‘Optimism is a moral duty maar zoals ik al zei: er is nog veel werk, nog heel veel werk.’
Dank u wel voor dit gesprek.
Dit is een artikel uit de www.giesbaergskekoleurengazette.be het boeddhistisch magazine, editie van 1 juli 2014.
Léon zegt
Als moslim wordt je constant neergesabeld. ‘wordt’ zonder ’t’ graag.
Joop Ha Hoek zegt
Dank je Léon. De redacteur die dit bericht bewerkte is een echte Rotterdammer. Hij zegt: ik gaat, ik doet en volkshuisvestiging. We hebben hem al een paar keer onderhouden over die spraakstoornis, maar hij pikt het niet op. We beoefenen hier in de redactiebunker de hele dag metta, maar deze T was de druppel die de emmer deed overlopen. We hebben hem vriendelijk doch dringend verzocht naar een andere baan om te zien. Ik doet dat, zei hij.
Sjerab zegt
Er zit een fundamentele denkfout bij organisaties als Kifkif. Onze maatschappij vertrekt (of zou moeten vertrekken)vanuit een totale gelijkheid tussen man en vrouw. Ook de dag van vandaag dienen we er nog steeds de nodige aandacht voor te hebben om dit evenwicht zoveel mogelijk na te streven. Zolang die gelijkheid niet wordt nagestreefd, loop je achter. Het heeft ook geen enkel nut een discussie aan te gaan over het hoofddoekendebat of een ander onderwerp, tenzij je die gelijkheid eerst zelf toepast. Anders komt deze ten zeerste over als een discriminatie en dat is toch wat Kifkif juist probeert aan te kaarten. Elke verandering begint in jezelf en je eigen houding. En dan praat ik nog niet over de houding ten opzichte van alle levende wezens!
Robert Keurntjes zegt
Youssef Kobo noemt twee belangrijke actoren: de politiek en de media. Wat hij over hen zegt is zeker niet geheel onterecht. Wat ik echter mis is de derde belangrijke actor: de Islamitische gemeenschap. Het beeld dat nu bestaat van de Islam is overwegend negatief en gewelddadig. Ik zit met smacht te wachten totdat moslims opstaan en een ander beeld laten zien. Een paar dagen geleden was er een demonstratie van een kleine groep moslims tegen geweld. Eindelijk denk ik dan, maar waarom staan daar geen duizenden moslims, Sjiieten en Soennieten naast elkaar? Waar blijft de imam die oproept tot vrede, tot het beëindigen van de strijd van moslim tegen moslim en van moslims tegen niet-moslims?
Gisteren was er een jongeman in Nieuwsuur die de vraag werd voor gelegd of geweld te rechtvaardigen valt in de strijd van Isis voor het Kalifaat. Zijn antwoord was dat we dat aan het ministerie van defensie moeten vragen. Ik snap zijn boosheid wel, maar een dergelijk antwoord draagt niet bij tot begrip. Ik hoef niet te weten hoe het ministerie geweld rechtvaardigt, ik wil weten hoe een moslim geweld rechtvaardigt. Ik zou ze gunnen dat als een dergelijke vraag gesteld wordt ze met een antwoord komen dat laat zien hoe zij het rechtvaardigen. Mag geweld volgens hen of is het een noodzakelijk kwaad? Misschien is er een antwoord dat te begrijpen is, en zo niet waar blijft de moslim die met hun in debat gaat?
Wil je dat het volk een positiever beeld krijgt van de Islam, laat dat beeld dan zien. Laat zien dat de Islam geen religie is van geweld maar van zorg voor anderen. De politiek en Hollywood kunnen wel schande spreken van de ontvoering van honderden meisjes door Boko Haram, ondersteunt door de media, maar waar zijn de Islamitische vaders en moeders die opstaan en zeggen dat dat niet kan. Waar blijven de vredesprijzen voor Malala uit de Islamitische wereld?
Nu hebben we het idee dat men naar Syrië gaat om andere moslims te doden. Ik zou liever horen dat ze naar Syrië gaan om mensen te beschermen, maar er moet nog heel wat gebeuren om dat beeld te veranderen, en dat beeld kan niet veranderd worden door de media en de politiek, dat zal echt vanuit de Islamitische gemeenschap moeten komen.
Ik wens iedere moslim een gezegende ramadan en dat de geest van de ramadan zich over de wereld en het hele jaar mag uitspreiden.
Pieter zegt
De ongelijkheid is ook te zien in het aantal criminelen en problemenmakers per bevolkingsgroep. Daar hebben veel mensen last van. Een aantal van die problemenmakers is nu aan het vechten voor een kalifaat, waar vrouwen weer gewoon overal (wanneer ze naar buiten mogen) hoofddoeken kunnen dragen.
Ujukarin zegt
Lastige situatie, elke religie heeft zijn extremisten en de ‘massa’ van hun volgelingen zal langzaamaan moeten groeien naar afstand nemen van dat groepje wolven-in-schaapskleren. Zoals i.h.a. boeddhistische leiders dat doen van de mafkezen in Myanmar en Sri Lanka, en Christenen van de Amerikanen en Staphorsters die alle homo’s minimaal willen wegdrukken en soms erger.
De islam heeft als extra probleem dat extremisten de hoofdzetel in handen hebben. Zolang je in Saoedi Arabie geen kerk of tempel _mag_ bouwen, als immigrant geen boeddhabeeldje etc. mag bezitten, en vrijwel wereldwijd moslims vinden dat ex-moslims vogelvrij zijn en minder bescherming tegen-kop-afhakken verdienen dan gewone burgers dan moet de ‘massa’ waar blijkbaar ook Youssef zich toe rekent toch nog een stuk meer afstand nemen van deze gijzelende extremisten. Dan pas wordt het wat makkelijker om een rol als volwaardig gelijkberechtigd burger van een modern land te claimen…
With folded palms,
Arisia zegt
‘Maar bij minderheden gebeurt dat dus al jaren, al decennia. Ze hebben het over die mensen, maar ze gaan de dialoog niet aan. Dat is werkelijk schandalig.’
Dit soort steeds maar weer terugkerende uitspraken van -verongelijkte- moslims in de media laat zien dat men zich enerzijds zeer goed geïntegreerd heeft in de westerse samenleving [immers: men valt aan door van de rechtsregels [van het door hen verfoeide westerse model] wapens te maken tegen datzelfde westerse model.
Hierdoor lijkt het alsof er werkelijk een dialoog is maar niets is minder waar:
men heeft het namelijk altijd alleen maar over zichzelf en de schuld ligt altijd bij de ander.
Het is altijd maar aandacht vragen en begrip en nog maar eens aandacht vragen voor -excessen- van zichzelf.
Waar is de aandacht van moslims voor anderen, dus diegenen die buiten het directe stam- of familieverband vallen of laat staan voelende schepsels in het algemeen?
Ik constateer daar helaas bitter weinig van.
Om even terug te komen op bovenstaand citaat; wéér die beschuldiging naar politiek en media [welk grootschalig psychologisch conflict ligt toch ten grondslag in deze volkscultuur om altijd maar te wijzen naar autoriteitsfiguren die ‘het’ gedaan hebben?] Wanneer gaan moslims beseffen, of in dit geval dhr.Kobo, dat wij állemaal minderheden zijn in die zin dat er met ons over het algemeen óók geen dialoog wordt aangegaan, over wat dan ook?
Waarom denkt dhr. Kobo dat deze situatie zo uniek voor moslims is?
Antwoord: omdat dhr. Kobo en de zijnen de anderen úberhaupt niet eens zien. Laat staan erkenning biedt voor de problemen die zich ook elders en bij anderen voordoen.
Waarom deze aandacht steeds maar weer opeisen voor de eigen zaak?
Wanneer gaat het doordringen hoe egoïstisch dit in feite is?
En wanneer stoppen politiek en media er eindelijk eens mee om de eeuwige handlanger uit te hangen?
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Ik heb in Gouda jaren naast een moslim-gezin gewoond. Ik had vooral met de vader in dat gezin een goed contact, na initiële strubbelingen over geluidsoverlast. De verschillende werelden waarin we waren opgegroeid en die onze blik op de werkelijkheid vormden, was evident.
Hij kwam van oorsprong uit de bergen en ging als jonge knaap nog te paard naar school. Hij werd met de rest van het achtergebleven gezin in de lagereschoolleeftijd naar Nederland gehaald, toen zijn vader hier een fatsoenlijk bestaan had opgebouwd met een baan en met een woning. In het begin had hij het enorm naar zijn zin, maar ergens in de pubertijd begon dat te veranderen.
Wat me bijbleef was het voorbeeld van hoe mensen op hem reageerden, puur wanneer hij bij ze in beeld kwam. Als hij de bus instapte of de trein, en vrouwen van middelbare leeftijd zagen hem, dan trokken ze hun handtassen dichter tegen zich aan bijvoorbeeld. Groepjes jongens kon hij nooit ongehinderd passeren. Blanken daagden hem uit. Marokkanen net zo goed. In winkels liepen de beveiligers achter hem aan, zichtbaar en soms hinderlijk. Hij was veertien en had nog nooit rottigheid uitgehaald anders dan het gebruikelijke kattekwaad of het jatten van een appel.
Op enig moment was hij het zat. Toen de zoveelste vrouw van middelbare leeftijd haar tas tegen zich aandrukte en hem daarbij aankeek alsof hij stonk (zijn woorden), brak er iets in hem en greep hij de tas en rende weg. Puur uit onmachtige frustratie en wraakgevoelens na jaren en jaren met de blik in de ogen van anderen uitgemaakt te zijn voor dief. Hij was er helemaal klaar mee en gaf het op om een lieverdje te zijn.
Ik geloof hem. Ik deed dit ook, mijn tas of rugzak steviger vastnemen als er een Marokkaan of wat de bus, trein of tram instapte en bij mij in de buurt ging zitten. Daar had ik nooit over nagedacht. Dat was zo’n onbewust gebaar. Me er eenmaal van bewust heb ik dat nooit meer gedaan. Want hoe moet dat voelen als mensen je hele leven lang in woord en in elk geval in gebaar uitdrukking geven aan hun vooroordelen over jou puur om je uiterlijk?
Ik weet niet meer wie het voor het eerst zei, maar ik geloof het zonder meer: als een Marokkaanse knul wordt geboren in een villa in Aerdenhout, studeert hij als hij 18 is en kan dan hockeyen, paardrijden, tennissen, muziekspelen, ballroom-dansen en spreekt met een aardappel in de keel. En nog zal de vrouw van middelbare leeftijd haar tas tegen zich aan trekken op het moment dat hij naast haar komt zitten in het openbaar vervoer.
Overigens had ik een echt goed contact met mijn buurman. We begrepen niets van elkaars levens en gingen met levendige gesprekken en discussies op verkenning. Thee in de hand. Op sokken wat bij mij thuis toch al de gewoonte was. En met een hoop lol.
Volgens mij is dit de enige manier om discriminatie te bestrijden: maak contact en onderzoek. Dit kun je niet bij een abstract iets als overheid of een NGO of wat dan ook neerleggen. Wat een ouderwetse reflex is dat zeg. Nee, dit gaat helemaal over jezelf. Zoals alles eigenlijk, maar dat hoeven we in boeddhistisch Nederland verder niet toe te lichten. Toch?
Nic zegt
Prachtig.
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Dank je :)
WimS zegt
Thanks, Barbara. Toch iemand die oog heeft voor wat moois! We doen ons best om zulke boodschap uit te dragen in onze Giesbaergske Koleuren Gazette op http://www.giesbaergskekoleurengazette.be
Anne zegt
Ik kom uit Amsterdam en trek mijn tas dichter tegen mij aan als er iemand vlak bij komt staan of naast mij komt zitten. Dat heet zorgen dat je spullen niet gejat worden. Doe ik bij iedereen, man vrouw , alle kleuren en religie kan je meestal niet aan de buitenkant zien. Normale reflex van een stadsmens waar de bewoners van een dorp waar ik een aantal jaar heb gewoond hartelijk om moesten lachen.
Onzin verhalen om een excuus te hebben om diefstal goed te praten ken ik ook. Deze claim is niet anders dan de claims van (overwegend) mannen uit de onderlaag van de samenleving die ook altijd een versie hebben van het excuus ze vragen er om.
Ik ben groot geworden in die onderlaag van de samenleving in een toen al multi culturele wijk. Heb iets meer gesproken dan die ene buurman met een verhaaltje. Overal en altijd vijanden zien zegt meer over de mens die het claimt dan over de omgeving. Het verhaal zegt het eigenlijk zelf al. Ook Marokkanen daagden hem uit. Dan speelt er iets anders.
De sub cultuur in dergelijke wijken voed dat idee nog extra. Rijke mensen (en dat ben je al met een heel normaal inkomen) zijn er op uit om de arme man te slopen en misbruiken, allemaal en altijd. Blank en niet van mijn religie komen daar bij bepaalde groepen in deze sub cultuur ook bij.
Het excuses maken voor diefstal omdat iemand toevallig een andere culturele achtergrond of kleur heeft en daar zieligheid aan moet kleven is wat mij betreft een teken van racisme. Het oordeel komt voort uit het idee dat de persoon omwille van kleur of culturele achtergrond schijnbaar te minderwaardig is om op gelijke voorwaarden te moeten voldoen aan de sociale eisen van deze maatschappij.
Ik kan me heel boos maken om dit excuus gedrag. Het is niet lief en begripvol maar houdt mensen klein. Het is het eeuwig excuus van het sociaal werk, van de buurthuizen van knuffelende verveelde huisvrouwen met vrijwilligerswerk. Dag in en dag uit herhaald tegen de jeugd in slechte wijken. Jij bent zielig, jij hebt een excuus foute dingen te doen, iedereen is tegen je, kom maar ik bescherm je.
Hou eens op met die onzin. Er is niets mis met echt gelijkwaardig behandelen en normale verwachtingen stellen ook aan mensen uit achterstandsgemeenschappen, andere culturele, met een andere religie of ander kleurtje.
Als ik geluisterd had naar al die zogenaamd goedbedoelde meneren en mevrouwen dan had ik nu met drie kinderen, gescheiden en in de uitkering zielig zitten zijn.
nic zegt
Er is geen excuus voor diefstal.
Wel kan iemand inzicht geven over zijn motieven voor diefstal.
Je bent het er toch wel mee eens dat contact maken dicriminatie kan verminderen ?
Met vriendelijke groet,
Anne zegt
Lees mijn stukje nog eens. Ik beschrijf daar een vorm van contact maken die achterstand vergroot en in stand houdt. Dit is de basis van het sociaal werk in dit land.
Er getuigd in dat stukje voor mij niets van begrip vergroten. Begrip voor de dame wiens tasje werd gejat ontbreekt. Wat heeft dit met haar gedaan? Is ze nu banger of minder bang? Hield ze überhaupt haar tasje wel dichter tegen zich aan en als ze dat deed deed ze dat dan uit racistische motieven?
De dader wordt omwille van zijn religie tot het zielig slachtoffer gemaakt en het slachtoffer tot een gemene racist. De dader komt daar niet verder mee. Het enige dat dit vermeende begrip doet is het idee in stand houden dat voor deze dader andere regels gelden omdat hij zielig is en dus niet volwaardig op zijn daden kan worden afgerekend. Alles op basis van zijn religie. Dat verminderd verantwoordelijk maken van de dader is voor mij een vorm van discriminatie en kan alleen voortkomen uit het idee dat een moslim dus niet net zo normaal verantwoordelijk kan worden gehouden voor zijn daden als een niet moslim.
Een brood stelen omdat je niet te eten hebt is een motief voor diefstal. Een tas uit een dame haar handen rukken omdat je denkt dat die dame je racistisch aankijkt kent geen excuus.
Anne zegt
Voor de goede orde. Begrip voor een mens die een misdaad heeft begaan en los wil komen van dat verleden is een goede zaak. Begrip voor de misdaad zelf kan ik echt niet opbrengen. Uit de formuleringen in bovenstaand artikel blijkt geen moment dat deze mens los wil komen van die misdaad. Loskomen van een begane misdaad betekend naar mijn idee ook dat je leert inzien welk leed je een ander gedaan hebt door jouw misdaad. Uit deze tekst blijkt geen moment iets van een dergelijke relativering.
Nic zegt
Anne,
Je hebt gelijk. In het stukje staat niets over loskomen van de misdaad.
Dat zou in een vervolg duidelijk moeten worden als dat er komt.
Er staat ook niets over of de man is veroordeeld voor die diefstal.
Dat is niet uit het verhaal op te maken.
Barbera benadrukt met haar stuk een heel ander gedeelte dan jij ervaart.
Dat is zo.
Jouw tekst en Barbara’s tekst zijn verschillende kanten van één werkelijkheid.
Bedankt voor je aanvulling.
Met vriendelijke groet,
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
In dit geval werd mijn buurman langdurig het criminele circuit ingetrokken. Hij eindigde als small time dealer en gebruikte zelf cocaïne. Pas toen hij een eigen gezin ging vormen, kreeg hij inzicht in zijn eigen gedrag. Hij hield veel van zijn vrouw, was stapelgek met zijn dochtertje en besefte dat er iets moest gebeuren. Hij veranderde radicaal van gedrag. Hij bouwde een eigen bedrijf op, hij sprak met zijn vrouw in bijzijn van het dochtertje uitsluitend Nederlands om haar zo voldoende basis in het Nederlands mee te geven. Hij deed zijn verleden de deur uit en had het er niet graag over. Hij begon opnieuw.
Hij hield in het midden of hij wel of niet ooit gepakt was voor zijn daden en straf had gehad. Dat weet ik dus niet. Dat hij zich behoorlijk schaamde voor zijn gedrag, was wel heel duidelijk. En dat hij er actief wat aan had gedaan ook. Hoe zijn vorige levens ook waren verlopen, ik mocht hem graag om zijn huidige intenties en inspanningen.
Ik ga het mogelijke leed voor de bestolen vrouw er niet bijhalen. Dat ken ik niet. Ik ken haar niet. Ik weet alleen dat ik zelf wel af en toe ben bestolen. Een straatroof, een ingeslagen autoruit, zakkenrollen. Steeds was ik korte tijd woest, waarna ik al rap besefte dat er niet veel meer aan de hand was dan een tijdelijk ongemak, wat zich redelijk eenvoudig weer liet oplossen. Ik at geen boterham minder door bestolen te zijn van portefeuille of portemonnee. Nee, dan de positie van de dief. Die leidde een leven waarbij diefstal nodig was. Hoe verdrietig moet je bestaan zijn, om uit stelen te moeten, om welke oorzaak dan ook?
Vergeet niet dat je alleen al door je geboorte, blank in het Westen, fors empowered bent ten opzichte van iedereen die dat niet is. En ik praat niets goed. Ik geef alleen aan dat ik vanuit het proberen te begrijpen waar iemands gedrag vandaan komt, die persoon veel sneller zal kunnen benaderen, dan uitsluitend door een botte veroordeling op hem of haar los te laten.
Ander voorbeeld. Ik ben eens in een winkelstraat, voetgangersgebied, op mijn gezicht geslagen door een meisje dat al fietsend tegen mij op knalde, waarna ik haar lelijk de mantel uitveegde. Dat meisje kreeg voor de klappen die ze me gaf, een werkstraf van tachtig uur. Jammer genoeg heb ik haar nooit meer gezien of gesproken. Naast haar straffen, had ik veel liever gezien dat er ook gesproken was met elkaar. Nu riep tijdens het incident een dame uit het publiek (molest op straat trekt publiek; anders kan ik het niet noemen) “Gek hè, dat Wilders straks aan de macht is!?” Toen pas viel me echt op dat dit meisje inderdaad Marokkaans was. En misschien was het precies die opmerking die haar volkomen deed ontploffen waarop ze mij met vuisten te lijf ging. Wat eerder nog een uitwisseling van scheldwoorden was (ik ben ook niet helemaal schoon in deze), werd plots een handgemeen.
Niets wat je zegt of doet blijft zonder gevolgen. Helemaal niets. Ik kan me grondig voorstellen dat dat met 80 uur werkstraf aangepakte meisje langdurig alleen maar zeer wars van westerlingen en wantrouwig is. Puberend fouten maken en dan verder gecriminaliseerd worden dan je alleen om je voorkomen al was, ik zie werkelijk niet hoe dat heilzaam moet zijn?
Ik weet niet meer wie het voorbeeld gaf, maar als een rivier overstroomt, ruim je de troep op na afloop en je legt een dijk om een volgende keer te voorkomen. Je neemt die rivier niets kwalijk. Je probeert het mechanisme te doorzien en herhaling of erger voor te zijn. Dat is alles. Tegenwoordig zijn we trouwens slimmer dan alleen dijken leggen: we geven de rivier ook de ruimte. Die combinatie in de omgang met elkaar, grenzen stellen waar nodig en ruimte geven waar dat kan, die bevalt me nog het beste.
Overigens heb ik ook wel eens een rotschop gehad van een blanke zakenman in de trein die stijf stond van de cocaïne. Ik doe iets verkeerd :)
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Als mijn zen-training er toe leidt dat ik mijzelf steeds beter leer kennen en daarbij ga inzien dat wat ik ben, hoe ik ben, eigenlijk precies is wie, wat en waarom jij bent, geldt dat dan niet ook andersom? Als ik oprecht een open interesse heb en jou leer kennen zo goed mogelijk en leer zien wat en hoe jij bent, leer ik dan niet precies mijzelf kennen daarmee? Als ik immers niet anders ben dan jij, hoe zou jij dan anders kunnen zijn dan ik? Jij bent mij. Als jij faalt, faal ik.
Hier komt onder andere mijn oprechte overtuiging dan ook vandaan, dat van het hele rechtssysteem niets klopt. Wat wij definiëren als een misdaad, is voor de pleger ervan geen vrijwillige stap. Ik ben er van overtuigd dat iemand die niet op alle vlakken van zijn of haar leven volkomen Verlichting heeft bereikt en dus ook volkomen Verlicht kan handelen, geen vrije wil heeft. Hij of zij doet precies dat waar een oude oorzaak en een huidige aanleiding hem of haar toe drijft, zonder krachtige mogelijkheid daar zelf op te sturen.
Een voorbeeld? Zen-meesters die overgaan op misbruik: Verlicht in één aspect van hun wezen; onvolwassen in een heel ander aspect. Zen-meesters die roken, die drinken, die vallen voor het grote geld… Precies hetzelfde. Een Verlichtingservaring of wat blijkt dan niet genoeg om de vrije wil volkomen te kunnen manifesteren. Want als je echt volkomen vrij kunt kiezen, kies je niet voor misbruik, het mishandelen van je eigen lichaam of macht en inhaligheid. Als je volkomen vrij kunt kiezen, kies je voor een leven ten bate van het leven zelf. In elke handeling die je verricht.
Het bestaan van een vrije wil ontken ik overigens niet. Maar ik vermoed dat die alleen in Verlicht handelen tot uitdrukking kan komen. Tegen de tijd dat ik zover ben, zal ik het je laten weten :)
Ujukarin zegt
Boeiende redenering Barbara maar wat mij betreft ontbreekt enige relatie met boeddhisme :-( Tenzij jij natuurlijk enige citaten van soetra’s enzo zou hebben die je stelling onderbouwen.
Ja, onverlichte wezens zoals ikzeidegek hebben zowel de ‘witte’ zaadjes van het Levenswiel als de ‘zwarte’ zaadjes en hebben dus nog wel wat uit te zuiveren. En ze kunnen dat alleen doen door uit geheel vrije wil de Dharma te beoefenen, net zoals elke andere aktie van hen in de kern uit vrije wil is. Natuurlijk wordt door de kombinatie van hun bewustheid van het moment en de aanwezigheid van witte en zwarte zaadjes ‘bepaald’ wat er gebeurt, vandaar dat ook een zenmeester soms hele foute dingen kan doen. Maar zoals jij het formuleert wordt een deel van de verantwoordelijkheid buiten jezelf gelegd, als “zonder krachtige mogelijkheid daar zelf op te sturen.” 180′ graden in strijd met de Boeddha’s eigen filosofie over Karma en Karma vipaka, met Boeddha’s afwijzing van deterministische denkwijzen inklusief deterministisch interpreteren van astrologie etc. etc.
With folded palms,
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Ik ben geen schriftgeleerde en heb ook niets met schriftgeleerdheid, Ujukarin. Ik kom bovendien uit een heel andere school dan jij en dát was inderdaad een bijzonder bewuste keuze. Een richting en school waar de sutta’s niet centraal staan, tenzij geboekstaafd met eigen en authentieke ervaring. Ik lees wel graag; soetra’s uit meerdere scholen en ook moderne boeken van bijvoorbeeld David Brazier die wél erg veel kennis heeft uit oude geschriften en uit meerdere stromingen en scholen. Zijn activistische boeddhisme, ja, heel sterk gebaseerd op zijn kennis van de soetra’s uit zowel het Hinayana als het Mahayana, zijn interpretaties van zaken, het spreekt me sterk aan. Zijn interpretaties laten mij zien dat het aan mij is om nu direct iets te doen met mijn leven ten bate van het leven in het algemeen. Nu, gewoon zoals ik ben.
Maar als je een soetra zoekt, lees die over Angulimala. De Boeddha was in heel zijn voorkomen, uiterlijk, taal, gedrag, zo aangrijpend aanwezig kennelijk, dat een rover-moordenaar binnen één kortstondig gesprek een bekeerling was. Met die soetra heb ik ruim anderhalf jaar ‘gezeten’ op z’n zens en ik heb er waanzinnig veel van geleerd.
Lees ook vooral de simpele oude teksten over de Boeddha tot zijn verlichting. Hij was een rijke knul in een existentiële crisis die in het holst van de nacht voor zijn vader en koning op de vlucht sloeg. Hij trok het pak van een jager aan (niet echt de stap naar een reizende asceet, maar puur een vermomming). Hij ging een grensrivier over, nogmaals in het holst van de nacht en had ter plekke kunnen verdrinken. Maar hij haalde het. Wel maakte die barre oversteek op hemzelf zo veel indruk, dat hij het de rest van zijn leven als metafoor is blijven gebruiken voor van alles en nog wat. Wellicht heeft hij tijdens oversteek zelf ook gedacht “Dit haal ik niet! Dit haal ik niet!”
Vervolgens doet hij alles wat hij denkt dat hoort: studeren, strenge ascese, en niets lijkt te werken. Pas als hij op sterven na dood is, komt hij tot besef en weet hij zich los te weken van waar hij toe werd gedreven door genen, temperament en persoonlijke historie. Pas toen hij op sterven lag vond hij zijn vrije wil en niet eerder. Pas toen brak hij écht met de bestaande conventies in plaats van die van een heerser-krijger te verruilen voor die van een dolende asceet, en ging hij werkelijk zijn eigen weg. Dat verhaal, over hoe die verwende knul een boeddha werd, dát vertelt precies hoe vrije wil hard bevochten moet worden. Misschien semantiek, maar ik denk dat de Verlichting van de Boeddha niets meer is dan het verwerven van een authentieke vrije wil.
En over verantwoordelijkheid: inderdaad ligt de verantwoordelijkheid van een individu nauwelijks binnen zichzelf. Genen, opvoeding, omstandigheden. Maar dat maakt mijn individuele verantwoordelijkheid voor het geheel alleen maar des te belangrijker. Die moordenaar, die verkrachter, de dief in de nacht, mijn verantwoordelijkheid.
Ik heb de verantwoordelijkheid om te doorzien wie ik ben, wie jij bent, wie wij zijn. En gewapend met dat inzicht te doen wat ik kan, precies daar waar dat nodig is. En ja, ik weet zeker dat dat geheel en al binnen het boeddhisme valt, ook als er geen sutta over is geschreven.
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
O en dan karma. Meestal kom je een uitleg tegen die vooral gebaseerd is op de veda’s en op hoe in de huidige tijd in het hindoeïsme er over wordt gedacht. Sterk interwoven met het begrip reïncarnatie bovendien.
Mijn westerse geest kan niet bij die mystieke duidingen uit het oosten komen. Ik duid karma als een bewuste handeling (wat nog niets zegt over vrije wil overigens) met een aanleiding in het nu en een oorzaak in het verleden, of die nou genetisch is of door opvoeding of wat dan ook. Karma gaat over handelen en ik weet wel zeker dat ergens in één van de lange leerredes heel duidelijk door de boeddha volgens de overlevering wordt gesproken van een bewuste handeling. Geen woord over vrije wil. Dat kan ook helemaal niet want vrije wil is een typisch westers begrip uit de westerse filosofie. De boeddha heeft die twee woorden nooit in relatie gezien tot elkaar, noch er onder kunnen verstaan wat wij er in de huidige tijd onder verstaan.
Als je iemand bewust besteelt, wil dat nog niet zeggen dat je dat ook vanuit een volkomen vrije wil doet. Dat is net de crux van mijn betoog. Hád je een vrije wil, dan zou het bewustzijn over je handelen voldoende zijn om te stoppen met wat je doet en je energie anders aan te wenden. Een dief is niet in staat gebleken dat te doen. En ik heb niet genoeg gedaan om het te voorkomen.
Ujukarin zegt
Hoi Barbara,
Dank voor je uitleg. Onze tradities verschillen echt niet zoveel want de mijne is nadrukkelijk Westers-modern, echter met een anker in de tradities. En dat is het verschil met jouw aanpak waarin je m.i. tradities zodanig verdraait en aanpast dat ze in een bestaand denkwerk passen; zodanig dat ze basiswetten van het boeddhisme ernstig geweld gaan aandoen!
* Angulimala is een schoolvoorbeeld van iemand met een vrije wil. Juist door de aanwezigheid en woorden van Boeddha wist hij zijn Pad radikaal om te draaien.
* Karma wordt keurig uitgelegd in vers 1 en 2 van de Dhammapada:
“Dingen worden door geest voorafgegaan:
De geest is hun leider, daar komen ze vandaan.
Als men spreekt of handelt met een corrupt hart,Volgt lijden op de voet, als een karrenwiel het paard.
Dingen worden door geest voorafgegaan:
De geest is hun leider, daar komen ze vandaan.
Als men spreekt of handelt met een zuiver hart,Is geluk als zijn schaduw, die hem nooit verlaat.”
Dus je hebt 100% verantwoordelijkheid voor je handelen! Zoals jij vrije wil interpreteert is er sprake van ‘is voor de pleger ervan geen vrijwillige stap’ en dat is gewoonweg niet het inzicht van Boeddha. Sorry als je daar andere Westerse redeneringen bijgehaald hebt, maar ik herken gewoon 180′ tegenspraak met Dharma dus als dit jouw eigen ervaring is dan heb je mogelijk wat uit te leggen wat de relatie ervan met Boeddhisme is…
With folded palms,
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Nogmaals, ik heb niets met schriftgeleerdheid. Iemand die zich alleen verlaat op tekstbronnen en eist van anderen dat ze dat ook doen, laat me veel te weinig zien van zijn of haar eigen werkelijkheid.
Overigens, ik gaf al aan: de lange leerredes spreken over karma als bewuste handeling. Letterlijk zo gedefinieerd. Wat begrijp je daar niet van? Ik verdraai helemaal niets. Ik heb een andere opleiding dan jij en een andere achtergrond en andere intellectuele bagage, ook op het terrein van boeddhisme. Ik train in de zenschool en lees moderne boeken van gerenomeerde leraren, waaronder wat ik al heb genoemd en ook andere zenleraren, maar veel meer dan dat. De sutra’s die ik bestudeer zijn de Diamantsutra, Lankavatara sutra, de Vimalakirti sutra, de autobiografie van Hakuin, de sutra van Hui-Neng, de platform sutra en het verzamelde werk van Thomas Cleary, naast uiteraard standaardwerk als The Blue Cliff record en de Mumonkan. Dat is mijn intellectuele achtergrond en reden te denken zo ik denk in relatie tot het boeddhisme. Jouw richting heeft de wortels veel meer in de teksten van het Pali-canon, waar ik overigens de lange leerredes, de middellange leerredes en de korte leerredes wel van heb gelezen en waarom ik jouw achtergrond ook herken.
Als je werkelijk denkt dat mijn redenaties niet Boeddhistisch zouden zijn, kan ik daar niets mee. Ze zijn anders dan de jouwe. Dat is alles. En ze zijn in elk geval een stuk boeddhistischer dan het artikel van vandaag hier op de site van het boeddhistisch dagblad over de herkomst van de genen van de Tibetanen…
Wederom een situatie waarin waarheden waar zijn en on-waar en niet waar en niet on-waar tegelijk. Wederom heb ik verder geen behoefte om het hier dan nog over te hebben.
Ujukarin zegt
Dat zou kunnen, Barbara. Je basispunt blijft
“Ik ben er van overtuigd dat iemand die niet op alle vlakken van zijn of haar leven volkomen Verlichting heeft bereikt en dus ook volkomen Verlicht kan handelen, geen vrije wil heeft. Hij of zij doet precies dat waar een oude oorzaak en een huidige aanleiding hem of haar toe drijft, zonder krachtige mogelijkheid daar zelf op te sturen.”
en dat is in tegenspraak met niet alleen de soetra’s maar ook met mijn ervaring, mijn beoefening, datgene dat ik zelf naar anderen toe wil uitdragen in mijn leraarschap. Als jij je vrij acht om jezelf volop tegen te spreken, want je komt boven wel weer met ‘bewuste handeling’, dan rest mij slechts een onmachtig en bedroefd zwijgen-uit-verwondering over wat hier wordt uitgekraamd en valselijk onder Boeddhisme geschaard wordt :-(
With folded palms,
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Ik vraag van jou toch ook niet om een correcte manifestatie te geven van je begrip over de koan over Hyakujo’s vos? Zie je nu het verschil in achtergrond en dus ook begrip? Wat overigens in deze discussie wel bijzonder relevant zou zijn.
Je leest bovendien very convinient pal over het verschil tussen bewustzijn en vrije wil heen. En weet je, dat is oké. Dat is nou net waar het wel of niet hebben van vrije wil, het kunnen waarnemen en denken en spreken buiten de je bekende kaders, over gaat.
Ofwel we bewijzen hier met elkaar exact mijn punt: bij vol bewustzijn (en woorden creëren net zo goed karma als fysieke daden) niet bij machte zijn om volkomen vrije wil te gebruiken. Bijvoorbeeld door niet oprecht te proberen onderzoeken waar iemand vandaan komt en dan dus maar snoeihard te oordelen: dat is geen boeddhisme. Je kennis op eigen terrein zal groot zijn. Dat geloof ik zonder meer. Ik verlaat me liever op inzicht. Dat is dan ook meteen het grootste verschil tussen het Hinayana en het Mahayana boeddhisme, althans zoals de beoefenaars er hier in het Westen mee omgaan, zoals ze laten zien hoe ze er mee omgaan: Hinayana verlaat zich op kennis. Mahanaya streeft naar inzicht.
Nogmaals, wij worden het duidelijk niet eens, maar ik wil je wel vragen te stoppen met mijn uitspraken ‘niet boeddhistisch’ te noemen. Het kan zijn dat jij dat vindt, wat ik licht aanmatigend vind overigens. Dat maakt het nog geen werkelijkheid.
Ujukarin zegt
Hoi Barbara,
Je snapt er minder en minder van. Het feit dat ik hier toevallig Pali soetra’s aanhaalde maakt me nog geen ‘Hinayana’ (sowieso een begrip dat mede-Mahayanisten verkeerd gebruiken maar dat terzijde). Mijn school is net zo goed Mahayana als de jouwe, we hebben om precies te zijn in de lineage 1 x Theravada 1 x Zen (nl. Yogi Chen) en 6 x Vajrayana, maar fundamenteeel verschil met jouw achtergrond is dat wij alle Zen/Mahayana- en Vajrayana-teksten menen terug te kunnen relateren tot Pali-soetras. Daarmee een enkele keer écht verkeerd begrip van die Mahayana-soetra’s er uit filterend.
In ieder geval: wat jij hier beweerde relateert op geen enkele wijze terug naar mijn begrip van “Diamantsutra, Lankavatara sutra, de Vimalakirti sutra, de autobiografie van Hakuin, de sutra van Hui-Neng, de platform sutra en het verzamelde werk van Thomas Cleary, naast uiteraard standaardwerk als The Blue Cliff record en de Mumonkan” en ook niet met mijn begrip van de koan over Hyakujo’s vos. En aangezien jij zelf het boeddhistische concept Geest heb opgesplitst in bewustzijn en Vrije Wil, op een m.i. verkeerde wijze, zonder enige backing te geven uit de Mahayana soetra’s, kan ik daar totaal niets meer.
We kunnen dus in ieder geval konstateren dat we Boeddhisme totaal verschillend begrijpen, nota bene wijzend naar dezelfde teksten. En ik houd vol dat je daarmee jezelf en het Boeddhisme nogal in verwarring brengt, net zoals jij m.i. buitengewoon aanmatigende dingen over de mensen zegt hier in het forum. Maar een medium zoals dit heeft zijn beperkingen, de discussie zou misschien ooit in de fysieke wereld voortgezet moeten gaan worden…
With folded palms,
Anne zegt
Quote: Ik at geen boterham minder door bestolen te zijn van portefeuille of portemonnee. Nee, dan de positie van de dief. Die leidde een leven waarbij diefstal nodig was. Hoe verdrietig moet je bestaan zijn, om uit stelen te moeten, om welke oorzaak dan ook?
Serieus. Hoe klein kan je wereld zijn als je meent dat jouw werkelijkheid de basis is voor ieder die beroofd wordt. Er zijn mensen die wel een boterham minder eten om een beroving, er zijn mensen die door beroving niet meer alleen op straat durven (oudere dames vooral). Wat een ongelooflijke arrogantie om de slachtoffers hier nog meer tot dader te maken dan je al gedaan had
Je opmerking laten over blanken die allemaal bevoordeeld zijn toont ook aan dat je redeneert vanuit middenklasse blanke werkelijkheid. De onderklasse van deze maatschappij is niet bevoordeeld. Dat geldt ook voor de blanke mensen uit diezelfde onderklasse. Die moeten voor elke verbetering van hun leven heel hard knokken,net als iedereen uit die wijk van elke kleur, en de kans dat het lukt om aan dat leven te ontsnappen is niet heel groot omdat zowel de nieuwe groep als de groep waar ze uit komen dat ontsnappen niet accepteert. Er zijn diverse onderzoeken over dit sociale fenomeen.
Als vrouw heb je daar nog de extra handicap bij van vrouw zijn. Dat verkleint de kansen nog meer. De acceptatie van vrouwen die zich willen emanciperen en hun eigen leven willen opbouwen is in de onderklasse heel laag. Dat geldt zowel bij autochtonen als allochtonen gelijkelijk.
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Anne “Serieus. Hoe klein kan je wereld zijn als je meent dat jouw werkelijkheid de basis is voor ieder die beroofd wordt.” Dat zeg ik helemaal niet. Ik zeg dat dit de enige werkelijkheid is die ik ken. Welke werkelijkheid zou ik anders echt kunnen kennen? Een volkomen anonieme mevrouw in het OV die van haar handtas is bestolen, wat kan ik daar mee? Ik leef al jaren op of onder bijstandsniveau qua inkomen, dus daar ligt het niet aan. Ook nu, zou mijn portemonnee worden gestolen, dan baal ik, maar ik eet er wederom uiteindelijk geen boterham minder om.
En ik maak ook niemand dader die dat niet al was, ook niet de bestolene. En er is wel meer waar ik op in zou kunnen gaan.
Maar goed, gezien de heftigheid van je reactie lijkt het me verstandig om met dit onderwerp maar te stoppen. Wat jij ziet is niet wat ik zie. En dit medium is ongeschikt om nader tot elkaar te komen als het om dit soort, voor jou kennelijk beladen, onderwerpen gaat.
Léon zegt
“Maar goed, gezien de heftigheid van je reactie lijkt het me verstandig om met dit onderwerp maar te stoppen”.
Nu begint het net gezellig te worden en nu dreigt er gestopt te worden…
Arisia zegt
@Barbara: het is een vooroordeel om te menen dat alleen mensen met een allochtoon uiterlijk aangezien worden voor wat ze niet zijn.
Ik [blanke, Nederlandse vrouw, bij mijn weten geen boeven-tronie] krijg ook altijd de bewaking achter mij aan in warenhuizen, op de een of andere manier trigger ik ze blijkbaar.
Buiten dat, er zijn heel veel mensen die moeten leven met de vervelende projecties van anderen, vooral vrouwen kunnen er veel last van hebben.
Allochtoon zijn is een vaak gehoord excuus maar ik geloof er niet in.
Bovendien zie ik allochtonen nu heel vaak het omgekeerde doen: ik zie hen heel vaak vrouwen die bijvoorbeeld geen hoofddoekje dragen zéér veroordelend bekijken.
Maar dan heet het opeens géén vooroordeel meer?
Raar.
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Arisia “@Barbara: het is een vooroordeel om te menen dat alleen mensen met een allochtoon uiterlijk aangezien worden voor wat ze niet zijn.”
Ook dat is iets wat ik helemaal niet heb gezegd, noch op heb gehint of wat dan ook.
Tjongejonge, het onderwerp eens van een andere kant proberen te belichten maakt wel wat los bij de mensen hier zeg. Allemaal karmische reflexen hier in dit draadje…
Arisia zegt
‘ het is een vooroordeel om te menen dat alleen mensen met een allochtoon uiterlijk aangezien worden voor wat ze niet zijn.”
Ook dat is iets wat ik helemaal niet heb gezegd, noch op heb gehint of wat dan ook.’
U heeft het misschien niet letterlijk gezegd maar het is absoluut wel de teneur van uw schrijven.
‘Allemaal karmische reflexen hier in dit draadje…’
Beschuldigen van ‘karmische reflexen’ vind ik een belachelijke, kinderachtige en misbruikte redenering, een dooddoener, nooit te onderbouwen, ongeveer in de trant van: lekker púh, mijn vader is toch sterker dan die van jou {want ik heb gelijk en jij niet].
Tsja, laten we dan maar ophouden.
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
“[…] dat wij alle Zen/Mahayana- en Vajrayana-teksten menen terug te kunnen relateren tot Pali-soetras. Daarmee een enkele keer écht verkeerd begrip van die Mahayana-soetra’s er uit filterend.”
Aha, zie je. Dit is de bron van jouw visie. Jij hebt de rotsvaste overtuiging dat de teksten van het Pali-canon de oudst bekende boeddhistische teksten zijn en dat alles wat daar van afwijkt dus foutief begrip moet of minstens kan inhouden of bewerkstelligen. Dat is dan ook de enige manier waarop je die andere teksten kunt lezen, met verwoede pogingen om ze terug te relateren aan wat jij voor een oorsprong houdt (hoezo vrije wil?). Dat is waar je in je hart een aanhanger bent van het Hinayana -een begrip dat in mijn beleving alleen maar wijst naar de minderheids-factie die in het schisma rond de onveranderlijkheid van de geschriften zich afsplitste van de meerderheid, de noordelijke Mahayana-school; alle gevoeligheden zijn mijns inziens overbodig-, ongeacht hoezeer je jezelf ook anders bestempelt.
Ik ben daar helemaal niet van overtuigd. Om meerdere redenen geworteld in pure logica: de taal van de Boeddha was een voorloper van het huidige Sanskrit. Hij kon prima lezen en schrijven. Velen van zijn volgelingen konden uitstekend lezen en schrijven. Een enkeling was bijzonder goed geschoold. Maar niet alleen hijzelf en velen uit zijn gevolg konden schrijven, ook de mensen die hij bezocht of de mensen die hem bezochten konden vaak zelf schrijven of waren van grote wereldlijke macht en hadden schrijvers in dienst. Denk je nou werkelijk dat er ten tijde van de Boeddha helemaal niets over die man is opgeschreven? En dat ergens op een eiland aan de andere kant van het subcontinent, met een heel andere taal en cultuur na ettelijke eeuwen eindelijk voor het eerst iemand de boel gaat opschrijven en dat ook nog doet zonder een woord van wat er oorspronkelijk gezegd zou zijn te wijzigen? Alleen al de pilaren van Ashoka laten zien dat het niet waar is dat de teksten van de Pali-canon de oudste teksten zijn. Die zijn van steen en hebben de tand des tijds deels doorstaan. Die hebben inscripties in het Brahmi, de voorloper van het moderne schrift in Zuidoost Azië, en predateren voor zover wij weten delen van de Pali-canon. Ik vind het veel logischer dat er wel degelijk teksten waren die bij leven van de Boeddha zijn genoteerd, alleen zijn die wel verloren gegaan in de loop van de tijd, net zoals dat is gebeurd met vele vroeg-Christelijke teksten. Hetzij omdat ze authentiek verloren zijn geraakt, hetzij omdat er keuzes werden gemaakt om de ene tekst wel en de andere tekst niet te vermenigvuldigen en te bewaren. Hetzij omdat een scribent er heil in zag om teksten te veranderen naar de geest van de eigen cultuur en tijd. En áls ik dan moet kiezen voor welke teksten voor mij het oorspronkelijkst zijn, dan kies ik voor de vroege Mahayana teksten die in het sanskriet zijn overgebleven. Sanskriet is een nauwe opvolger van het Brahmi, waar Pali daar verder van af staat, ook geografisch, ook in cultuurtechnischopzicht. Logica. Geen dogma’s, maar pure logica die voortkomt uit alle kennis over de wereld die we in de huidige tijd hebben. En als inderdaad de Brahmi-teksten ouder zijn dan de Pali-teksten, dan is het niet meer dan logisch dat de oudste sutra’s in het Sanskriet hun oorsprong in die nog oudere teksten hebben en dus dichter bij de bron staan, dan het hele Pali-canon.
Maar weet je, ik vind het niet belangrijk welke teksten de meest oorspronkelijke zouden zijn -wetende dat de originelen er echt niet meer zijn en wij ook nooit meer zullen kunnen achterhalen wat er werkelijk is gezegd door de Boeddha. Wie hij was, hoe hij leefde. Ik weet wel dat hij een buitengewoon praktisch man moet zijn geweest met een enorm charisma. Volop in het leven staand, waardoor hij werkelijk iedereen die hij ontmoette, wist aan te spreken én in korte tijd tot inzicht wist te brengen en tot Verlichting. Ik voel dan ook veel voor de uitleg die David Brazier geeft aan de vier Nobele Waarheden en het Achtvoudig Pad (lees: Zonder gruis geen parels). Het verhaal van de Boeddha gestript van alle mystiek die in de loop van eeuwen is toegevoegd, geeft mij heel direct een te volgen levenswandel. En alle andere is plots niet langer relevant.
Bovendien ben ik niet van de dogma’s. Ik zal dus modern Westers inzicht, bijvoorbeeld rond het filosofische vraagstuk rond de vrije wil, vrijelijk gebruiken in mix met de wijsheden die uit het boeddhisme naar het Westen zijn gekomen, omdat die Westerse inzichten net zo waardevol zijn. Ik zou het doodzonde vinden als de ene wijsheid het verbiedt om de andere net zo goed te aanvaarden. Net als de wijsheden waarover de Bijbel verhaalt, zijn wijsheden uit alle wereldtradities, religieus en wereldlijk gelijk, waardevol. Het vraagstuk rond de vrije wil is een westers vraagstuk van grote importantie en het is voor mij opgelost, zodra ik het verband leg met Verlichting en het wegvallen van boosheid, begeerte en onwetendheid. Niet Verlicht in alle aspecten van je wezen -> Geen absolute controle over boosheid, begeerte en onwetendheid -> Geen vrije wil. Dat is waar grote vraagstukken uit het Oosten en uit het Westen elkaar perfect vinden en aanvullen. Dát is de gelegenheid tot volmaakt inzicht. Niet je eigen achtergrond verloochenen en ontkennen door het te negeren, maar je inzicht verrijken door toe te passen wat je tegenkomt en flexibel te blijven voor verdere groei en ontwikkeling.
Even terzijde: Ik ben niet degene die een ander zijn of haar boeddhisme ontzegt of het begrip en inzicht nihileert. Ik ben ook al niet degene die iemand beticht van het beleven van kennelijk een ‘kleine wereld’ of ‘arrogant’ noemt. Ik lees voor zover ik weet geen dingen in andermans teksten die ik niet kan onderbouwen -anders was ik daar ongetwijfeld inmiddels op gewezen; dat vertrouw ik jullie wel toe-, noch noem ik iemands reactie kinderachtig of misbruik van iets. Hoewel mijn laatste reactie op Arisia wat minder van toon inderdaad. Ik was het zat dat allerlei mensen die ik niet ken en die mij niet kennen frontaal de aanval inzetten op iets wat ik nota bene niet zeg, noch impliceer. Excuses voor die ene post, Arisia. Dat was nou een karmische relfex van mijn kant. En nee, ik misbruik dat begrip zeker niet. Ik zie hoe kleine dingen, volkomen uit verband gehaald en ook nog eens aangevuld met zaken die ik zeg, noch impliceer, mensen in bepaalde reacties triggert, zonder dat ik daar werkelijk op kan reageren, omdat ik het bijvoorbeeld over verantwoordelijkheid heb op een heel ander niveau dan de ‘schuldvraag’ rond de rollen van dader en slachtoffer.
Ujukarin zegt
Hoi Barbara,
Ik onthoud me verder van kommentaar op je statements over Vrije Wil, je komt niet met basering op enige Mahayana/Pali-soetra en daarmee is elke link met boeddhisme m.i. erg vaag.
Ik wil alleen je indruk van mijn filosofie korrigeren. Het feit dat wij Mahayana/Vajrayana-teksten terugleiden tot de principes van de Pali canon staat geheel los van de vraag welke teksten het oudste c.q. meest authentiek zijn. Dat is een leuke vraag voor boeddhologen en andere wetenschappers. De simpele reden is
a] Dat voor mijn/ons gevoel de Pali teksten het meest down to earth zijn, net zoals de levensbeschrijvingen er in van Boeddha even een stuk minder mystiek/poetisch zijn dan die van een Chi-Ih, Dogen, Honen, Shinran, Padmasambhava, Athisha, Tsongkapa etc. etc.
b] Dat het ons gaat om de BASISprincipes van de Dharma. Dus of we nu de Pali teksten zouden herleiden tot pakweg de Hart Soetra en die dingen die er niet in ‘passen’ zouden wegfilteren of andersom, het maakt niet zoveel uit. Ook in de Pali Canon zitten namelijk wel wat zaken die niet toepasbaar zijn voor het Westen en ook in zekere zin ‘Indiase cultuur en geen echte Dharma’. Zoals de man/vrouw ongelijkheid of het stellen van celibataire levensstijl boven de noncelibataire etc. etc.
Sukses met je Pad verder,
With folded palms,
Arisia zegt
ik vraag me af: kan je wel verlicht zijn op een bepaald niveau en tegelijkertijd niet op een ander, zoals jij zegt Barbara.
Volgens mij niet.
Volgens mij impliceert verlichting een eenheid op alle niveaus.
Verlichting op een niveau en niet op een ander klinkt meer als een psychologische disbalans.
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Goeie vraag. Ik ga er inderdaad van uit dat dat wel zo werkt, een soort van deel-Verlichtingen :) Voornamelijk gebaseerd op de Zen-verhalen die immers regelmatig getuigen van de eerste Verlichtingservaringen waarna de monnik, meestal monnik, die het betreft nog decennia bij zijn meester in de leer blijft. Als je de autobiografie van Hakuin leest, zie je terug dat elke Verlichtingservaring wel tot inzichten leidt, maar dat er nog geen geïntegreerd inzicht is. Hij vertelt openlijk over. En dat is het patroon wat je in de klassieke teksten ook steeds weer ziet: een eerste forse realisatie en dan, pas na nog vele jaren trainen, met in de loop der tijd meerdere doorbraken raakt de betrokkene eindelijk tot een soort totaalinzicht waarna hij zijn eigen weg gaat, onafhanklijk van zijn leraar. Die eerste realisatie zal volgens de Rinzai-traditie het plotselinge van de Verlichting vertegenwoordigen. En tegelijk zal die opbouw en langzame integratie van al die inzichten volgens de Soto-school wel de geleidelijkheid van Verlichting vertegenwoordigen. Twee kanten van dezelfde medaille wat mij betreft.
Het betekent voor mij ook dat ik begrijp dat een uitstekend Zen-leraar toch blijft roken of snoepen. Verlicht in het ene aspect van zijn leven. Maar nog niet tot realisatie in een ander aspect van zijn leven. Dat geldt vast niet alleen voor Zen-leraren, denk ik. Een charismatische kei in Dharma-les geven, maar chagrijnig tot op het bot buiten die context… Om maar eens wat te noemen.
Het is een aanname. Het is hoe ik het zie en ervaar. En wat betreft de psychologische disbalans, dat zou beslist een gevolg kunnen zijn van een niet voltooid proces van verlichting, bij mensen die te vroeg denken dat ze er al zijn. Die zijn gestopt met twijfelen en zoeken en onderzoeken. Die te vroeg hun leraar verlaten en op eigen houtje aan de slag gaan. En dat is precies voor mij de bron van de echte misstanden die verder gaan dan roken en een wijntje op z’n tijd.
Maar goed, Verlichting is complex (en eigenlijk ook helemaal niet) en inderdaad iets waar je over in het duister tast voor je het zelf hebt geproefd. Voor mij is het geen causaliteit meer ervaren waar die buiten jezelf er niet is. Dat de vrouw voor mij in de rij bij de supermarkt me sterk doet denken aan een tante van mij, betekent zeker niet dat ik haar dan maar moet ervaren als bijzonder negatief zoals ik mijn tante ervaar. Misschien is de vrouw voor mij wel de volgende Moeder Teresa, niet te evenaren in eenvoudige goedheid en altijd weer met een opperbest humeur. :) Zodra die niet-bestaande causaliteit is uitgeschakeld, kan de werkelijke causaliteit zijn werk doen. Als ik die vrouw vriendelijk groet, open en onbevangen, is er plots alle ruimte voor die vrouw als individu, zonder dat mijn herinnering aan mijn tante zich daar mee bemoeit. Dat ik daar op sommige gebieden van mijn leven veel eerder al rijp in ben dan op andere gebieden, is mij wel duidelijk.
Nu lijk ik Verlichting te versmallen tot het realiseren van een normale volwassen relatie met je omgeving. Anderzijds, als dit geen Verlichting is, en dat gaan we ontdekken, is het voor mij wel een voorwaarde om tot Verlichting te komen.
Het is lastig om vanuit aannames te moeten spreken, zolang de eigen ervaring nog te klein is :)
Waarom denk jij dat Verlichting een eenheid op alle niveaus impliceert?
Arisia zegt
even alleen op je laatste vraag reagerend ‘Waarom denk jij dat Verlichting een eenheid op alle niveaus impliceert?’
omdat ik mij, zoals gezegd, niet voor kan stellen dat een verschijnsel als verlichting zich ook alleen op deelgebieden voor kan doen.
Ik denk omdat ik de aard van verlichting zie als een holistisch gebeuren.
Het brengt de eenheid aan het licht.
En hoe kan iets een eenheid aan het licht brengen wanneer het zelf niet opereert vanuit eenheid?
Voor mij is het juist dát wat het is.
Ik kan mij nog wel voorstellen dat het begínt op een bepaald niveau maar ik kan mij niet voorstellen dat het dan niet tegelijkertijd effecten heeft op álle andere niveau’s.
Daarom kan ik mij niet voorstellen dat iemand deels verlicht is.
Dan heb je misschien wel een bepaald talent voor het een of ander, maar zo’n talent heeft meestal ook een -donkere- keerzijde en heeft m.i. niets met verlichting te maken.
Voor mij staat verlichting daar helemaal buiten.
Het woord alleen al: verlichting, staat geen achtergebleven donkere uitzonderingen toe.
Maar ik praat helemaal voor mijzelf.
Zo zie ik dit.
Arisia zegt
Ik geloof trouwens niet: éens verlicht, altijd verlicht’, ik denk wel dat je steeds weer opnieuw er voor moet kiezen en dat je anders flink kan terug vallen, met alle gevolgen die daar dan weer bij horen , helaas.
Arisia zegt
en daartegenover: krampachtig het jezelf opgelegde ‘goede’ te moeten doen en als een soort van bangerd je vermeende donkere kanten proberen te vermijden, zie ik dus niet bepaald als verlichting, eerder als een neurose.
Dat bedoel ik met psychische disbalans.
Arisia zegt
…alhoewel je ook weer niet echt kan vallen…het is meer een uit proberen
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
De rest ook gelezen, maar even hier reageren :)
Dat holistische spreekt mij ook aan. Daar moest ik even over nadenken, want ik heb wel het idee dat je daar een punt hebt. Ik denk dat misschien allerlei kleine verlichtingservaringen (de kensho’s in de Zen-traditie) leiden tot het steeds weer verschuiven en verruimen van je paradigma. Tot uiteindelijk je hele denkraam domweg wegvalt en de eenheid je basis van handelen is. Zoiets. Zolang je persoonijke kijk op de wereld niet is weggevallen ervaar je gedurende je training alleen die verschuivingen en verruimingen van inzicht en die zijn niet compleet, al kunnen ze wel degelijk life altering zijn, en ja, hier spreekt wel persoonlijke ervaring.
Overigens ben ik niet met je eens dat je over Verlichting niet zou moeten willen spreken. De Boeddha deed niet anders :) en hoe!
Uit De verzameling van middellange leerredes, Deel 1 – Suttas 1-50 (vert.: De Breet en Janssen)
Als iemand werkelijk verlichtingservaringen heeft gehad en Verlichting kent, persoonlijk, van binnenuit, zou ik dolgraag willen horen van hem of haar hoe dat zit en vooral hoe hij of zij zover is gekomen. Ik doe graag na wat heilzaam is :) Niet spreken over Verlichting en Verlichtingservaringen, daar doe je de wereld mee te kort. Delen, niets achterhouden en hopen dat anderen oppikken wat je bedoelt zodat zij hetzelfde bereiken, dat zou mijn manier zijn.
Nic zegt
Er zijn wel beschrijvingen van verlichting maar of je dat gaat begrijpen ? Misschien pas als jezelf zo ver bent. En dan ga je ook in zo’n taal praten..
‘De ondoorgrondelijke grote Verlichte is als de grote Dode, geen troebel hindert zijn oog, geen stofkorrel hindert zijn voet. Wat zou hem kunnen bevlekken, wat zou hem kunnen hinderen? Helder water bezit van oorsprong geen voor- of achterzijde, de lege ruimte geen binnen en buiten, doorzichtig kristal straalt uit zichzelf wonderbaarlijk. Als vorm en leegte onafscheidbaar zijn, hoe kunnen dan subject en object ontstaan? ‘
van : http://www.dogen-zen.nl/contents/nl/d66_Zazen-yojinki__Waarop_te_axhten_tijdens_zazen.html
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
@Nic: Yup, dit soort beschrijvingen zijn er wel, zeker te vinden in de klassieke (Zen)teksten. En intuïtief begrijp ik beslist waar dat over gaat, al moet je me niet vragen om het in eigen woorden te duiden :) Waar ik denk dat ik behoefte aan heb is beschrijvingen van Verlichting en de beschrijvingen van de doorbraak zelf van moderne mensen, mensen uit mijn eigen tijd en cultuur, omdat dat beter past, nauwer aansluit bij mijn huidige referentiekader en zo voor mij toegankelijker zal zijn dan een tekst, vertaald, misschien nog eens vertaald met alle verleis van de juiste nuances van dien -er dan nog van uitgaande dat het hele goede vertalingen zijn- uit een heel ander tijdperk en uit een hele andere cultuur afkomstig.
Ik heb wel teksten van Brad Warner gelezen waarin hij schrijft over een doorbraak, een kensho. En een ander over zijn echte verlichtingservaring. Dat soort teksten spreekt mij aan, kensho’s en de Verlichtingservaring beide van tijdgenoten. In het geval van Brad Warner zijn ze helder en duidelijk omschreven en wordt ook het verschil tussen kensho’s en Verlichting duidelijk. De kensho’s zijn nauwelijks relevant volgens hem, maar het moment van Verlichting was dat wel. De eenvoud en totaliteit van die ervaring, was voor hem hét moment.
Zijn omschrijving is ook duidelijk wat mij betreft en sluit aan bij wie ik ben. Hij omschrijft iets waarvan ik me volkomen kan voorstellen dat ik dat ook begrijpend beleef.
Heerlijke eigenlijk, iemand die niet geheimzinnig doet over zijn Verlichting. Als je die beschrijving leest, dan weet je ook waarom er niet geheimzinnig over hoeft te worden gedaan. Nergens voor nodig. Waarmee ik in dit geval inderdaad impliceer dat iedereen die zegt dat geheimzinnigheid of ‘dat kun je toch niet uitleggen’ de enige manier is om het er niet over te hebben, zelf geen persoonlijke ervaring heeft met Verlichting en dus domweg niet weet wat er hoe uitgelegd zou kunnen worden.
Ofwel, heb je een Verlichtingservaring? Ik bedoel geen kensho of vergelijkbare kleine doorbrake, maar dat binnenstappen van levende nieuwheid dat zich in alle eenvoud aan je openbaart. Heb het er over! Dat geeft de burger moed :) Of is Verlichting niet meer het streven en zijn we tevreden met min of meer gelukkig door ons leven dobberen? Nee toch? Waar is de fighting spirit die de Boeddha, een getraind heerser/krijger ongetwijfeld geweldig heeft kunnen benutten?
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
Hier is een link waarin openlijk wordt gesproken over Verlichting en wat daar wel of niet aan is gerelateerd:
Hardcorezen.info – What is Enlightenment?
Duidelijke taal, niet?
Nic zegt
En, helpt het ?
Barbara Steadfast Dharma de Zoete zegt
:D Meer dan de tekst van Dogen, ja. Al is het maar omdat wat er beschreven wordt eenvoudig is. Niets mystieks, niets complex, niets wat ik hoef te zoeken of waar ik naartoe moet werken of wat ik moet opbouwen. Dat geeft me wat vertrouwen om gewoon door te gaan met mijn oefening.
En ook omdat ik de aard van kensho’s nu beter begrijp. Leuke ervaring, daar niet van, maar laat het meteen weer los. Gebruik het inzicht wat er uit komt, maar de ervaring zelf heeft op zich niets bijzonders te betekenen. Ontnuchterend, niet? :)
Arisia zegt
maar bij dat uitproberen kan je dus wel pijn ervaren…
Verder denk ik dat een onderwerp als Verlichting gewoon een privé ding is, iets waar je misschien ook niet al te veel over moet praten…
Het is al zo gauw pretentieus en dat is niet wat ik zou willen.
Woorden die -misschien?- in de buurt komen:
alles van schoonheid, waarheid, kwetsbaarheid, weerloosheid…
guido zegt
Komt me spontaan een uitspraak van Shunryu Suzuki op:”Jullie zijn allemaal verlicht..tot je je mond open doet”.
Joop Ha Hoek zegt
Heeft deze dialoog nog iets met het oorspronkelijke onderwerp te maken?