Afgelopen woensdag publiceerde de NPO Ombudsman haar veertien pagina’s tellende onderzoek naar de klacht van XR Nieuwsmedia over de klimaatjournalistiek van de NOS. De Ombudsman concludeert dat de NOS de journalistieke code van de NPO niet geschonden heeft op het gebied van klimaatjournalistiek.
XR Nieuwsmedia zegt blij te zijn met het onderzoek: het bevat een aantal concrete aanbevelingen voor verbetering van de klimaatjournalistiek van NOS én legt een fundamenteel twistpunt bloot in de relatie tussen journalistiek en klimaatwetenschap dat meer publiek debat verdient.
Klacht van XR Nieuwsmedia
XR Nieuwsmedia stelde in haar klacht dat de NOS onvoldoende aandacht besteedt aan nieuws en actualiteit over de klimaat- en ecologische crisis. De frequentie en kwaliteit van de verslaggeving staan volgens XR niet in verhouding tot de omvang, complexiteit, en het publieke belang van het onderwerp. Deze klacht werd in een aantal punten toegelicht, namelijk bemensing, categorisering, frequentie berichtgeving en duiding berichtgeving. Miljoenen mensen kijken voor hun dagelijkse nieuws naar de NOS. Het is daarom van het grootste belang dat juist de NOS mensen voorziet van accurate informatie over wat er in de wereld aan de hand is en met welke bedreigingen mensen te maken krijgen in hun voortbestaan. Door het gebrek aan urgentie waarmee de NOS verslag legt van de klimaat- en ecologische crisis krijgen mensen ten onrechte de indruk dat de gevolgen wel mee zullen vallen, terwijl het laatste IPCC-rapport laat zien dat dit volstrekt onverantwoord is.
Mogelijkheden voor verbetering
De Ombudsman schrijft: “Analyse van berichtgeving over meerdere kalenderjaren toont een substantiële eigen inzet op de diverse platforms die NOS Nieuws moet bedienen. Claimen dat het ‘onvoldoende’ is, is interpretatief en niet toetsbaar.” Toch ziet de ze op een aantal vlakken ruimte voor verbetering. Zo wijst ze op de “kwalitatieve kwetsbaarheid” van de huidige bemensing voor klimaatjournalistiek binnen de NOS, en mag uitleg door NOS over haar werkwijze en uitgangspunten “frequenter gebeuren” dan nu het geval is. Tot slot benadrukt de Ombudsman dat nieuwsorganisaties “zullen moeten blijven letten op patronen die niet snoeihard ‘voorpagina’ of ‘opening acht uur’ lijken maar wel ‘de druppel waaraan je de regen herkent’.” Daarmee is het volgens de Ombudsman zaak voor journalisten om in het licht van klimaatcrisis “je definitie van nieuws regelmatig onder de loep [te houden], net als de criteria waarmee je relevantie afweegt”.
Fundamenteel twistpunt
Ondanks het oordeel is XR Nieuwsmedia positief over het grondige onderzoek. Het biedt handvatten aan NOS en andere nieuwsorganisaties om hun klimaatjournalistiek te verbeteren en daarover een publiek gesprek te voeren. Bovendien legt het onderzoek een belangrijk twistpunt bloot. Wat betreft de journalistieke afwegingen die gemoeid zijn met de klimaatcrisis duidt de Ombudsman – binnen haar mandaat om te toetsen aan de journalistieke code – een spanningsveld tussen wat de wetenschap ons vertelt over de staat van de planeet en wat de journalistieke praktijk met die kennis aan moet. Met de laatste zin van haar rapport zet de Ombudsman deze fundamentele kwestie op scherp. Ze concludeert dat de nieuwsorganisatie niet “de megafoon van één thema of belang” mag worden. Hiermee vat ze een onderdeel van haar rapport samen waarin ze de relatie bevraagt tussen objectieve standaarden in wetenschap en de journalistiek.
Woordvoerder Chris Julien van XR Nieuwsmedia reageert: “Dit is geen kwestie van een belangengroep die een opvatting aan de redactie opdringt. De wetenschap is er allang over uit dat klimaatverandering een acute en existentiële bedreiging vormt voor de planeet. Dat heeft gevolgen voor de journalistieke praktijk. Gelet op de journalistieke principes van feitelijkheid en relevantie verdient klimaatjournalistiek een veel prominentere rol bij o.a. de NOS dan nu het geval is.” De titel van het onderzoek “op zoek naar het genoeg,” is dus goed gevonden door de Ombudsman. Maar omdat de wetenschappelijke consensus over klimaatverandering niet wordt meegewogen, blijft Nederland op de vraag of de klimaatjournalistiek van NOS proportioneel is aan het probleem om antwoord verlegen.
Wat is XR Nieuwsmedia?
XR Nieuwsmedia is een gemeenschap van bezorgde burgers en journalisten, die zien dat de Nederlandse media:
- consequent de ernst van de klimaat- en ecologische crises ontwijken, de samenhang met andere maatschappelijke problemen onderbelichten en geen aandacht hebben voor de beperkte tijd die er nog is om onomkeerbare kantelpunten in het klimaat te voorkomen;
- bij nieuws over de gevolgen van klimaatverandering, zoals overstromingen en hittegolven, het verband met klimaatverandering vaak helemaal niet benoemen of deze juist relativeren; en
- door experts met uiteenlopende meningen aan het woord te laten geen recht doen aan de brede wetenschappelijke consensus over de klimaat- en ecologische crisis.
Door deze drie tekortkomingen stellen de media de bevolking van Nederland niet in staat een zich een weloverwogen oordeel te vellen over de klimaat- en ecologische crisis en haar persoonlijke en politieke gedrag hierop aan te passen. Daarom hebben bezorgde burgers en journalisten ons georganiseerd als XR Nieuwsmedia, om:
- het publieke debat over eerlijke klimaatjournalistiek aan te zwengelen;
- Actie te voeren om de Nederlandse media eerlijk verslag te laten doen van de klimaat- en ecologische crisis;
- Laten zien hoe eerlijke klimaatjournalistiek eruit ziet.
