• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Hans van Dam » De mystieke atheologie van Georges Bataille

Omslag van het boek ‘Mystiek voor nitwits’, deel 8 van de Agnosereeks.

De mystieke atheologie van Georges Bataille

19 maart 2025 door Hans van Dam

Creperen is vooruitzien.

Wil een historicus recht doen aan de herkomst van het boeddhisme, dan kan hij een boeddhist omschrijven als een hindoe zonder Atman of Brahman.

Wil een biograaf recht doen aan de bestemming van schrijver, dichter, filosoof, surrealist en pornograaf Georges Bataille, dan kan hij hem omschrijven als een mysticus zonder god of gebod.

Hoewel Bataille weinig ophad met het woord mystiek en liever sprak van een innerlijke ervaring, zag hij zichzelf toch als een erfgenaam van de mystieke theologie, die echter ‘afgesneden was van een God en schoon schip maakt’.

Een mysticus in christelijke zin was hij niet, en ook geen theoloog, orthodox of anderszins, maar wel, zoals hij zelf graag zei, een atheoloog. De atheologie heeft ‘alleen het onbekende als object’.

“Iedereen weet wat God voor de groep mensen die in hem gelooft voorstelt, en welke plaats hij in hun denken inneemt, en ik denk dat als de mens de persoon van God op die plaats zou laten verdwijnen, er niettemin iets zou achterblijven, een lege plek. Ik heb over die lege plek willen spreken.”

(https://www.mystieknetwerk.nl/bijlage-georges-bataille-gesprek-met-madeleine-chapsal)

Volgens Bataille, die zich liet inspireren door de postmodernist Maurice Blanchot, is de grondslag van elk spiritueel leven dat het

– slechts zijn beginsel en doel kan hebben in de afwezigheid van heil, in het afzien van elke hoop,

– de innerlijke ervaring kan bevestigen als autoriteit (maar elke autoriteit moet voor zichzelf boeten),

– aanvechting van zichzelf en niet-weten kan zijn.

(De innerlijke ervaring, Georges Bataille, 1989)

Deze grondslag doet denken aan het zenboeddhisme, met name soto, waarin volgens zenleraar Nico Tydeman iedere spirituele ambitie ‘tot op de draad versleten moet raken’.

De grondslag van Bataille doet ook denken aan de mokerslag van een radicaal niet-weten, dat zelfs geen afgrond wil heten. Zo bezien zijn zen en niet-weten beide atheologisch.

Maar een radicaal niet-weten heeft, in tegenstelling tot de innerlijke ervaring die het toch ook is, geen object, dus ook niet het onbekende; geen autoriteit, dus ook niet zichzelf; geen beginsel of doel, dus ook niet de afwezigheid van heil, het afzien van hoop of het tot op de draad verslijten van iedere spirituele ambitie.

Daarom spreek ik liever van lege mystiek, de lege leer, groot ongeloof. Nog liever zeg ik niets (mySstiek) maar pas nadat alles ontzegd is, dat wil zeggen, nooit.

Georges Bataille heeft heel wat gezegd, ook dat hij liever niets had gezegd:

“Ik kan niet wonen in zinnen. Alles wat ik beweerd heb, de overtuigingen die ik geuit heb, dat alles is belachelijk en dood. Ik ben slechts stilte, en het universum is stilte.”

(https://www.mystieknetwerk.nl/georges-bataille-biografie-van-de-innerlijke-ervaring)

“Ik kan niet wonen in zinnen” was ook al geen zin waarin hij kon wonen; nadat hij hem had bedacht bleef hij schrijven of zijn dood ervan afhing, tot het echt niet meer ging.

Dat alle overtuigingen die Bataille geuit heeft belachelijk en dood zijn, ja, daar zit wat in, misschien is dat de gedachte waarin hij woonde, tegen zijn zin. Steeds als ik iets van hem lees krijg ik tenminste het gevoel dat hij krampachtig probeert de wereld op te roepen die hij pretendeert te beschrijven. Zijn God is helemaal geen lege plek maar het Woord waarmee hij die zelflegende plek opvult, telkens weer, dat schiet niet op.

Waarom niemand in Bataille’s zinnen kan wonen? Omdat het grafteksten zijn. Pompeuze tekstgraven: “Ik ben slechts stilte, en het universum is stilte.” Papieren tombes met inscripties voor de te vallene, opgericht toen hij nog fier overeind stond.

Bataille heeft zijn hele leven aan zijn zerk gewerkt. Creperen is vooruitzien.*

* Sommige van die praalgraven zijn best mooi hoor, daar niet van. Kijk maar eens in mijn collectie Citaten Niet-Weten (zoek op ‘bataille’). Blijf er niet in.

Index | vorige | volgende

Deze tekst maakt deel uit van de serie Mystiek voor nitwits, deel 8 van de Agnosereeks. Woord: Hans van Dam. Beeld: Lucienne van Dam. Alle teksten van deze serie in het Boeddhistisch Dagblad. Alle series van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad. Disclaimer. Mystiek voor nitwits op NietWeten.nl.

Categorie: Hans van Dam Tags: atheologie, Georges Bataille, mystiek, Mystiek voor nitwits, niet-weten

Lees ook:

  1. Het geheim van het leven is het leven
  2. Je kruis zit tussen je oren
  3. God is een boek met zeven zegels
  4. Sst!

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Hans van Dam is de auteur van de Agnosereeks: 13 boeken over niet-weten, verluchtigd door Lucienne van Dam. Lees ze gratis op NietWeten.nl of in het BD, of als paperbacks tegen kostprijs. Disclaimer. Contact. Winkel. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.