Deel 8 van een dwaalgesprek in 13 delen over de onzienlijke lichtheid van niet-weten en de weidsheid voorbij alle wijsheid.
Claire: Wat moet je volgens jou doen, of laten, om je niet-weten adequaat tot uitdrukking te brengen?
Hans: Niets zeggen waar je niet achter staat. Niets dus. Niets zeggen.
Claire: Zwijgen.
Hans: Zwijgen is het tegenovergestelde van niets zeggen. Meer kun je niet zeggen. Stilte is het lege doek waarop mensen ongeremd hun gedachten projecteren.
Claire: Nature abhors a vacuum.
Hans: Mind abhors a vacuum. De geest verafschuwt leegte.
Claire: Leegte moet opgevuld worden.
Hans: Al is het maar met holle woorden als geest en leegte. Al is het maar met holle frasen als ‘de geest verafschuwt leegte’ en ‘leegte moet opgevuld worden’.
Claire: Je moet dus wel wat zeggen, maar wat?
Hans: Praten zonder wat te zeggen, dat is de kunst. Een veelzeggende stilte verbreken door een nietszeggende op te roepen. Spreken als een hogere vorm van zwijgen.
Claire: Maar hoe dan?
Hans: Door al je beweringen meteen te weerleggen. Door al je begrippen meteen te ondermijnen. Door al je onuitgesproken aannames meteen aan de kaak te stellen.
Claire: Alles wat je roept direct herroepen.
Hans: Voor zover mogelijk.
Claire: Als je niets roept hoef je ook niets te herroepen.
Hans: Maar het gaat juist om het herroepen. Daar gebeurt het. Als je dat een paar keer achter elkaar doet heb je een dwaaltekst, zo noem ik het maar. Omdat de lezer daarin eventjes de weg kwijtraakt.
Claire: En wie wil dat nu niet.
Hans: Wie dat niet wil heeft hier niets te zoeken, en wie hier wel iets te zoeken heeft verdoet zijn tijd. Daarover schrijf ik, liefst in de vorm van een gesprek zoals het onze, dan gaat het een beetje leven.
Claire: Wat voor figuren kan de lezer in jouw dialogen verwachten?
Hans: Monniken, ambachtslieden, schrijvers, politici, filosofen, kooplui, moeders, agenten, soldaten, dieren… Maar vooral leerlingen en meesters.
Claire: Waar staan die voor?
Hans: De leerling staat voor de innerlijke stem die almaar roept: ‘Zeker weten!’ De meester staat voor de innerlijke stem die almaar vraagt: ‘Zeker weten?’
Claire: Een omkering van de normale rollen.
Hans: De leerling weet alles en hoeft niets meer te vragen. De meester vraagt alles en hoeft niets meer te weten.
Claire: Je zou ze Uitroepteken en Vraagteken kunnen noemen.
Hans: Ja, of Nauwe Weetal en Wijde Weetniet.
