Drie jaar lang kwam regisseur Klara Van Es (Verdwaald in het geheugenpaleis, Carnotstraat 17: huis van aankomst) in het Vlaamse Monnikenheide, waar mensen met verstandelijke en fysieke beperkingen wonen. In het laatste jaar begon ze te filmen, wat resulteerde in de film Zie mij doen; een warme en genuanceerde zwart-wit film over mensen die helemaal niet zo ‘beperkt’ blijken te zijn.
Naar een concert gaan, dansen op technopop, rondhangen op het strand, paardrijden. Maar ook: is er plek in mijn leven voor een relatie, hoe kijken mensen naar me, wat is normaal? Alledaagse zaken, ook voor Jessica, Mathias, Dominique, Nadine, Quan, Sam en Sofie. Maar er is één verschil: het gaat hier om mensen met een beperking, verstandelijk en vaak ook fysiek. Het verschil is groot, maar toch ook weer niet, laat filmmaker Klara Van Es zien.
Vrijwilliger
Drie jaar lang was Klara Van Es vrijwilliger in Monnikenheide, waar mensen met verstandelijke en fysieke beperkingen wonen. Toen iedereen goed bekend met haar was geraakt, begon ze te filmen – op haar eigen voorwaarden. Want Van Es wilde geen verhaal over zielige mensen maken of een aanklacht tegen een onbegrijpende maatschappij. Juist omdat zij die mensen zo goed heeft leren kennen en begrijpen, heeft zij met Zie mij doen een genuanceerd en warm portret gemaakt van zelfbewuste mensen met dezelfde emoties, overwegingen en verlangens als iedereen. Hoe kijken ze naar zichzelf, naar elkaar, en hoe zien ze ons, de ‘onbeperkte’ mensen? Het zijn deze vragen waarop Van Es het antwoord zoekt. “Hoe gaat het?”, vraagt een van de opvoeders aan Dominique. Het antwoord is veelzeggend: “in mijn hoofd en hart is alles goed”. Van Es vertelt haar verhaal in een ingetogen, welhaast hypnotiserend tempo, daarbij ondersteund door een mellow jazzy-score van componist/muzikant Jef Neve. Maar ze doet het vooral met het opmerkelijke gebruik van zwart-wit, wat de film losrukt uit de banaliteit van alledag. Het geeft de film een poëtische lading die de kijker meevoert naar een onbekende maar toch zo bekende wereld: die van ons allemaal – beperkt of niet.
Leren kennen
Klara: ‘Het werk als vrijwilliger was voor mij de methode om de bewoners van de huizen van Monnikenheide te leren kennen en te zoeken naar een thema/invalshoek voor de film en de personages die het thema het best illustreren. Hoewel de film af is, probeer ik er nog steeds wekelijks te komen, voor zover mijn agenda dit toelaat. Ik voel echt een band met deze mensen.
Ik heb naast het vrijwilligerswerk ook veel gelezen over emotionele ervaringen bij mensen met een handicap. Zo kwam in het boek ‘Staring: How We Look’ van Rosemarie Garland-Thomson, aan bod hoe om te gaan met ‘staren naar handicap’. In een bepaalde scene in de film vertelt bewoonster Jessica dat ze soms voelt dat mensen haar aanstaren. En dan vat ze het hele gedachtengoed van het boek even fijntjes samen: “ik kijk dan gewoon terug”.
Aanvankelijk kreeg ik wel wat commentaar vanuit de filmwereld dat ik teveel personages ten tonele bracht. Maar ik heb bewust gekozen voor zoveel mensen zodat ik een brede waaier heb van handicaps, van diepverstandelijke handicap tot licht mentale beperking, met veel uitdrukkingen en manieren van emoties tonen, van mimiek tot het bespreken van fundamentele kwesties.
Ik heb aan de begeleider van de ‘weetgroep’ in Monnikenheide gevraagd om met de bewoners en gasten te praten over de 4 basisemoties, blij, bang, boos, bedroefd. Deze gesprekken dienen ook als kapstok voor de film.’
Zie mij doen is een film van regisseur Klara Van Es en is geproduceerd door Memphis Film & Television en Cassette for Timescapes in coproductie met CANVAS en KRO-NCRV. De muziek is gecomponeerd door internationaal bekende componist Jef Neve en met sounddesign door meervoudig Gouden Kalf-winnaar Mark Glynne. Winnaar Impact Docs Awards en Beste Belgische Documentaire Docville. Vanaf 11 oktober te zien in de Nederlandse bioscopen. En online via de filmtheaters op Picl.nl
Monnikenheide
Vanuit hun eigen ervaring en geïnspireerd door buitenlandse voorbeelden richtten Paul en Wivina Demeester in 1970 samen met Bert Hertecant, Remi Van Der Kelen, Eugeen Verhellen en Jeanine Dierendonck-Van Oosterveldt in België vzw Monnikenheide op. Samen ontwikkelden ze een vernieuwend model van gehandicaptenzorg waarbij meer aandacht wordt besteed aan de ondersteuning van het gezin, kleinschaligheid, normalisatie en integratie. Een aanpak die tot op de dag van vandaag de basis vormt van de dienstverlening, en tekenend is voor de infrastructuur en het leefklimaat. In de loop der jaren groeide Monnikenheide uit tot een organisatie die met een verscheidenheid aan werkvormen steeds meer personen met een verstandelijke beperking en hun families ondersteunt.
