Bij Witsand uitgevers verschijnt begin volgende maand het boek ‘De Boeddha van de badkamer’ van de Vlaamse auteur en zenbeoefenaar Tom Hannes. De schrijver gaat daarin de zaken die in een badkamer gebeuren, zoals het lozen van pies en kak, niet uit de weg. Integendeel. Maar uiteindelijk is het vooral een boek over hoe wij vandaag allemaal voor dezelfde opdracht staan: een antwoord vinden op de gouden vraag ‘Hoe kunnen we een zinnig, vervullend, gelukkig en vrij leven leiden in een wereld waarin geen spoor te vinden is van een Absolute Waarheid? Hoe worden we blije koorddansers op het touw van onze levensloop, gespannen boven de afgrond van de leegte?
Tom, hier moet je een inleiding voor schrijven!’ zei mijn uitgever toen hij het manuscript van dit boek kreeg. ‘Anders weet niemand wat ze met deze tekst moeten doen.’ ‘Maar ik wil helemaal geen inleiding schrijven,’ zei ik. ‘Ik wil de lezer niet vertellen hoe hij moet lezen.’ ‘Tom, hier moet je een inleiding voor schrijven,’ zei mijn vrouw toen ze de drukproef van dit boekje gelezen had. ‘Anders begrijpt niemand hoe bijzonder deze tekst is!’ ‘Maar ik wil helemaal geen inleiding schrijven,’ herhaalde ik. ‘Ik wil niet dat… Wacht. Oké. Ik schrijf een inleiding. Een heel korte.’
Het is meteen duidelijk als je dit boek opent: elke bladzijde is verdeeld in een linker- en rechterkolom. Er worden in dit boek twee verhalen parallel verteld. In de linkerkolom hebben we het over een van de bekendste moderne kunstwerken: de Fontein van Marcel Duchamp. Eén van de redenen waarom het zo beroemd is, is dat het eigenlijk maar een urinoir op een sokkel is. Duchamp diende het in 1917 (!) in voor een kunsttentoonstelling en dat deed toen heel wat stof opwaaien. Ik zag Duchamps werk voor het eerst live op een tentoonstelling in de late jaren 1980. Vooral de Fontein had toen een verrassend ontroerende impact op mij. Dat beïnvloedde niet alleen mijn eigen artistieke werk, maar ook mijn dagelijkse kijken naar de wereld. En zelfs mijn praktijk van het boeddhisme, dat ik ook eind jaren 80 leerde kennen en dat ik nu zo’n 20 jaar intensief en formeel beoefen. Eerst als leek. Dan als zenmonnik. En nu opnieuw als leek. Over het boeddhisme gaat de tekst in de rechterkolom van het boek. Meer bepaald bespreek ik daar het beroemde zenverhaaltje over de mislukte audiëntie van de stichter van de zen, de monnik Bodhidharma, bij de Chinese keizer, ergens in de zesde eeuw.
Wat hebben de Fontein en Bodhidharma met elkaar te maken? In belangrijke mate niets. Duchamp was niet eens vaagweg boeddhistisch geïnspireerd en Bodhidharma was vanzelfsprekend geen avant-gardist avant la lettre. En toch hebben ze op de een of andere manier iets met elkaar te maken. En dat heb ik willen uitdrukken in dit boek. Niet alleen door in het essay over Bodhidharma zoveel mogelijk kak- en pisuitspraken uit de klassieke zen op te nemen, en door in het essay over Duchamp dankbaar gebruik te maken van de oudste bijnaam van de Fontein: the Buddha of the Bathroom. De parallellen gaan veel verder. De linker- en rechtertekst zijn immers niet alleen gescheiden door een witte kolom in het midden. Ze zijn ook met elkaar verbonden. Op een wel heel precieze wijze: nagenoeg elke regel van de linkertekst wordt gespiegeld in de rechtertekst. En vice versa. Het contact tussen die parallelle regels varieert: soms is de spiegeling ernstig, soms toevallig en hilarisch, soms tegenstrijdig, soms twijfelachtig, soms complementair, soms illustratief, soms geeft links commentaar op rechts, soms andersom… Hoewel de twee teksten ieder in hun kolom normaal leesbare essays zijn, levert de spiegeling over de dunne witte kolom heen toch een bijzondere leeservaring op: je wordt voortdurend verleid tot een laterale vergelijking. 
Hoe lees je dit nu? Zoals je wilt. Het is jouw lezing. Uiteindelijk is dit een boek over Duchamp, die zo vaak poneerde dat een kunstwerk pas afgewerkt is wanneer de toeschouwer er zelf zijn gang mee gaat. Uiteindelijk is het ook een boek over het boeddhisme, dat sowieso voor de immense uitdaging staat om vertaald te worden naar de noden en mogelijkheden van deze bijzondere tijden. Die vertaling is nog niet klaar. En iedereen kan er zijn bijdrage toe leveren. En uiteindelijk is het vooral een boek over hoe wij vandaag allemaal voor dezelfde opdracht staan: een antwoord vinden op de gouden vraag ‘Hoe kunnen we een zinnig, vervullend, gelukkig en vrij leven leiden in een wereld waarin geen spoor te vinden is van een Absolute Waarheid? Hoe worden we blije koorddansers op het touw van onze levensloop, gespannen boven de afgrond van de leegte?
De Boeddha van de Badkamer, auteur Tom Hannes. ISBN = 978 94 9038 299 5. Verschijnt 5 juli 2014, Witsand Uitgevers.
Lees een fragment van ‘De Boeddha van de Badkamer’ (PDF, 522KB)
