Boeken – ‘ontbijt met non-dualiteit’ van Paul van der Sterren

Dit keer het nieuwste boek van Paul van der Sterren, dat als subtitel draagt ’64 licht onverteerbare brokken’. Paul was vroeger schaakgrootmeester en werd in 2012 ook bekend met zijn eerste boek over nondualiteit ‘Verlichting in een lege verpakking’. Daarin noemde hij ook Hein Thijssen als een inspiratiebron. Over ‘Leeg en bevrijd’ schreef hij mij (Win Buck) in een correspondentie: ‘Ik vond het boek geweldig, heb het wel vijf keer gelezen…..Mijn schaakautobiografie ‘Zwart op wit’ heb ik de ondertitel ‘Verslag van een schakersleven’ meegegeven. Dat was een bescheiden, maar rechtstreekse verwijzing naar Hein’s eerste boek (‘Leeg en bevrijd. Verslag van een mensenleven’, WB), waar ik zo van onder de indruk was’.

Paul slaagt er in om in zijn mooie en handzame boekje waardevolle en voedzame vitamientjes te serveren, in de vorm van korte teksten, die soms de sfeer van poëzie ademen. Als lezer word je uitgedaagd om voorbij en achter de woorden te lezen, de rede en de logica niet als stoorzenders te laten fungeren, en om paradoxen te verdragen. In de verbijstering die dan opkomt wordt de deur opengegooid voor de eenvoud voorbij alle problemen en het antwoord voorbij alle vragen. In die stilte kan zelfs het gemeenschappelijke tussen een blauw rondje en een rood vierkant (p.76) gezien worden.

De nodige humor, relativering en ogenschijnlijke wartaal zorgen hier en daar voor echte pareltjes. ‘Alles is in essentie enkel de waarneembaarheid van Niets’, ’Bewustzijn verschijnt en maakt er een spelletje van’, ‘Ik zie jou. Drie woorden voor wat één is’. Als een rode draad loopt de relatie tussen Ik Ben en ik ben door het boekje.

Deze boekbespreking verscheen op de site Leeg en bevrijd van Win Buck en verwijst naar het gelijknamige boek van Hein Thijssen Leeg en bevrijd, verslag van een mensenleven.

In 2004 interviewde BD-redacteur Joop Hoek een bijzonder en innemend mens. Hein Thijssen (1922 – 2008) was jarenlang R.K. monnik en daarna pastor. Op tachtigjarige leeftijd zegde hij iedere georganiseerde religie en kerk vaarwel. Ik sprak met hem naar aanleiding van zijn boek ‘Leeg en bevrijd, verslag van een mensenleven’, een verhaal over ontwaken.

Hein Thijssen werd geboren in 1922. Hij studeerde theologie, filosofie en gedragswetenschappen. Hij was twintig jaar R.K. pastor onder de indianen in Canada, waarna hij de kerk vaarwel zei. Na zijn terugkeer in Nederland was hij tot aan zijn pensioen docent gedragswetenschappen in het hoger beroepsonderwijs.

Hein Thijssen beschrijft hoe hij ervoer dat God niet bestond toen hij als priester in een klein dorpje in Canada de diensten leidde voor Indianen in dat dorp.

‘Wanneer precies weet ik niet meer, maar op een bepaald punt in mijn leven brak mijn kritische geest open. Ik kan me ook niet meer herinneren hoe en op grond waarvan, maar er brak een periode aan waarbij ik me serieus begon af te vragen: hoe kom ik aan het begrip god’? God zat in mijn hoofd als een vage, vormloze massa. Ik moest toen heel nuchter vaststellen dat het begrip ´god´ geen weten was, geen ervaring, maar mij door mensen in mijn omgeving was aangepraat, in mijn geest was geplant. God was gewoon een implantaat.´

Voor de oud rooms-katholieke monnik en pastor Hein Thijssen bleek deze vaststelling, meer dan veertig jaar geleden, het begin van een leven waarin een scheppende god, als een soort superman die buiten de schepping staat, maar wel stuurt, heeft afgedaan. De atheïst Thijssen verloor niet alleen zijn geloof in de monotheistische god van het christendom, maar ontdekte dat, nadat hij zich had losgemaakt van het, volgens hem, rooms-katholieke culturele godsdienstsysteem, er nog een lastige klus viel te klaren. Wie was hij nu eigenlijk? Het grootste deel van zijn leven had hij gewerkt en gehandeld volgens scenario’s, drijfveren die hem op de been hielden maar zijn geest ook terroriseerden. Hij noemt dat een systeem dat hem deed vluchten voor de werkelijkheid, maar zijn geest ook beschermde zodat hij door kon gaan met leven.

Deze scenario’s, dat systeem, bepaalden zijn reacties op mensen en zaken om hem heen. Thijssen voelde zich er door geterroriseerd, omdat hij voelde, beleefde, dat veel van die reacties gekunsteld waren. Niet uit zijn hart kwamen. Hij reageerde zoals hij dacht dat mensen wilden dat hij reageerde.Hij werd geleefd door iets waar hij zelf geen controle over had. En waar hij niet bij kon komen. Het lag ten grondslag aan al zijn spanningen, zo ontdekte de priester.

Nadat hij ontdekte dat hij reageerde op zijn interpretatie van de werkelijkheid, dat hij zichzelf voor de gek hield, ging hij op zoek naar een bestaan zonder systemen en, wat hij noemt, geestelijke terreur. Het werd een barre tocht door de woestijn. Een grillige weg, soms rampzalig. Hard weglopen om schoorvoetend terug te keren. Zonder hoop, maar nooit eindigend in wanhoop. Hij ontdeed zich gaande die tocht van zijn eigen leugen. ,,Ik heb vaak gehuild als een kind, voelde een angst die te vergelijken was met doodsangst. Wat kwam er terug voor wat ik afstootte?’’ Uiteindelijk leidde dat proces zo’n zeven jaar geleden, na een uitvoerige bestudering van het boeddhisme en het Chinese Tao Teh Ching, tot zijn ontwaken, zijn bevrijding. Naar een toestand die hij niet meer ervaart, maar is. Het zette zijn hele denken over het bestaan op losse schroeven. Door de ervaring dat elk zoeken naar een antwoord in de kiem wordt gesmoord, waardoor je met de neus op het antwoord wordt gedrukt. Zijn huidige zijn vindt hij weldadiger dan welke toestand waarin hij ooit verkeerd heeft. Thijssen voelt zich als een waterstroom zonder blokkades.

Hein Thijssen legde een weg af die volgens hem honderdduizenden voor hem zijn gegaan. Op zoek naar juist géén antwoord op alle vragen die een mens kan stellen. Hij was 18 jaar toen hij intrad in de strenge kloosterorde van de Passionisten, waar hij zeven jaar filosofie en theologie studeerde. Als priester studeerde hij Engels aan de universiteit van Nijmegen. Omdat een leven als leraar hem niet bijzonder aansprak, brak hij na vier jaar zijn studie af en werkte twintig jaar als pastor in Canada in verscheidene grote stadsparochies in North Bay, Sudbury en Sault Ste. Mary. En uiteindelijk in het koudste plaatsje van Canada, White River, met 800 inwoners, zijn lievelingsplek. Hij verdiepte zich in Canada verder in westerse wijsbegeerte, theologische ontwikkelingen en oosterse levensbenadering. Terug in Nederland was hij twaalf jaar werkzaam als hbo-docent maatschappijleer, psychologie en gedragswetenschappen.