Zen is zacht blijven

Laatst vroeg me iemand: ”Jij doet toch aan zen, is het niet? Vertel me nou eens waar het zen in essentie om draait?”

Ik herinner me dat ik een of ander een lulverhaal ophing over boeddhisme, verschillende varianten en dus, moeilijk, moeilijk, moeilijk…

In dit geval standaard `prietpraat´ waarover ik overigens wel content was gezien de omstandigheden waarin hij me dit vroeg: een iets te luidruchtig feestje.

Maar toch bleef de vraag plakken als een kleverige klittenband koan.

Nu is de vraag naar ‘essenties’ überhaupt tricky. En zeker ten aanzien van een onderwerp als de essentie van zen.

Niet dat er geen essenties zouden zijn, maar ik wil niet pretenderen ze te kennen. Wel heb ik voorlopige antwoorden.

Antwoorden die me soms uitdagen maar zeker inspireren, troosten.

Mijn voorlopige antwoord naar de essentie van zen is dat gaat om zacht te blijven. Als werkwoord dus.

Dus zacht als in toegankelijk en responsief (een antwoord) zijn naar wat er gebeurt…wat het ook is…keer op keer.

Wellicht is het te vergelijken met de koude douchebeurt die mijn vrouw en ik ’s-ochtends nemen wanneer we uit bed stappen. Twee minuten koud douchen.

Dán is het de opdracht om vooraf maar zeker tijdens de koude te verzachten. Diep op te merken wat er gebeurt zonder te ontwijken, ook al is die neiging er.

Om de weerstand en tegenzin uit te houden door de ademhaling diep te brengen en zo te verzachten.

Dat wat een koude douche oproept dient zich ook aan in talrijke momentjes gedurende de dag. De trein die tien minuten te laat vertrekt. De zitplekken die niet meer voorhanden zijn.

De regen die je ‘toelacht’ terwijl je je paraplu vergeten bent. De eerste afspraak die niet komt opdagen. Een collega die je net iets te direct aanspreekt. Een spannend gesprek met een collega waarover je je zorgen maakt. En ga zo maar door.

Dit soort momentjes zorgen in eerste instantie voor verkramping. Dit kan een mild ongenoegen zijn dat nauwelijks identificeerbaar is maar ook een meer uitgesproken aversie. Daartussen zijn vele grijstinten mogelijk. De verkramping heeft vaak een direct fysieke component. Bij mij uit het zich als een sensatie waarbij mijn middenrif omhoog trekt, en mijn ademhaling omhoog schiet. Daarnaast is er een mentale kramp die zich uit in niet prettige gedachten die ‘de boel verergeren.’

Zen is verzachten door op te merken vanuit overgave. Om dit te kunnen helpt mij hierin het volgende. Wanneer de kritiek of onrust zich richt op mezelf dan verklein ik mijn naam en spreek ik mezelf toe met het zinnetje ‘Ach, Theooke,…’ Wanneer de verkramping zicht richt op de ander dan spreek ik mezelf toe door te zeggen dat óók deze persoon op zoek is naar geluk. Mooi om te zien is dat de zinnen nog steeds erg tot me spreken – ook wanneer ik ze nu weer voor me zie. Steeds minder vaak hoeven ze expliciet te worden ingezet omdat ze zich steeds meer in de vezels van mijn lijf hechten. Ja, zen is in essentie zacht blijven, uiteindelijk van top tot teen en met huid en haar!