Tweespraak – mindfulness voor zich schuldig voelende moralisten

Vandaag deel eenentwintig in de serie Tweespraak. De auteurs -psychotherapeut Rob van Boven en psycholoog Luuk Mur, praten over verschillen en overeenkomsten tussen psychotherapie en Dzogchen. De lezer wordt van harte uitgenodigd om mee te praten.

Luuk: Mindfulness voor beginners, mindfulness voor het gezin, mindfulness voor gedetineerden, de beste mindfulness apps voor de smartphone, mindfulness voor grootouders, mindfulness voor zakenmensen, mindfulness voor mensen met een laag inkomen, mindfulness tegen burn-out, mindfulness voor milieu verwoesters, mindfulness voor niets voelende drugsdealers, mindfulness voor plastic vrouwen, mindfulness voor zich schuldig voelende moralisten, mindfulness voor smartphone gebruikers, mindfulness voor dummy’s.

Mindfulness helpt je te stoppen met piekeren. Het brengt je weer in contact met onze innerlijke bron van geluk, helpt je om beter te slapen, om te voorkomen dat je overprikkeld raakt, om van je verslavingen te af te komen.

Als je gelukkig wilt worden dan doe je jezelf tekort als je je niet inschrijft voor een cursus. Er zijn nog maar enkele plaatsen vrij!
Wat zegt dat over ons of over deze tijd?

Rob: Mindfulness om in het ‘hier en nu’ te komen en of te blijven, daar draait het meen ik om. Wat is hier nu zo bijzonder aan? Wat belooft dat? Mijn idee is dat het ‘hier en nu’ nodig is als een wezenlijke ontmoetingsplaats. Als onze concentratie weggetrokken wordt door allerlei gedachtes, dan staan we vermindert open voor een ontmoeting in de realiteit. We vernauwen dan onze ervaring van verbondenheid met de wereld om ons heen.

Wellicht dat de aanhoudende hype van mindfulness een aanduiding is dat onze ervaren verbondenheid steeds dunner wordt.

‘Ik’ staat centraal in onze westerse wereld, we zenden vooral uit en zijn weinig actief geïnteresseerd in de wereld van de ander. Het gaat om ons eigen standpunt, onze eigen behoeftes, onze eigen wil, onze eigen denkwereld.

Om je in liefde verbonden te kunnen voelen is het belangrijk je ontmoetbaar open te stellen. Je stelt je ontmoetbaar op als je aan de ander durft te laten zien wat er in je leeft. Om je in liefde verbonden te voelen, is het daarnaast noodzakelijk te investeren in verbonden zijn. We investeren hierin door oprecht geïnteresseerd te zijn in de ander en actief moeite te doen de ander te begrijpen in zijn belevingen, verlangens en standpunten.

Wat er in mij leeft aan de ander toevertrouwen en actief geïnteresseerd zijn in de ander om verbondenheid te voeden zijn complementaire behoeftes.

In onze westerse wereld is de balans zoek geraakt tussen de behoefte onszelf te zijn en de behoefte aan verbondenheid. Deze balansverstoring maakt dat we ons maar moeizaam in liefde verbonden kunnen voelen. Een te verwachten gevolg van een te weinig in liefde verbonden voelen is dat we een besef van zinloosheid gaan ervaren. Als mensen in de liefde verkeren is er geen vraag meer over de zin. Ze zijn in de zin.

Luuk: We staan bloot aan een veelheid aan verleidingen. We verlangen naar doorlopend genot. Mindfulness (en mindful-meditatie) maakt je bewust van de manier waarop je gevoelens aanleiding kunnen zijn voor het geloof van de overlever om actief te worden. Een prachtige vrouw of man, die je seksuele gevoelens prikkelt, kan een geloof op gang brengen dat je seks wilt hebben. Misschien voel je je jaloers op anderen, die wel over de mogelijkheid van seks lijken te beschikken. Je wordt overvallen door een dringend verlangen en je gaat op zoek.

Mindfulness meditatie maakt je er bewust van hoe gevoelens een startpunt kunnen zijn van je hypnotische gedrag. Door dit grotere bewustzijn wordt de hypnose zwakker. Dat kan een resultaat zijn van mindfulness, van oordeelloos gewaarzijn. Je krijgt weer meer contact met je gevoelens. Door middel van mindfulness kan je dicht bij je gevoel blijven, je benoemt ze niet als goed of slecht, je laat je niet meeslepen door de conditioneringen die geassocieerd zijn met het gevoel. De overlever heeft geloof gekoppeld aan gevoel. Maar de condities zijn veranderd en de overlever is kennelijk niet mee veranderd. Boeddhisme is een filosofie over hoe onze mind, ons denken, geprogrammeerd is. Hoe we geconditioneerd zijn, en hoe ons zoeken naar bevrediging van onze geconditioneerde verlangens ons met een onbevredigd gevoel achterlaat. Bewust worden van onze conditionering is wat Boeddhisme en psychotherapie volgens mij gemeen hebben. Bevrijding uit de gevangenis, waarvan we de onzichtbare tralies voorheen niet eens als tralies ervoeren. Buiten de gevangenis was er geen wereld. Tralies ervaren is een goede motivator om uit je bekende wereld te willen treden.

Rob: Bewust worden van onze conditionering en er vervolgens ongehoorzaam aan kunnen worden zie ik ook als een relevant doel binnen psychotherapie.

Of een geloof op gang gebracht wordt door seksuele prikkeling en je vanuit dat geloof vervolgens seks wilt hebben vind ik niet aannemelijk. Seksuele prikkeling maakt een seksueel verlangen wakker lijkt mij en wat en hoe je daar iets mee wilt doen is wel onderhevig aan wat ons geloof ons dicteert. Ook kan ik me voorstellen dat seksuele activiteit deels misbruikt kan worden om andere verlangens en gevoelens te maskeren. Ons geloof dicteert ons daarmee weg te blijven van ‘verboden’ gevoelens en verlangens. Als een voorbeeld, we kunnen ons zeer eenzaam voelen en tegelijk geloofs-gehinderd zijn om ons te hechten. Seks zou dan voor een deel gebruikt kunnen worden om toch een innige verbondenheid te ervaren, maar wel steeds met wisselende mensen.

Luuk: Mensen die veel ervaring hebben met meditatie zien beter welke invloeden op hun inwerken. Situaties roepen gevoelens op en gevoelens kunnen verlangens (hunkering) oproepen of juist aversies. Mindfulness kan je hiervan bewust maken, juist omdat je je gevoelens geen etiket goed of fout geeft, er voor wegloopt of koortsachtig zoekt naar bevrediging. Mindfulness meditatie, ontspannen de behoefte onderzoeken, wordt al gebruikt om van sigarettenverslaving af te komen, toch een veel gemenere verslaving als koopverslaving of seksverslaving. Boeddhisme bestudeert al ruim twee eeuwen hoe de mind op de omgeving reageert. Veel te kort samengevat: zintuig-waarnemingen leiden tot het ontstaan van gevoelens. Gevoelens leiden tot geconditioneerde reacties (percepties, gedachten, geloof, gedrag). Deze reacties zijn onder te verdelen in hunkering naar plezierige gevoelens en ontlopen van onplezierige gevoelens. Door mindfulness kan dit oorzaak-gevolg verband verbroken worden. Op den duur ervaar je het niet meer als je eigen behoefte. Hierdoor word je bevrijd van het doorlopend zoeken naar meer van dit of van dat, een betere vriend of vriendin, betere omstandigheden, een beter ‘ik’. Niet de toekomst, maar het ‘hier en nu’ is beter.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.

Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.