Wat is de natuurlijke gang van het leven? was de vraag waar deel (I) mee eindigde. Van de geboorte naar de dood, is een antwoord vanuit vogelperspectief. Maar hoe laat je het leven zijn natuurlijke gang gaan in de ruimte en tijd tussen deze twee ijkpunten?
Omdat ik me thuis voel bij de taal van het taoïsme, blijf ik hier voor het moment gebruik van maken en volg ik losjes de lijn in Zwervend met Zhuang Zi, het eerder genoemde boek van René Ransdorp.

In het taoïsme, en zeker bij Zhuang Zi, zie je het woord zwerven vaak terugkomen. ‘In letterlijke zin is zwerven,’ aldus René Ransdorp, ‘een vorm van op weg zijn zonder een vooraf bepaald doel. Iemand die zwerft, laat zijn route bepalen door wat hij onderweg tegenkomt en meemaakt. Dat in tegenstelling tot degene die zijn traject van te voren heeft uitgestippeld en doorgaans zo snel en effectief mogelijk zijn bestemming probeert te bereiken. Iemand die zwerft heeft over het algemeen ook meer oog en aandacht voor wat er onmiddellijk rondom hem gebeurt, dan degene die zijn blik op het doel van zijn reis gevestigd houdt. In figuurlijke zin verwijst ‘zwerven’ in de Zhuangzi naar een type van handelen dat niet volgens een vast plan verloopt en niet doelbewust is.’

Waar het nu vooral om gaat, vervolgt Ransdorp, is dat Zhuang Zi dezelfde kernidee van toepassing acht op het menselijk leven in zijn totaliteit: alleen een ‘zwervend’ leven kan in de ogen van de taoïst een gelukkig leven zijn. De meest natuurlijke vorm van leven is gaandeweg leven.
Natuurlijk leven is zijn eigen bron van geluk. René Ransdorp: ‘Geluk kan nooit het doel van het leven zijn, maar slechts al levend worden ervaren. Wie in staat is spelenderwijs te leven [Het Chinese woord voor ‘zwerven’ heeft, aldus Ransdorp, ook de betekenis van ‘spelen’ en ‘spel’, van spontaan maar serieus spel, zoals kinderen dat kunnen spelen, RH], is helemaal niet meer bezig met de kwestie van geluk.’
Geluk, in deze context, houdt wat mij betreft in puur geluk, dat niet afhankelijk is van het al dan niet vervullen van persoonlijke wensen en verlangens – en dus gekoppeld aan een doel. Geluk om niet.

Het antwoord op de vraag Hoe laat je het leven zijn natuurlijke gang gaan?, is dus: gaandeweg leven. Dit kan nog altijd vrij abstract klinken, al kun je je wel een beeld vormen door het (figuurlijke) gebruik van het woord ‘zwerven’.

Gaandeweg leven.

De vervolgvraag is dan: Hoe leid je van dag tot dag een natuurlijk leven? Het antwoord heeft te maken met wat in deel (I) genoemd werd: het loskomen van fixaties op zaken die de natuurlijke gang van het leven belemmeren.

Meer hierover in deel III dat morgen -maandag- wordt gepubliceerd.