In het Boeddhistisch Dagblad is op een goede manier, vind ik, al veel geschreven over de ethiek en het leraarschap. Ook ik vind het toe te juichen dat spirituele leraren aan ethische gedragscodes moeten voldoen, net zoals de leraren in ons onderwijs of psychotherapeuten.
Maar daarnaast is ook de rol van de leerling, het gedrag van de leerling belangrijk, die kan zorgen dat misbruik van macht van een leraar niet plaatsvindt.
Als leerling moet je denk ik, oppassen om niet je idealen, dromen en verwachtingen op je leraar te projecteren. Het eerste wat een leerling zou moeten doen, mijns inziens, is de instelling te hebben om te leren op eigen benen te staan. Leren om autonoom te zijn, om met niets anders genoegen te nemen dan met je authentieke zelf.
En de sleutel om dat te leren lijkt mij logischerwijs de dharma. Omdat de dharma niet statisch is, omdat het een levend iets is. En dus ook geen vaststaande antwoorden heeft. Niets heeft wat je in blinde devotie zou kunnen omarmen.
De scheve verhoudingen beginnen, denk ik, wanneer we de dharma als een dogma beschouwen en we onze leraar benaderen als de guru die de wijsheid in pacht heeft, en andersom, als de leraar zich gedraagt als de guru die de wijsheid in pacht heeft.
Wijsheid, waarheid, werkelijkheid, heeft zichzelf in pacht. Er is niemand die mij dat kan laten ervaren dan ikzelf. De grootste vragen over mijn bestaan kunnen niet uitgelegd worden door een ander. Kunnen niet worden beantwoord door een dogma. En ook niet door een guru, een priester, een dominee, een roshi, een lama, een monnik of wie dan ook.
Die vragen kun je alleen maar realiseren in jezelf. Die waarheid moet je zelf realiseren.
Een goede leraar is dus wat mij betreft slechts een poort. Een wijzende vinger. Zij/hij wijst je de richting waar je moet kijken. En waar je zou kunnen zoeken om jouw waarheid te vinden.
Een leraar kan je helpen om wakker te worden. En kan je helpen als je blijf steken in een inzicht waarvan je denkt dat je het nu echt gevonden hebt. Maar een leraar is niet degene die ‘het’ weet. Zij/ hij helpt je alleen om te worden wie je kunt zijn.
Sommigen zeggen dat ze daar geen leraar voor nodig hebben. Dat ze al heel goed op hun eigen benen kunnen staan. En dat is ook prima. Zolang het maar geen ‘eigenwijsheid’ wordt in plaats van wijsheid. Want eigenwijsheid hebben we al genoeg in deze wereld.
