Dick – Vertrouwen 2 (niet)

Ik schreef een column over het onderwerp vertrouwen. Het stukje eindigt aldus:

Als we de dood als onderdeel van ons leven zien, dan verdwijnt de tegenstelling. Wij zijn gewend vertrouwen te koppelen aan (voort)leven, verwondering, vreugde en vrede en een dergelijk vertrouwen wensen we iedereen toe. Maar vertrouwen lijdt niet per definitie een nederlaag als iemand weloverwogen de eigen dood kiest.  Ook dat is een sprong in het diepe.

Niet dat ik veel wil afdingen op dat slot, maar het laat me niet los. Er zit iets lastigs in, makkelijk en moeilijk tegelijk, waar ik nog steeds niet helemaal de hand op kan leggen. Vandaag op de fiets vroeg ik me af: als het in ons leven gaat om levensbeaming om niet, zoals de filosoof Otto Duijntjer het uitdrukt, hoe kan je zelfgekozen dood daar dan bij horen? Is je overgeven aan je leven zoals het is, niet in alle opzichten strijdig met zelfdoding en is zelfdoding niet in alle opzichten strijdig met vertrouwen?

Maar het cruciale probleem is nu juist dat mensen die een touw bij de doehetzelf-winkel kopen niet meer bij dat vertrouwen kunnen komen. Bij dat op niets gebaseerde vertrouwen dat ons gewoonlijk op de been houdt. Ze willen wel, maar ze kunnen het niet. Misschien missen ze een stofje in de hersens of is er kortsluiting. Maar het lukt gewoonweg niet. En dan? Gaan we die staat van zijn dan in onze hovaardij uitsluiten van leven zoals het is?

Zojuist kreeg ik weer een goeroe-uitspraak in mijn postvakje: Stop met jezelf genezen, met jezelf verbeteren of wakker te worden. Er is niks mis met je pijn, je verdriet, je twijfel, je diepste verlangen, je angstige gedachten; ze vragen niet om genezen te worden. Ze vragen onder ogen te worden gezien. Hier, nu, zachtjes rustend in de liefdevolle armen van je huidige bewustzijn. Deze is van advaita-goeroe Jeff Foster. Een prima quote, maar wie in de dallas zit kan er niet veel mee.

Tegelijkertijd realiseer ik me dat we ‘er niet uit kunnen vallen’, wat er in ons leven ook aan de hand is. We bevinden ons altijd ìn Gods hand, de werkelijkheid zoals die is. Zenmeester Ton Lathouwers heeft daar indringend over geschreven en gesproken. In een interview op Mahakarunachan.nl zegt hij dat de jarenlange doodsangst voor eeuwige verwerping in één grote wanhopige en opstandige explosie zijn greep op hem verloor. ‘De ban was gebroken. Het was uiteindelijk de ervaring van de waarheid van Masao Abe’s woorden vijftien jaar eerder: “Je bent aanvaard, precies zoals je bent, precies hier en nu”. Als ik het nu achteraf toch in woorden zou moeten uitdrukken, dan is het enige woord dat in me opkomt: vertrouwen. Een grenzeloos vertrouwen dat tegelijk veel meer is dan vertrouwen. Het is zekerheid. Een onverklaarbare, door geen enkel weten’ gedragen zekerheid.’

Dat je er niet uit kunt vallen, geldt voor iedereen, ook en misschien wel juist voor degene die alle vertrouwen kwijt is. Wanneer wij zo het oog laten vallen op de wanhopige die zijn eigen dood regisseert, dan gebeurt er iets heel anders. Dan kunnen wij het vertrouwen schenken dat de ander ontbeert. Iemand kan in het diepe van de dood springen door gebrek aan levensbeaming en vertrouwen in het eigen leven. Maar die sprong kunnen wij vervolgens begeleiden en dragen met òns vertrouwen.

‘Je kunt er niet uitvallen’ gaat veel verder dan het vertrouwen dat de zelfdoder mogelijk stelt in een persoonlijke oplossing in de dood. ‘Je kunt er niet uitvallen’ is universeel, geldt alles en iedereen, maakt geen enkel onderscheid, stelt geen voorwaarden en kijkt zelfs over de grens van leven en dood heen.