Hoe je het ‘proces’ noemt heeft geen enkel belang: Absolute Werkelijkheid. Bewustzijn. Ruimte. Paramattha. Dhamma…
Het ‘proces’ is zien en weten—’ervaren’—dat het bestaan een continu veranderlijk proces is dat veroorzaakt wordt door causale factoren. Ervaren dat het levensproces permanent bepaald wordt door ontelbare oorzaak & gevolg- relaties. Dat alles ontstaat in complete afhankelijkheid. Dat alles met alles samenhangt. Indra’s web. Paticca samuppada.
De Boeddha zei: ‘Wie paticca samuppada ziet, ziet Dhamma.’
Wie dit in zichzelf realiseert, krijgt inzicht in zijn ontelbare vroegere levens. Ziet in detail het eeuwige proces van ontstaan en vergaan. Ervaart experiëntieel wat Darwin weten- schappelijk beschreef. Ziet de eindeloze cyclus van geboorte en dood. Ziet hoe alles in mekaar vloeit. Ziet de Middenweg, die de juiste maat houdt tussen de speculatieve opvattingen van eternalisme (P. sassata ditthi) en van nihilisme (P. uccheda ditthi). Ziet het ‘proces’ dat zich uitstrekt over alle tijdperken en universums.
Wie dit ervaart, ziet dat geboorte en dood slechts overgangsriten—rites de passage—zijn in een eeuwigdurend proces. Dat geboorte geen beginpunt is en dood geen eindstation. Zo realiseert de yogi in zichzelf het Ongeborene (P. ajata) en het Doodloze (P. amata). En ervaart dat hij/ zij integraal deel uitmaakt van het ‘proces’. Dat dit ‘proces’ zijn/haar oorspronkelijke natuur is. Dat hijzelf/zijzelf het ‘proces’ is.
De beoefenaar die het proces van ontstaan en vergaan onderkent én accepteert conformeert zich met de natuurwet, vernietigt dukkha, bereikt innerlijke vrede en realiseert zichzelf: nibbana is zijn/haar deel.
Innerlijke vrede is een gemoedstoestand van harmonie: harmonie met zichzelf, harmonie met de anderen en harmonie met de natuur. Een spontane ruimte van eenheid. Acalam sukham.
Ajahn Chah:
‘Door geboorte en dood (te zien)—het ontstaan en vergaan van verschijnselen in overeenstemming met de natuur—zul je alle dingen kennen.’
Zo wordt in de Sarvastivada Abhidharma Mahavibhasa (Mahayana) uitgelegd dat alle fenomenen in transformatie bestaan: dat niets ontstaat uit het niets, dat niets verdwijnt in het niets. Dat alles ontstaat, bestaat en vergaat. Dat alles permanent in beweging is. Pulseert. Vibreert. Muteert.
Wees kalm. Wees geduldig. Wees gelijkmoedig. Laat het proces zijn gang gaan. Wees het proces.
Siebe zegt
Ik geloof dat veel spirituele mensen, inclusief boeddhisten, de Absolute Werkelijkheid , dhamma, Nibbana, het ongeconditioneerde nou net niet zien als een ‘proces’ (wording).
robq zegt
Dat kan maar hoe zien ze het dan als een statisch gegeven? Mijn wezen ziet ook bijna alleen processen, sommige zelfs bijeengebracht als systemen. Het gaat hier niet over juist en onjuist. Het is moeilijk voor me, zoniet onmogelijk, het anders te zien dan in processen die vaak weer gerelateerd zijn aan andere processen en systemen. Denk jij dan aan Dhamma bijvoorbeeld in afzonderlijke blokjes? Of hoe anders?
kees moerbeek zegt
Waar gaat dit eigenlijk allemaal over, wat is de relevantie voor het opheffen van het Lijden? Vraagje Robq: je hebt het over ‘mijn’ wezen, maar boeddhisten erkennen toch niet ziets als ‘ik’, ‘mij’, ‘mijn’ e.d. Of is het een grote metafoor?
robq zegt
Door de processen te begrijpen of, nog beter te zien, kan men zich verlossen van Dukkha. Dit is de kern van de oplossing. Dukkha en Anicca en Anatta zijn de drie pijlers van het Boeddhisme. Dat moet helemaal geleefd worden. En het zijn allemaal processen. Misschien is het procesdenken onbekend voor sommigen.
Mijn bodymind leeft in stilte en afzondering zonder de tirannie van het Ego. Woorden als ‘ik’, ‘me’ en veel meer voelen onaangenaam om te gebruiken. Maar onze taal is erg dualistisch en mijn ‘wezen’ is niet meer dan een poging om van die voornaamwoorden te vermijden. Onder mystici en gerelateerden wordt vaak een ander taalgebruik gebezigd. Maar in normale taal is het moeilijk zich nondualistisch uit te drukken.
kees moerbeek zegt
Robq, graag mededogen voor niet-mystici en aan hen gerelateerden en mensen die normale taal bezigen.
Zie het als een uitdaging om in normale mensentaal een poging te doen om je uit te drukken. Doe als de Boeddha.
‘Mijn bodymind leeft in stilte en afzondering zonder de tirannie van het Ego.’ Je hebt blijkbaar bijzondere inzichten of het is een geloofsartikel van je.
Dit is een serieus bericht.
Siebe zegt
Ik weet het echt niet. Er wordt zoveel gezegd, zoveel beweerd, er wordt zoveel geweten, zoveel geclaimd en vaak spreekt elkaar dat totaal tegen. Voor de ene, Guy, is de absolute werkelijkheid kennelijk een proces, voor een andere boeddhist echt niet.
Het vliegt altijd maar alle kanten op, en iedereen is “de” autoriteit, wetend op zijn manier. kenner van Dhamma o zijn manier, kenner op zijn manier van wat de Boeddha echt gezegd heeft, ontdekte, gerealiseerd heeft.
Ik kan er geen touw aan vastknopen meer. Wie moet je nog geloven?
kees moerbeek zegt
Guy Dubois vertaalt boeddhistische teksten, maar of ze letterlijk aan de Verhevene kunnen worden toegeschreven is niet altijd duidelijk. Zijn volgelingen herhalen, verklaren en lichten de traditie toe, al na gelang de tijd.
De tijd van de Boeddha is niet de onze en het is daarom moeilijk om zaken uit zijn tijd te duiden. Dit ligt niet aan de Boeddha, aan Guy of degene die er geen touw aan vast kan knopen. Ter geruststelling, in Boeddha’s tijd en het toenmalige India konden mensen ook geen touw vastknopen aan alle opvattingen die rondgingen over van alles en nog wat. In andere landen destijds zal dit niet anders geweest zijn, mede, omdat je moest sappelen om jezelf en je gezien in leven te houden. Niet iedereen verliet zijn familie om monnik te worden om spiritueel te doen.
Hiet is niet alleen de tijd die ons scheidt van iedereen die ons voorgingen. Het is veel meer dat ons scheidt, maar nog veel meer dat ons verbindt. Dat is onze menselijkheid en denk daar niet gering over. En in het kader daarvan is het achtvoudig Pad een belangrijk gegeven.